10:49 - 06/07/2018
Xung đột thương mại Mỹ-Trung tác động như thế nào tới Việt Nam?
Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam đã hội nhập sâu vào kinh tế thế giới với độ mở lớn, “tâm bão” từ xung đột thương mại Mỹ-Trung sẽ gây “mưa gió” thế nào cho con thuyền của Việt Nam giữa biển khơi?
Xung đột sẽ hạ nhiệt vì lợi ích chung?
Từ ngày 6/7, nhóm đầu tiên gồm 818 sản phẩm, phần lớn là sản phẩm công nghệ cao của Trung Quốc có trị giá xuất khẩu năm 2017 khoảng 34 tỷ USD, khi nhập khẩu vào Mỹ sẽ phải chịu thêm khoản thuế suất 25%, theo quyết định của Tổng thống Donald Trump.
Sau đó, nếu Trung Quốc không thể hiện thái độ hợp tác hay có chuyển biến tích cực, Mỹ sẽ tiếp tục áp thuế với nhóm 2 gồm 284 sản phẩm trị giá khoảng 16 tỷ USD. Thời gian áp thuế đối với nhóm 2 chưa xác định vì còn phụ thuộc “toa thuốc” đầu hiệu nghiệm đến đâu.
Như vậy, Mỹ đã sẵn sàng với gói giải pháp ban đầu trị giá tổng cộng 50 tỷ USD. Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer cho biết chính quyền Mỹ dự kiến sẽ bổ sung thêm các hạn chế đối với đầu tư của Trung Quốc trong lĩnh vực công nghệ tại nước này trong vài tuần tới. Các hạn chế về đầu tư sẽ nhắm tới các lĩnh vực có hàm lượng công nghệ cao, nhạy cảm về sở hữu trí tuệ.
Việc Trung Quốc tức thì phản ứng bằng biện pháp trả đũa tương đương khiến ông Trump chỉ đạo xây dựng phương án đánh thuế bổ sung với gói sản phẩm trị giá tới 200 tỷ USD. Không dừng ở đó, Mỹ còn tính đến khả năng áp thuế tổng cộng 450 tỉ USD hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, tức là gần 90% giá trị hàng hóa nhập khẩu từ nước này.
Những ngày qua, nhiều nơi nhắc đến chiến tranh thương mại Mỹ-Trung. Nhưng có lẽ, những gì đã và sẽ xảy ra chỉ ở mức xung đột. Các bên đều không dồn hết nguồn lực triệt hạ bên kia như trong một cuộc chiến sinh tử. Mỹ đe dọa áp thuế từ tháng 3, khi căng thẳng leo thang, hai bên đã ngồi lại với những tín hiệu tích cực. Rồi khi quyết định trừng phạt tới 50 tỷ USD, Mỹ cũng chỉ thực hiện trước với 34 tỷ USD để thăm dò, trước khi xem xét áp thuế thêm với gói 16 tỷ. Ngay trước khi quyết định áp thuế, chính quyền Mỹ lại cho tập đoàn ZTE của Trung Quốc “cơ hội sửa sai”.
Cái được với Chính quyền ông Trump qua các quyết định mạnh mẽ này là hình ảnh tích cực của một tổng thống giữ lời hứa tranh cử. Cùng với những điểm cộng rõ nét trong xử lý quan hệ với Triều Tiên, thái độ kiên quyết với Iran, và số liệu tích cực về kinh tế vĩ mô, giảm thất nghiệp, dấu ấn trong hồ sơ thương mại quốc tế chắc chắn giúp ích cho ông Trump và Đảng Cộng hòa trong kỳ bầu cử Quốc hội giữa nhiệm kỳ tháng 11 tới.
Nhưng chính sách nào cũng có hai mặt. Lần này, cái giá phải trả lại đặt lên vai những người nông dân và doanh nghiệp xuất khẩu các nhóm hàng bị Trung Quốc trả đũa như thịt heo, trái cây, bắp, đậu nành, xe hơi, xe máy, thủy sản.
Nghiên cứu của Hiệp hội Công nghệ người tiêu dùng (CTA) và Liên đoàn Bán lẻ toàn quốc (NRF) của Mỹ cho thấy khi nước này đánh thuế với 50 tỉ USD hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, tăng trưởng kinh tế của Mỹ sẽ bị giảm gần 3 tỉ USD và làm mất 134.000 việc làm trong những ngành xuất khẩu sang Trung Quốc bị trả đũa và những ngành sử dụng đầu vào từ Trung Quốc bị Mỹ áp thuế gặp khó khăn vì chi phí tăng. Nếu quy mô đánh thuế lên tới 100 tỉ USD, nền kinh tế Mỹ có thể mất 455.000 việc làm và giảm 49 tỉ USD tăng trưởng kinh tế.
Trung Quốc không chỉ trả đũa với hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ mà còn có thể khiến các doanh nghiệp Mỹ đang đầu tư, kinh doanh tại nước này gặp khó khăn. Khi đó, con số thống kê thiệt hại về kinh tế của nước Mỹ sẽ rất khó lường.
