22:58 - 21/06/2018
Tự tử vì trầm cảm đáng báo động
Chỉ vài ngày đầu tháng 6, nước Mỹ bàng hoàng khi mất đi hai người nổi tiếng, một là nhà thiết kế thời trang Kate Spade và người kia là đầu bếp Anthony Bourdain.
Cả hai cùng bị trầm cảm và chọn cách treo cổ tự sát. Sự việc này được nhìn nhận như thế nào?
BSCK2 Huỳnh Thanh Hiển, bệnh viện Tâm thần TP.HCM, nhận định mỗi ngày trên thế giới và Việt Nam có nhiều ca tự tử. Thế nhưng những ca tự tử của người nổi tiếng (như người của giới showbiz) hoặc ca tự tử thương tâm mới gây chú ý, vì được giới truyền thông đăng tải nhiều.
Ông nói: “Khoảng 70% trường hợp tự tử, đều liên quan đến trầm cảm. Trầm cảm có hai nhóm, trầm cảm lưỡng cực hay còn gọi là rối loạn lưỡng cực (bipolar disorder) và trầm cảm đơn cực (major depression disorder)”.
Kate Spade được cho là mắc chứng đầu tiên, còn Anthony Bourdain lại mắc chứng thứ hai. Theo BS Hiển, trong rối loạn lưỡng cực, cảm xúc của bệnh nhân sẽ không ổn định vì các giai đoạn hưng cảm và trầm cảm đan xen nhau. Người bình thường cũng có những dao động về cảm xúc, lúc vui lúc buồn, nhưng chúng phải nằm trong biên độ cho phép.Ngược lại, ở người bị rối loạn lưỡng cực, biên độ dao động của họ lại quá nhiều.
Để dễ mường tượng, BS Hiển sử dụng đồ thị toán học có thang dao động ± 10.Nếu số 0 (trục hoành) là trạng thái không vui không buồn, thì dưới 0 là buồn, còn trên 0 là vui.Ở người bình thường, biên độ vui, buồn dao động ở mức ±3, còn ở người rối loạn lưỡng cực, dao động cảm xúc sẽ vượt khỏi mức đó.
Trong thực tế, giới làm nghệ thuật thường bị rối loạn lưỡng cực.Trả lời phỏng vấn độc quyền của tạp chí People cách đây vài năm, ngôi sao nhạc pop Mariah Carey thừa nhận mình âm thầm sống với rối loạn lưỡng cực type 2 gần suốt hai thập kỷ. Cô nói: “Tôi được chẩn đoán lần đầu vào năm 2001 sau khi nhập viện vì kiệt quệ tinh thần lẫn thể xác. Nhưng tôi không muốn tin vào chẩn đoán của bác sĩ, vì vấn đề này sẽ đeo đuổi tôi suốt đời và có thể kết thúc sự nghiệp của tôi”.
Ngoài Mariah Carey, giới nổi tiếng mắc rối loạn lưỡng cực còn có Vivien Leigh – từng đoạt giải Oscar với vai nữ chính Scarlett O’Hara trong phim Cuốn theo chiều gió, nam ngôi sao phim hành động người Bỉ Jean-Claude Van Damme, nữ danh ca giành nhiều giải thưởng âm nhạc uy tín người Ireland Sinéad O’Connor, hay tiểu thuyết gia người Anh Virginia Woolf – một trong những gương mặt văn học nổi bật của thế kỷ 20. Không ít người trong số họ có ý định hoặc từng tự sát vì trầm cảm quá mức.
Nhưng nghệ sĩ bị rối loạn lưỡng cực nổi tiếng nhất có lẽ là Vincent Van Gogh. Trong một bài nghiên cứu có tên Căn bệnh của Van Gogh đăng trên tạp chí khoa học The American Journal of Psychiatry, BS Dietrich Blumer viết: “Van Gogh có một nhân cách kỳ quặc và tâm tính không ổn định. Ông đau khổ vì hai giai đoạn trầm cảm, hưng cảm nối tiếp nhau và tái phát nhiều lần, đặc biệt trong hai năm cuối đời”. Cần nói thêm, hoạ sĩ người Hà Lan này tự tử lúc 37 tuổi.
