10:43 - 01/09/2022
‘Trống đồng’ – tiểu thuyết lịch sử của một nhà văn Mỹ gốc Việt
Sau cuộc trò chuyện của hai sử gia Việt hơn trăm tuổi, rất sâu sắc và thú vị, và sau khi xem vở “Yêu là thoát tội”, tôi có nói với cậu con nuôi ở Mỹ rằng “tiếc là các bạn trẻ Việt Nam sống ở bển không được đọc và xem những tác phẩm lịch sử Việt”.
Nhưng ngay hôm đó tôi được đọc bài viết về cuốn tiểu thuyết lịch sử về Hai Bà Trưng, của một giáo sư dạy văn học ở đại học Mỹ. Tôi thử mở cuộc “truy tìm” về cuốn tiểu thuyết này.
Tác giả, nhà văn Phong Nguyên, không phải là một cái tên quen thuộc trong số những nhà văn gốc Việt mà chúng ta từng được biết. Thật thế, nhà văn được giải Pulitzer Nguyễn Thanh Việt có điểm các gương mặt nổi tiếng. Đây là những cái tên ông kể.
… Amy Quan Barry là tác giả của một trong những cuốn tiểu thuyết tuyệt vời về chiến tranh. Tôi thích nó. Le Ly Hayslip viết “Khi Thiên đường và Trái đất thay đổi…” , một hồi ký về một cô gái trẻ trong chiến tranh, tôi nhớ là tôi không thể bỏ nó xuống khi tôi đọc nó ở trường đại học. Còn le thi diem thuy thì viết “Giang hồ mà chúng ta đang tìm kiếm” là một tiểu thuyết ngắn, thơ mộng về tình yêu, về trải nghiệm cuộc sống tị nạn và những thất bại ám ảnh người tị nạn. Gần đây là Ocean Vuong (độc giả Việt được đọc cuốn “Một thoáng ta rực rỡ giữa nhân gian” và “Trời đêm những vết thương xuyên thấu”) của anh. Giống như Amy Quan Barry, Vương vừa là nhà thơ vừa là nhà văn viễn tưởng. Bạn phải đọc cả hai cuốn sách của cây bút trẻ này… Còn nữa, những Andrew X. Phạm, Vu Tran, Thi Bui, Linh Dinh…
Trong một bài báo giới thiệu 12 tác phẩm cần đọc để “đi hết mùa hè” năm nay, The Washington Post ngày 12/8/2022 chọn đưa The Bronze Drum vào danh sách này. Tác phẩm The Bronze Drum (Trống Đồng – một tiểu thuyết về Hai Bà Trưng) của ông Phong Nguyen, một giáo sư văn học người Mỹ gốc Việt, mới ra mắt ngày 9/8/2022.
Một đoạn trong bài báo này có đề cập đến ba cái tên, là cùng với Viet Thanh Nguyen và Ocean Vuong. Phong Nguyen là thế hệ nhà văn Mỹ gốc Việt đang nổi trội trong văn giới Mỹ và được nhiều nhà phê bình xem là người giúp đưa văn hóa Việt đi vào dòng chính (viết bằng Anh ngữ chứ không phải tiếng Việt). Nhiều năm qua, giáo sư Phong Nguyen – sinh năm 1978 – đã được nhiều tờ báo và chuyên san văn chương Mỹ phỏng vấn và nhắc đến, từ Vox Magazine đến Writer’s Digest. Những tác phẩm của ông, đặc biệt quyển mới nhất The Bronze Drum, đã được giới thiệu trên hàng loạt tờ báo và chuyên san văn học (NPR, Publishers Weekly, Library Journal, Historical Novel Society, St. Louis Post – Dispatch…).
Xin trích một trong những bài báo phỏng vấn ông (bằng tiếng Anh vì ông Phong Nguyen không sành tiếng Việt) do cây bút Ian Bui, thực hiện.
– Anh có thể nói sơ về gia đình?
– Ba tôi sang Mỹ du học năm 1962 trong chương trình AID. Năm đó có cả thảy năm sinh viên Việt Nam, ba tôi được ghi danh vào Đại học Montana State University. Sau khi tốt nghiệp, ông lấy bằng PhD ngành Hóa tại Đại học University of Wisconsin, nơi ông gặp mẹ tôi là Emily. Ông bà nội tôi sống ở Nha Trang và ba tôi ra đời ở đó.
– Bằng cách nào mà anh có thể giữ được các truyền thống văn hóa và lịch sử Việt Nam?
– Thật tình mà nói, mối liên hệ gần gũi nhất tôi có với lịch sử và văn hóa Việt Nam đến từ những món ăn ba mẹ tôi nấu (mẹ tôi cũng biết nấu một số món Việt), và những câu chuyện cổ tích ba tôi hay kể. Nhưng ba tôi không cố tình truyền đạt những giá trị văn hóa ấy cho chúng tôi. Thậm chí, phần lớn những câu chuyện ông hay kể là truyện Tàu như Tây Du Ký hay Tam Quốc Chí. Nhưng tôi nhớ ông cũng kể chuyện Âu-Mỹ như “Puss in the Boots” hay truyện ngụ ngôn của LaFontaine. Năm 19 tuổi, tôi đọc được một tác giả Mỹ viết trong sách rằng người Việt ai cũng thuộc lòng Truyện Kiều; tôi cho là họ nói dóc. Nhưng khi tôi hỏi ba tôi có thật vậy không, ông không trả lời thẳng mà đọc trơn tru nguyên phần mở đầu câu truyện thơ bất hủ ấy. Từ khi còn bé đến lúc ấy, tôi chưa bao giờ thấy hoặc nghĩ rằng ba tôi quan tâm đến thơ văn.
