10:56 - 01/04/2025

Xuất khẩu rau quả: phải tính đường dài

Theo thống kê sơ bộ của Hiệp hội Rau quả Việt Nam (Vinafruit), tháng 3/2025, xuất khẩu rau quả đạt gần 421 triệu USD, giảm 10,5% so với cùng kỳ năm ngoái và là tháng thứ 3 liên tiếp xuất khẩu mặt hàng này sụt giảm. Tính chung 3 tháng đầu năm, xuất khẩu rau quả đạt 1,1 tỷ USD – giảm 13,2% so với cùng kỳ.

Xuất khẩu rau quả của Việt Nam đã sụt giảm liên tục trong 3 tháng đầu năm nay. Ảnh: AN NA.

Rào cản từ thị trường Trung Quốc

Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Vinafruit, dự báo xuất khẩu toàn ngành năm nay khó đạt chỉ tiêu 8 tỉ USD đã đề ra, có thể “đi lùi” về mức dưới 7,12 tỷ USD của năm 2024. Nguyên nhân chính đến từ sự sụt giảm của thị trường nhập khẩu lớn nhất là Trung Quốc, khi 2 tháng đầu năm nay mới ghi nhận kim ngạch 306 triệu USD, giảm 39% so với cùng kỳ. Các thị trường xuất khẩu còn lại trong tốp 5 gồm Mỹ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Thái Lan dù tăng trưởng từ 8%-66% nhưng vẫn không thể bù đắp.

Ông Nguyễn Đình Tùng – Phó Chủ tịch Vinafruit, Tổng Giám đốc Vina T&T Group – xác nhận xuất khẩu rau quả đang gặp khó do rào kỹ thuật của thị trường Trung Quốc. Trong đó, ngành hàng xuất khẩu chủ lực đến thị trường này là sầu riêng, chiếm đến 40% tổng kim ngạch. Sự sụt giảm từ thị trường lớn nhất và mặt hàng xuất khẩu nhiều nhất khiến giá bán tại vùng trồng cũng giảm theo.

Tuy nhiên, theo ông Tùng, đây là quy định bắt buộc, doanh nghiệp (DN) phải tuân thủ. Trong tương lai, nước đối tác có thể tiếp tục siết chặt nhập khẩu nếu phát hiện mối nguy mới. “Dù hiện tại, hoạt động xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc đã được nối lại nhưng DN vẫn dè chừng rủi ro. Trường hợp lô hàng bị phát hiện không đạt, phải hủy và DN bị đưa vào danh sách đen thì thiệt hại rất lớn. Vậy nên, sầu riêng đang vào chính vụ song DN vẫn chưa xuất khẩu số lượng lớn” – ông Tùng nêu thực tế.

Ông Chu Hồng Châu, Phó Giám đốc Công ty TNHH DT Pro (chuyên xuất khẩu xoài, thanh long, dừa tươi sang Úc, Mỹ, New Zealand), cho biết nhu cầu của các thị trường với mặt hàng trái cây nhiệt đới Việt Nam rất cao nhưng dự báo sắp tới sẽ có khó khăn. Trong đó, đáng ngại nhất là vấn đề hồ sơ giấy tờ cho lô hàng xuất khẩu. DN hiện không được phép sở hữu vùng trồng mà chuyển về cho các HTX nên rất mệt mỏi với khâu xác nhận nguồn gốc. “Với thị trường Trung Quốc, không chỉ sầu riêng, dự báo các ngành hàng chủ lực khác cũng gặp khó. Trung Quốc đã yêu cầu xử lý hơi nước nóng với mặt hàng xoài, thanh long từ Thái Lan, Campuchia; nếu cũng áp dụng với hàng Việt Nam thì sản lượng xuất khẩu sẽ sụt giảm tiếp” – ông Châu lo ngại.

Chiến lược dài hơi

Theo ông Nguyễn Đình Tùng, khi tham gia “sân chơi chung”, người nông dân bắt buộc phải canh tác rau quả bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm, có vùng nguyên liệu chất lượng cao, đáp ứng hàng rào kỹ thuật khác nhau của từng nước nhập khẩu. Chẳng hạn, Mỹ cấm dư lượng của 7 hoạt chất, yêu cầu có mã số vùng trồng, mã số nhà máy đóng gói do Bộ Nông nghiệp Mỹ cấp; châu Âu quy định cấm đến 36 hoạt chất cấm có dư lượng, kiểm tra ngẫu nhiên lô hàng với tỷ lệ 10%; Trung Quốc thường xuyên kiểm tra kim loại nặng, dịch bệnh trên bao bì, bên cạnh các hàng rào kỹ thuật khác.

Ông Lê Thanh Hòa, Phó Cục trưởng Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường – Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cho rằng nếu giải quyết được các vấn đề tồn tại liên quan thu hoạch, sơ chế, bảo quản, đánh giá chất lượng… thì tiềm năng xuất khẩu rau quả còn rất lớn. Ngoài ra còn một số vấn đề khác cần khắc phục như hạ tầng giao thông còn hạn chế; chi phí vận tải đường hàng không, đường bộ và đường thủy đều cao so với các nước trong khu vực.

“Cần hỗ trợ DN tìm kiếm, mở rộng thị trường, nhất là đẩy mạnh chế biến sâu, xây dựng thương hiệu và nâng cao hơn nữa năng lực xuất khẩu. Trong đó, lưu ý các thị trường tiêu thụ thực phẩm Halal như Trung Đông, châu Phi…” – ông Hòa góp ý.

Bà Phan Thị Thu Hiền, Giám đốc Trung tâm Kiểm dịch thực vật sau nhập khẩu 2 – Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), cũng chỉ rõ các vấn đề cần khắc phục, bao gồm: tổ chức chuỗi ngành hàng còn rời rạc, chưa chuyên nghiệp; chưa có quy trình chuẩn cho toàn bộ chuỗi sản xuất từ giống cho tới sau thu hoạch; liên kết sản xuất chưa bền vững; chưa hình thành được vùng nguyên liệu gắn với các DN chế biến, xuất khẩu; chưa đầu tư nhiều vào nghiên cứu giống…

Về mảng xuất khẩu rau quả chế biến, ông Nguyễn Diệp Pháp, Phó Tổng Giám đốc Khối kinh doanh quốc tế Công ty CP Thực phẩm G.C (GC Food), thông tin xuất khẩu của DN tăng trưởng nhẹ trong các tháng đầu năm nay. Mục tiêu cả năm, GC Food đạt mức tăng trưởng 20% so với năm ngoái.
Theo đại diện GC Food, dù hoạt động xuất khẩu còn khó khăn do kinh tế toàn cầu chưa đi lên, giá cước vận chuyển giữ ở mức cao và thời gian vận chuyển kéo dài song mặt hàng rau quả chế biến vẫn có lợi thế ở các thị trường Nhật Bản, Hàn Quốc, châu Âu… nhờ được hưởng thuế quan ưu đãi.
Đáng chú ý, xung đột thương mại Mỹ – Trung khiến nhiều DN chuyển nhà máy sản xuất, gia công từ Trung Quốc sang Việt Nam cũng giúp các nhà máy chế biến rau quả có nhiều đơn hàng hơn.