Về phía Trung Quốc, thiệt hại cũng không hề nhỏ. Theo báo cáo của Tổ chức The Conference Board (Mỹ), xuất khẩu sang Trung Quốc giúp GDP của Mỹ tăng thêm 0,7%. Ngược lại, xuất khẩu sang Mỹ giúp GDP của Trung Quốc gia tăng 3%. Nếu xung đột thương mại với Mỹ leo thang, Trung Quốc sẽ chịu tổn thất lớn hơn.
Hơn hết thảy, vì là người đi nước cờ đầu tiên, ông Trump luôn có lợi thế và biết rõ sự cần thiết không để xung đột vượt ngoài tầm kiểm soát kéo theo các hệ quả khôn lường, nhất là trong cuộc chơi với một Trung Quốc không còn “giấu mình chờ thời” mà sẵn sàng “đi tới cùng” khi xung đột leo thang.
Theo những phân tích trên, có thể suy đoán rằng xung đột thương mại Mỹ-Trung khó có thể leo thang đến mức 450 tỷ USD như Mỹ đe dọa. Nhiều khả năng các bên sẽ tìm kiếm giải pháp thỏa đáng, hạ nhiệt xung đột, vì lợi ích chung. Thời điểm có thể vào đầu năm sau, tức là sau khi Đảng Cộng hòa đã vững vàng chiếm đa số tại Quốc hội Mỹ, rộng đường cho Tổng thống Donald Trump triển khai các chính sách trong nửa cuối nhiệm kỳ, chuẩn bị cho cuộc bầu cử tổng thống năm 2020.
Những tác động đối với Việt Nam
Trước mắt, nếu chỉ nhìn vào các sản phẩm Mỹ và Trung Quốc áp thuế với nhau, tác động trực tiếp đối với hoạt động thương mại của Việt Nam không nhiều. Mỹ áp thuế với các sản phẩm công nghệ cao mà Việt Nam không xuất khẩu. Trung Quốc áp thuế với nhóm nông sản, thủy sản, phương tiện vận tải mà Việt Nam không sản xuất hoặc không cạnh tranh trực tiếp với hàng hóa Mỹ. Trong khi đó, các đối thủ cạnh tranh từ EU, Canada, Mexico với các sản phẩm tương tự sẵn sàng thế chân Mỹ tại Trung Quốc. Do vậy, cơ hội cho hàng xuất khẩu của Việt Nam có chăng chỉ nằm ở nhóm sản phẩm thay thế, ví dụ như thịt heo (dù không tương đương với thịt heo Mỹ).
Xét dài hạn hơn, xu hướng chuyển dịch thương mại sẽ ngày càng rõ nét. Hàng nông sản Mỹ gặp khó khăn tại Trung Quốc sẽ tìm cách thâm nhập thị trường Việt Nam, sức ép mở cửa thị trường sẽ ngày càng tăng.
Xét ở khía cạnh nào đó, đây là cơ hội dành cho Việt Nam. Như đã phân tích trên, xung đột thương mại Mỹ- Trung có thể lúc nóng, lúc dịu nhưng mâu thuẫn ẩn sau luôn tồn tại. Trong bối cảnh đó, cùng các lý do khác, các doanh nghiệp sẽ tìm địa điểm đầu tư thuận lợi hơn, trong đó có Việt Nam. Nếu tận dụng được cơ hội này thu hút đầu tư, công nghệ để phát triển năng lực sản xuất với giá trị gia tăng cao trong dài hạn, sẽ hỗ trợ hiệu quả mục tiêu phát triển bền vững nền kinh tế của Việt Nam. Song, nếu không tự nâng cao được năng lực thể chế, chỉ thu hút được đầu tư ở mức lắp ráp, gia công giá trị thấp, thậm chí để xảy ra tình trạng gian lận xuất xứ hàng hóa để trốn thuế, không chỉ các doanh nghiệp vi phạm mà toàn ngành sản xuất sẽ gánh hậu quả từ các biện pháp phòng vệ thương mại ngày càng khắt khe.
Ngoài ra, cũng không có gì đảm bảo rằng lúc nào đó Mỹ không áp dụng biện pháp với Việt Nam như đã áp dụng với Trung Quốc. Nhất là khi Việt Nam đứng thứ 16 trong số các nước xuất siêu lớn nhất vào Mỹ với kim ngạch tới 32 tỉ USD năm 2017. Xét riêng về lĩnh vực bảo hộ sở hữu trí tuệ, tuy Việt Nam có hệ thống pháp luật khá hoàn chỉnh so với các nước ASEAN, nhưng Mỹ vẫn đánh giá rằng năng lực thực thi quyền của Việt Nam còn nhiều điểm chưa đáp ứng yêu cầu quốc tế.
Ngay sau khi Mỹ kiện Trung Quốc ra WTO, các cuộc tranh luận đã rất nóng tại diễn đàn này. Không chỉ trong WTO, cả hai phía chắc chắn sẽ muốn lôi kéo thêm nhiều bên, trong đó có Việt Nam, ủng hộ cả trong các diễn đàn kinh tế thương mại khu vực khác như APEC, ASEAN- Mỹ, ASEAN-Trung Quốc, ASEAN+3, ASEAN+6… Xử lý khôn khéo các quan hệ đan xen này không hề đơn giản.
Theo Quang San/TBKTSG
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này