15:31 - 26/04/2019
Một người Mỹ mê Truyện Kiều
Tuần giữa tháng tư, ở TP.HCM có một buổi trò chuyện về Truyện Kiều của Nguyễn Du, diễn giả là một người Mỹ nói tiếng Việt.
Eric Hayes khiến mọi người đi từ ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác, từ những gì anh đem đến: sách tự học chữ Nôm và các cuốn Truyện Kiều viết bằng tiếng Việt.
Eric năm nay đã ngoài 60 tuổi, vốn là một chuyên gia người Mỹ sống và làm việc ở Nhật Bản 40 năm qua. Trong thời gian ở Nhật, ông tình cờ tìm hiểu chữ tượng hình và phát hiện ra chữ Nôm của người Việt. Ông bị thể chữ này lôi cuốn một cách đặc biệt, đến nỗi càng học ông càng yêu quý và tự xếp chữ Nôm vào loại ngôn ngữ đỉnh cao của nhân loại.
Trong quá trình học chữ Nôm, Eric phát hiện một tác phẩm có tên Kim Vân Kiều truyện của tác giả Nguyễn Du. Ngay lập tức nó thu hút ông một cách kỳ lạ. Sau khi biết tác phẩm này có vô số bản tiếng Việt được in ra từ đầu thế kỷ 20 đến nay ở Việt Nam và toàn thế giới, Eric quyết định học tiếng Việt để đọc được tác phẩm này bằng âm điệu của tiếng Việt và thể thơ lục bát. Tìm hiểu thể thơ lục bát, Eric phát hiện luật bằng trắc của thể thơ này gắn liền với thân phận con người, anh diễn giải như sau:
“Ở câu sáu: bằng bằng – trắc trắc – bằng bằng, hai từ viết dấu “bằng bằng” ban đầu cho ta cảm giác của sự yên bình, đến “trắc trắc” phần lớn mang dấu sắc hỏi ngã nặng, đem lại cảm giác chông chênh, sóng gió, quá vui mà cũng quá buồn như phần chìm nổi của đời người để rồi về sau lại “bằng bằng” trở lại sự yên ả”.
Phát hiện này khiến nhiều người Việt “ngẩn người”, ngay cả cô giáo người Việt dạy thơ lục bát cho Eric, cũng phải thốt lên: “Thật bất ngờ, cách phân tích này về thể thơ của Eric rất nhân văn và cũng thật sự là một phát hiện mới mẻ”.
Chính nhờ lý giải này của Eric, tôi cho rằng đó là lý do vì sao mà thơ lục bát lại đi vào lòng người rất nhanh, ai cũng có thể thuộc thơ lục bát và thậm chí là không gì ứng khẩu nhanh bằng thơ lục bát với người Việt. Nó cứ như máu thịt vậy.
Eric kể, anh đã dành một năm không làm gì mà chỉ đọc Truyện Kiều. Eric còn cho rằng đọc Truyện Kiều cũng là một cách… tu: “Cũng giống như mọi người, tôi không biết mình sẽ sống đến khi nào. Do đó, khi còn khoẻ, tôi muốn tiếp xúc với một cái gì đó đẹp và có giá trị. Khi tôi đọc Truyện Kiều, tôi thấy đó là cách viết đẹp nhất, từ ngữ cũng là đẹp nhất, bài thơ là hay nhất…”
Nói tới điều này lại càng thấy sự vĩ đại của Nguyễn Du, một trong những thiên tài của thế giới. Ông không chỉ là người duy nhất sáng tác một tác phẩm bằng thơ lục bát dài đến 3.600 câu mà còn kỳ tài hơn nữa, từ người bình dân đến trí thức đều say đắm tác phẩm này. Trong 3.600 câu Truyện Kiều, người ta khó tìm được một câu nào dở. Hầu hết mỗi câu đều chắt lọc ngôn ngữ, chứa đựng ý tứ sâu xa và súc tích. Cách sử dụng tiếng Việt của ông tài tình đến nỗi khó có thể tìm thấy sự lặp lại. Phải là người có sức làm việc bền bỉ và trí tuệ siêu việt mới có thể viết một tác phẩm bằng tiếng Việt mà cho đến nay, chưa bao giờ nó bị gọi là cổ ngữ. Và cho đến nay, thế giới cũng chưa có một tác phẩm thi ca nào do một người viết duy nhất lại dài đến như vậy.
Có lẽ nhờ vậy mà Eric đã nhận ra vẻ đẹp của hàng ngàn viên ngọc nhỏ bé lấp lánh trên từng câu chữ của tác phẩm Truyện Kiều. Là một người nước ngoài học tiếng Việt qua Truyện Kiều, Eric đánh thức lại một di sản của người Việt từ 300 năm trước lấp lánh cho đến ngày nay và cả tương lai của tiếng Việt, nếu chính người Việt ý thức được ngôn ngữ mẹ đẻ của mình đẹp, hay và phong phú như thế nào từ tác phẩm Truyện Kiều của đại thi hào Nguyễn Du.
Một câu chuyện ngoài lề khác cũng thú vị là trong buổi trò chuyện này còn có sự tham gia của Jaipal Tutle, một người nước ngoài cũng mê Truyện Kiều của Việt Nam. Ông đã sưu tập được ít nhất hơn chục bản Truyện Kiều từ đầu thế kỷ 20, trong đó có bản in năm 1929 có thủ bút của cụ Phạm Quỳnh, một bản in viết bằng chữ tay rất đẹp của NXB Văn Học, 1951 và có các bức tranh Kiều do các danh hoạ Việt Nam vẽ minh hoạ như Vũ Cao Đàm, Mai Thứ, Lê Hựu (1951). Ông cũng đến trường VLS – trường dạy tiếng Việt cho người nước ngoài để học tiếng Việt, và hạnh phúc khi gặp Eric. Ông còn khoe đã xăm hình nàng Kiều dạo bước vườn hoa trên hai cánh tay của mình.
Eric cũng bày tỏ thêm sau khi học xong tiếng Việt ở VLS, ông sẽ quay về Nhật tiếp tục chuẩn bị cho cuốn sách ông viết về Truyện Kiều, cũng như chuẩn bị thu hình để phát trên kênh YouTube dạy tác phẩm này bằng tiếng Việt và tiếng Anh. Ngoài ra, trong những ngày ở Việt Nam học tiếng Việt, Eric đã lặng lẽ sưu tầm được 60 tác phẩm, trong đó có cả bản Truyện Kiều in xưa và nay, và có những cuốn sách bình Truyện Kiều của các học giả trong và ngoài nước. Ông sẽ về đọc và tham khảo những bình luận này, tuy nhiên Eric cho rằng, cuốn sách của ông sẽ mang cảm nhận của riêng ông, chứ không ảnh hưởng bất kỳ cảm nghĩ nào từ các tác phẩm của người khác cũng viết về Truyện Kiều.
bài và ảnh Chân Khanh (theo TGHN)
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này