15:08 - 31/08/2018
Silicon Valley đã đến đỉnh, giờ là lúc các startup phải rời đi
Tính ưu việt của Silicon Valley như là một trung tâm công nghệ đang trên đà lụi tàn. Đó là nguyên nhân gây lo ngại.
“Cũng giống như Florence trong thời Phục Hưng” (từng là trung tâm nghệ thuật, triết học và chính trị). Đó là một mô tả chung về cái tương tự như ở Silicon Valley. Thủ đô công nghệ của Mỹ có một ảnh hưởng ngoại cỡ đối với kinh tế, thị trường chứng khoán và văn hóa thế giới. Miệt đất nhỏ này chạy dài từ San Jose đến San Francisco là nơi cư trú của ba trong năm công ty có giá trị nhất thế giới. Những hãng khổng lồ như Apple, Facebook, Google và Netflix đều thừa nhận Silicon Valley là sinh quán và trú quán, cũng như những kẻ tiên phong như Airbnb, Tesla và Uber. Vùng Vịnh có nền kinh tế lớn thứ 19 thế giới, trên bậc Thụy Sĩ và Ả Rập Saudi.
Silicon Valley không chỉ là một nơi chốn. Đó còn là một ý tưởng. Kể từ khi Bill Hewlett và David Packard khởi nghiệp trong một gara cách đây gần 80 năm, Valley đã là biểu tượng cho sự đổi mới sáng tạo và tinh xảo. Đó là trung tâm của nhiều chu kỳ Schumpeter hủy diệt và tái sinh, trong các con chip silicon, trong máy tính cá nhân, phần mềm và dịch vụ internet. Một vài sáng chế của Silicon Valley thật lố bịch: ấm nước nối kết internet, hoặc một ứng dụng bán đồng xu cho người ta dùng tại các tiệm giặt đồ. Nhưng những sáng chế khác hạ gục thế giới: chip vi xử lý, cơ sở dữ liệu và smartphone thuộc dòng dõi Silicon Valley.
Sự tổng hòa của tri thức kỹ thuật, mạng lưới kinh doanh phát triển, các dòng vốn lớn, các trường đại học mạnh và một thứ văn hóa chấp nhận rủi ro đã làm cho Valley trở nên bất khả sao chép, mặc dầu đã có nhiều nỗ lực muốn làm điều đó. Không có đối thủ cân sức nào đối với vị thế với tư cách là trung tâm đổi mới sáng tạo xuất sắc của thế giới. Nhưng có những dấu hiệu cho thấy ảnh hưởng của Silicon Valley đã tới đỉnh. Nhưng nếu đó đơn thuần là một triệu chứng của nhiều sự đổi mới mạnh mẽ hơn ở nhiều nơi khác, đó sẽ là nguyên nhân nên cổ vũ. Sự thật còn đáng buồn hơn.
Cao nguyên Silicon
Trước hết, bằng chứng cho thấy có điều gì đó đang thay đổi. Năm ngoái số người Mỹ đã rời khỏi quận San Francisco nhiều hơn số người đến. Theo một khảo sát gần đây, 46% số người được hỏi cho biết họ dự định rời khỏi Vùng Vịnh trong vòng vài năm tới, cao hơn so với 34% năm 2016. Vì vậy nhiều startup đang trổ nhánh về những nơi mới; xu hướng đó mang tên “Chạy khỏi Silicon Valley”. Peter Thiel, có lẽ là nhà tư bản đầu tư mạo hiểm có máu mặt nhất của Valley, nằm trong số những người dọn đi. Những người ở lại có tầm nhìn rộng hơn: trong năm 2013 các nhà đầu tư của Silicon Valley bỏ một nửa số tiền của họ vào các startup bên ngoài Vùng Vịnh; bây giờ con số ấy đã là hai phần ba.
Lý do của sự chuyển dịch này đa dạng, nhưng lý do chính yếu là phí tổn tuyệt đối của Valley. Chi phí sinh hoạt ở mức cao nhất thế giới. Một người sáng lập cho rằng các startup trẻ ít nhất phải trả cao gấp bốn lần để hoạt động trong Vùng Vịnh so với ở hầu hết các đô thị khác tại Mỹ. Những công nghệ mới, từ tính toán lượng tử đến sinh học tổng hợp, đem lại lợi nhuận thấp hơn so với dịch vụ internet; đó là điều quan trọng hơn đối với các startup trong các lĩnh vực mới nổi lên trong việc “chăn nuôi” tiền. Chỉ bấy nhiêu đó còn chưa tính đến những đặc thù bực mình của cuộc sống ở Vùng Vịnh: giao thông tắc nghẽn, ống tiêm vất đầy và bất bình đẳng gây sốc.