– Vì sao anh trở thành nhà văn? Có ai trong gia đình đã khuyến khích anh chọn con đường này?
– Tôi bắt đầu viết từ hồi còn rất nhỏ. Tôi không bao giờ nghĩ đến nó như một kỹ năng hay cái nghề, đối với tôi nó chỉ là một thói quen. Hồi học cấp hai tôi hay nghĩ ra chuyện để viết, bắt đầu với những câu truyện giả tưởng [fantasy]. Lên trung học tôi viết những mẩu truyện thuộc loại phi lý [absurd]. Lên đại học tôi chuyển sang viết tiểu thuyết hư cấu thực tế [realistic fiction]… Tôi bị ảnh hưởng lớn nhất dẫn tới việc tôi chọn con đường văn chương từ ông ngoại, ông Benjamin David Saunders, từng là giáo sư Ngữ văn Anh văn tại Đại học University of Wisconsin ở Whitewater.
– Đối với nhà văn, nhất là một nhà văn “thiểu số”, thì anh thấy điều gì là khó nhất? Anh có lời khuyên nào cho những nhà văn gốc Việt thuộc thế hệ trẻ sau này không?
– Tôi nhớ, nhà văn Nguyễn Thanh Việt khuyên các nhà văn trẻ thuộc thành phần bị “thiểu số hóa” [minoritized] hãy “viết như bạn thuộc đa số.” Có nhiều cách để các nhà văn trẻ bị “thiểu số hóa” được yêu cầu “dịch” những kinh nghiệm bản thân sang một dạng thức khác để đa số quần chúng có thể cảm nhận được. Nhưng Nguyễn Thanh Việt khuyên ta đừng nên “dịch” những kinh nghiệm của mình, mà hãy viết như viết cho độc giả có cùng hoàn cảnh như mình. Tôi nghĩ đây là một lời khuyên hữu ích, vì nó giúp ta tránh lối viết chiều theo thị hiếu dẫn đến sự kém cỏi trong sáng tác.
Tôi cũng muốn đưa ra thêm một lời khuyên của mình đến các nhà văn gốc Việt trẻ ở hải ngoại, đó là: Hãy viết về những gì bạn thấy quan trọng đối với chính mình. Đừng để bất cứ ai định hướng ta, ví dụ, bị áp lực là hãy viết về mình. Nếu bạn cảm thấy thoải mái làm chuyện ấy thì cứ tự nhiên; nhược bằng bạn không thích thì chớ nên tự ép viết truyện về đời mình. Hãy theo đuổi bất cứ đề tài nào mình ưng ý, cho dù có thể nó không được đa số ưa thích hoặc chấp nhận.
– Năm 2007 là lần đầu anh về Việt Nam. Anh thấy Việt Nam ra sao, và từ đó đến nay anh có trở lại lần nào nữa không?
– Năm 2007 tôi đi cùng ba tôi. Đấy là lần đầu tiên ông trở về Việt Nam kể từ khi đi du học 1962. Tôi không được đi nhiều và nơi tôi thích nhất là Hà Nội. Điều gây ấn tượng nhất là các món ăn vô cùng ngon miệng. Tôi ngạc nhiên khi thấy trẻ em ra ngoài đường chơi vào buổi tối (mà không sợ bị tấn công ẩu như ở Mỹ), bảo tàng viện; múa rối nước; cà phê sữa đá; xe cộ như mắc cửi… và thiên hạ nắm tay đi dạo quanh Hồ Hoàn Kiếm.
Từ đó tới nay tôi chưa trở lại Việt Nam (phần vì vé máy bay mắc, phần vì nếu không có ba tôi đi cùng tôi không có ai làm thông dịch). Nhưng tôi hy vọng sẽ có dịp quay lại khi mấy đứa con tôi đủ lớn.
– Khi viết quyển “Bronze Drum”, anh thâu lượm được những bài học nào anh cho là quan trọng nhất?
– Bài học lớn nhất đối với tôi khi viết quyển “Bronze Drum” là lịch sử thật ra phức tạp hơn, thú vị hơn, và tầm cỡ hơn câu chuyện đơn giản mà phương Tây thường tóm gọn là cuộc hành trình hiện đại hóa không ngừng của loài người. Thí dụ như, nhiều người Mỹ tin rằng họ đi đầu trong phong trào nữ quyền. Nhưng sự thật Hoa Kỳ là một trong số rất ít các nước tiên tiến vẫn chưa có người phụ nữ lãnh đạo. Trong khi đó ở Việt Nam tự ngàn xưa phụ nữ đã nắm quyền lực bằng những phương thức hoàn toàn khác và theo một phương hướng hoàn toàn khác với những gì ta được dạy ở đây, rằng mọi tiến bộ đương nhiên đến từ phương Tây.
– Anh có những dự án văn chương nào trong tương lai?
– Tôi dự tính sẽ viết một quyển tiểu thuyết về gia đình mình (có thể là hư cấu hoặc không, hoặc cả hai), với trọng tâm là gia đình ba tôi (như chuyện bà nội bị Tây giết và chuyện ba tôi qua Mỹ). Về chuyện một đứa trẻ lai, nửa Việt nửa Mỹ, lớn lên ở New Jersey trong thập niên 1980 – 1990. Dự án này chỉ mới sơ khởi nên tôi vẫn còn đang trong giai đoạn tìm tòi, tra cứu. Tuy nhiên đây sẽ là quyển sách “tự truyện” đầu tiên của mình.
Kim Hạnh (theo TGHN)
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này