BS Hiển nói: “Người làm nghệ thuật mắc rối loạn lưỡng cực thường sáng tạo rất tốt, vì trong giai đoạn hưng cảm họ dễ thăng hoa. Không thể nói làm nghệ thuật dẫn đến rối loạn lưỡng cực, mà thực tế người có xu hướng tâm lý này chọn nghệ thuật để làm nghề. Người xuất hiện hưng cảm nhiều hơn được xếp vào rối loạn lưỡng cực type 1, còn có trầm cảm nhiều hơn gọi là rối loạn lưỡng cực type 2”.
Báo cáo năm qua của tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho thấy vào năm 2015 có khoảng 322 triệu người trên toàn cầu (4,4% dân số) sống với trầm cảm. Gần một nửa số này sống ở Đông Nam Á và Tây Thái Bình Dương. Cũng theo báo cáo trên, Việt Nam có 3,5 triệu người mắc trầm cảm (4% dân số). Trầm cảm được WHO xem là yếu tố chính góp phần dẫn đến tự tử, khoảng 800.000 người/năm trên thế giới.
Ở bệnh nhân bị rối loạn lưỡng cực nói riêng và rối loạn cảm xúc nói chung, theo các nhà chuyên môn, đáng lo nhất là giai đoạn bệnh nhân đảo cực từ hưng cảm sang trầm cảm, vì lúc này họ dễ có ý định tự sát mà người thân lại không nhận ra. Một ngộ nhận phổ biến cho rằng nếu bạn hỏi chuyện một người về tự tử thì sẽ làm tăng nguy cơ tự tử ở người này. Nhưng theo TS Jeffrey Borenstein, giám đốc điều hành quỹ Nghiên cứu hành vi và não bộ (Brain & Behavior Research Foundation) Hoa Kỳ, thực tế nó không làm tăng nguy cơ tự tử, mà trái lại có thể cứu mạng một con người. “Nếu bạn lo lắng về người thân thì bạn phải bày tỏ sự lo lắng đó ra”, ông nói.
BS Huỳnh Thanh Hiển cho biết, đến nay y học vẫn chưa biết được nguyên nhân gây ra rối loạn lưỡng cực, thế nhưng nó lại có yếu tố gia đình vì nếu cha hoặc mẹ bị rối loạn này, con cái sinh ra sẽ có nguy cơ mắc cao hơn người bình thường. Y học cũng xem đây là một dạng rối loạn, chứ không phải bệnh.
Theo tiêu chuẩn chẩn đoán và điều trị của Hoa Kỳ, người có rối loạn cảm xúc nhẹ nên gặp bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn và theo dõi. Trường hợp nặng, mỗi năm có dưới ba chu kỳ hưng cảm – trầm cảm thì cần điều trị khi lên cơn rối loạn cảm xúc. Còn nếu nhiều hơn ba chu kỳ/năm, người mắc phải uống thuốc suốt đời.
“Điều trị rối loạn lưỡng cực gần như là một nghệ thuật”, BS Hiển nói. “Nếu bệnh nhân hưng cảm, bác sĩ phải dùng thuốc “đè” cảm xúc họ xuống ở mức +2 hoặc +3, vì nếu cảm xúc trầm quá họ sẽ sinh ra chán nản, không sáng tạo rồi dẫn đến bỏ điều trị. Còn nếu họ trầm cảm, bác sĩ lại dùng thuốc kéo cảm xúc họ lên, nhưng lại phải chú ý chuyện họ nảy sinh ý định tự tử, thường gặp trong giai đoạn đầu của liệu trình điều trị”.
Phan Sơn (theo TGTT)
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này