10:53 - 17/05/2022

Báo động nguy cơ khủng hoảng nợ toàn cầu

Trái với kỳ vọng của giới chuyên gia về sự phục hồi mạnh mẽ trong năm 2022, nền kinh tế toàn cầu đang rơi vào tình trạng khủng hoảng khi lạm phát và nợ công tăng lên mức cao nhất trong nhiều năm qua.

Người dân Sri Lanka ra phố sau khi lệnh giới nghiêm toàn quốc được dỡ bỏ trong vài giờ ở thủ đô Colombo vào ngày 12/5.

Nợ công tăng nhanh nguy hiểm

Mức nợ công toàn cầu trong năm 2020 là 226.000 tỷ USD, 256% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) toàn cầu. Năm 2021, núi nợ toàn cầu đã tăng lên mức kỷ lục trong thập niên qua, khi tổng mức vay nợ của chính phủ, doanh nghiệp và hộ gia đình toàn cầu lên tới mức 303.000 tỷ USD, gấp ba lần quy mô GDP hằng năm toàn cầu, theo thống kê của Viện Tài chính quốc tế (Mỹ). Trong số này, nước có tỷ lệ nợ công trên GDP cao nhất lần lượt là Nhật (257%), Sudan (210%), Hy Lạp (207%), Eritrea (175%) và Cape Verde (161%).

“Đó là mức nợ cao nhất kể từ sau hai cuộc chiến tranh thế giới xảy ra trong nửa đầu của thế kỷ 20”, theo nhà kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ Ceyla Pazarbasioglu – Giám đốc bộ phận chiến lược, chính sách và rà soát của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF). Một lý do chính là các nước vừa mất mát nhiều do Covid-19 vừa phải chi hỗ trợ khắc phục dịch.

Trả lời tờ The Wall Street Journal, nhà kinh tế Pazarbasioglu cho biết hiện IMF chưa đưa ra cảnh báo chính thức về một cuộc khủng hoảng nợ có quy mô toàn cầu nhưng đó vẫn là một rủi ro mà tổ chức này hết sức lưu tâm.

Hầu hết các nước phát triển hiện chưa gặp thách thức lớn với khối nợ gia tăng, nhờ lãi suất vẫn còn thấp và tăng trưởng kinh tế vững vàng nhưng nhiều nước đang phát triển chịu sức ép ngày càng lớn từ nợ nần.

Trong khi đó, có tới 60% trong số các nước thu nhập thấp, nhóm gồm 73 quốc gia đủ tiêu chuẩn tham gia chương trình hoãn thanh toán nợ toàn cầu trong đại dịch của G20, đang đối mặt rủi ro cao xảy ra nguy hiểm về nợ (debt distress), hoặc đã ở trong tình trạng nguy hiểm nợ từ năm 2020, tăng từ mức chỉ 30% của năm 2012. Theo The Wall Street Journal, tình hình nợ nần được đánh giá là nguy hiểm khi một quốc gia mất khả năng thực thi các nghĩa vụ tài chính hoặc cần phải tái cơ cấu nợ.

Ngoài ra, tỷ lệ trong tổng cho vay nước ngoài của Trung Quốc đối với 73 nước nói trên đã tăng lên mức 18% vào năm 2020, từ mức chỉ 2% vào năm 2006; tỷ lệ cho vay của khu vực tư nhân đối với nhóm nước này cũng tăng lên 11% từ mức 3% trong cùng khoảng thời gian, theo số liệu của IMF. Trong khi đó, tỷ trọng cho vay của các chủ nợ truyền thống, là các định chế đa phương như IMF và Ngân hàng Thế giới (WB) và những nước phương Tây phát triển, đối với nhóm nước này giảm xuống còn 58% từ mức 83% trước đây.

Khủng hoảng kinh tế đẩy nhiều nước tới bờ vực sụp đổ

Ví dụ điển hình nhất về rủi ro nợ nần mà nhiều nước đang phải đối mặt là Sri Lanka. Theo thống kê của công ty phân tích kinh tế CEIC (Mỹ), tổng nợ đáo hạn của chính quyền Sri Lanka trong năm nay đã lên tới 7 tỷ USD, trong đó có 1 tỷ USD trái phiếu đáo hạn vào tháng 7. Dự trữ ngoại hối của Sri Lanka hiện chỉ còn khoảng 2,3 tỷ USD.

Khủng hoảng kinh tế ở Sri Lanka đã châm ngòi cho biểu tình trên diện rộng khi người dân bày tỏ sự bất bình với mức lạm phát kỷ lục, cúp điện luân phiên và khan hiếm các loại hàng hóa thiết yếu như thuốc men và nhiên liệu.

Một nhóm chuyên gia từ IMF trong tuần này đã bắt đầu làm việc với giới chức Sri Lanka về một gói cứu trợ sẽ bao gồm một gói cải cách khó khăn cũng như hỗ trợ tái định hình lại hệ thống tài chính Sri Lanka. Tuy nhiên, IMF và các tổ chức khác như WB biết rất rõ tình hình ở Sri Lanka lúc này không chỉ là do sự quản lý yếu kém của một quốc gia riêng lẻ.

Các nhà phân tích kinh tế sợ rằng Sri Lanka chỉ là quân domino đầu tiên bị đổ xuống dưới áp lực khủng hoảng nợ. Bên cạnh Sri Lanka, IMF song song đó cũng đã mở các cuộc đàm phán giải cứu với Ai Cập và Tunisia – cả hai nước nhập khẩu lúa mì lớn từ Nga và Ukraine, với Pakistan – quốc gia đã áp dụng biện pháp cắt giảm điện do chi phí năng lượng nhập khẩu quá cao.

Các quốc gia châu Phi cận Sahara đang được theo dõi cẩn thận bao gồm Ghana, Kenya, Nam Phi và Ethiopia. Argentina gần đây đã ký một thỏa thuận vay 45 tỷ USD với IMF, một số quốc gia Mỹ Latinh khác đang gặp rủi ro như El Salvador và Peru cũng ký thỏa thuận vay tương tự.