Hậu quả là các thành phố khác đang ngày càng quan trọng hơn. Kauffman Foundation, một tổ chức phi lợi nhuận chuyên theo dõi hoạt động kinh doanh, hiện đang xếp vùng Miami-Fort Lauderdale vào hạng nhất đối với hoạt động startup tại Mỹ, dựa trên mật độ các startup và những doanh nghiệp mới lập. Ông Thiel đang chuyển về Los Angeles nơi đang có một cảnh công nghệ sôi động. Phoenix và Pittsburgh đã trở thành những trung tâm xe tự hành; New York của các starup truyền thông; London của fintech; Thâm Quyến của phần cứng. Không nơi nào trong số này có thể so với Silicon Valley về đặc thù; những điều đó chỉ ra một thế giới trong đó đổi mới sáng tạo đã phân tán nhiều hơn.
Nếu những ý tưởng lớn có thể bung ra ở nhiều nơi hơn, thật đáng hoan nghênh. Có một số lý do để nghĩ rằng sân chơi dành cho đổi mới sáng tạo thực sự được nâng cấp. Vốn trở nên khả dụng rộng khắp hơn để tạo ra những tia lửa khắp nơi: các nhà đầu tư công nghệ ngày càng thả lưới khắp thế giới, chứ không chỉ ở California, để đánh bắt các ý tưởng nóng. Có ít lý do hơn bao giờ hết để một vùng đơn lẻ trở nên “cái rốn” của công nghệ. Nhờ các công cụ mà các công ty của Silicon Valley đã làm ra, từ smartphone cho đến cuộc gọi video đến các ứng dụng nhắn tin, các nhóm có thể hoạt động hiệu quả từ các văn phòng và nơi chốn khác nhau. Một sự phân bổ của cải cân bằng hơn có thể là một kết quả, đa dạng hóa các ý tưởng cũng là một kết quả khác. Silicon Valley đã làm nhiều điều rất đáng kể, nhưng sẽ thật nguy hiểm khi hầu như là một nơi độc canh của những người đàn ông da trắng nghiện việc. Các công ty do phụ nữ thành lập chỉ nhận được 2% số tiền “phát chẩn” từ những nhà tư bản mạo hiểm vào năm ngoái.
Chiếc bóng của những tượng đài ở Silicon Valley
Vấn đề là sân chơi rộng hơn cho đổi mới sáng tạo cũng được san bằng hơn. Một điều đáng đặt ra nữa là sự thống trị của các đại gia công nghệ. Các startup, cụ thể là những startup kinh doanh internet tiêu dùng, ngày càng chật vật để thu hút vốn bên những chiếc bóng của Alphabet, Apple, Facebook, v.v. Năm 2017 con số của vòng tài trợ đầu tiên ở Mỹ giảm khoảng 22% kể từ năm 2012. Alphabet và Facebook trả lương cho nhân viên hào phóng đến độ các startup bị hụt hơi để thu hút tài năng (lương truyền thông tại Facebook là 240.000USD). Khi cơ hội startup thành công thậm chí không lấy gì làm chắc chắn và phần thưởng không quá khác biệt so với một công việc ổn định khi làm cho đại gia, sự năng động trở nên tồi tệ – và không chỉ ở Silicon Valley. Bên Tàu chuyện cũng tương tự. Ở đó Alibaba, Baidu và Tencent chịu trách nhiệm gần một nửa số vốn đầu tư mạo hiểm, khiến cho đại gia có tiếng nói lớn về tương lai của những đối thủ tiềm năng.
Cách thứ hai làm đổi mới sáng tạo ở Mỹ bị san bằng là các chính sách ngày càng bất thân thiện ở phương Tây. Tình cảm chống nhập cư gia tăng và chế độ thắt chặt visa hơn theo chủ trương của Tổng thống Donald Trump đã có những hiệu ứng kinh tế rộng khắp: các doanh nhân nước ngoài tạo ra khoảng 25% các công ty mới ở Mỹ. Rộ nhất là ở Silicon Valley, phần lớn là do sự hào phóng của chính phủ. Nhưng chi tiêu nhà nước cho các đại học công ở Mỹ và châu Âu đã giảm kể từ cơn khủng hoảng tài chính 2007-08. Kinh phí cho nghiên cứu cơ bản không đủ – chi tiêu chính phủ liên bang của Mỹ cho R&D chỉ có 0,6% GDP vào năm 2015, bằng một phần ba so với năm 1964 – và đi sai hướng.
Nếu sự suy thoái tương đối của Silicon Valley báo trước sự nổi lên của một mạng toàn cầu các trung tâm công nghệ đối thủ phát đạt, điều đó cần phải tôn vinh. Thật không may đỉnh của Silicon Valley trông có vẻ như một lời cảnh báo rằng đổi mới sáng tạo khắp nơi đang trở nên khó khăn hơn.
Trần Bích (theo The Economist/MTG)
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này