09:00 - 28/02/2017
Tính hai mặt của xã hội hóa y tế công
Với tính hai mặt vốn có, xã hội hóa y tế ở các cơ sở y tế công chỉ nên được xem là một phương pháp cứu nguy tạm thời cho y tế công, không nên coi đó là phương thức lâu dài, vì nó sẽ dẫn đến những hệ lụy xã hội khôn lường.
Giải pháp… cứu nguy và những mặt trái
Nhiều năm trước đây, trước thực tế hàng loạt nhu cầu đầu tư mới hoặc đầu tư thêm trang thiết bị cho các bệnh viện công không được đáp ứng do không có nguồn vốn, chủ trương xã hội hóa y tế ra đời. Ban đầu, các gói kích cầu được Nhà nước đưa ra nhưng cũng chỉ giải quyết được một phần những nhu cầu đó. Do vậy, các hình thức xã hội hóa y tế khác, như liên kết với các cá nhân hoặc các doanh nghiệp ngoài quốc doanh, đã được áp dụng để giải quyết vốn cho trang thiết bị y tế, và gần đây là cho cả xây dựng cơ bản trong y tế. Trong tình hình kinh tế – xã hội và đặc điểm hoạt động ngành y ở thời điểm đó, xã hội hóa y tế đã giúp triển khai nhiều kỹ thuật mới.
Tuy nhiên, xã hội hóa y tế công dẫn đến nhiều mặt trái, như việc áp dụng nhiều chuẩn mực chuyên môn cho người bệnh trong cùng một môi trường, và thật đáng tiếc, tiêu chuẩn để áp dụng các chuẩn mực lại là tiền. Nhiều khi hai người bệnh nằm kề nhau, cùng bị một loại bệnh như nhau, mà chỉ vì khả năng chi trả, mỗi người được chữa trị theo một cách khác nhau, với sự khác biệt rất lớn về nguy cơ tai biến hoặc hiệu quả. Xã hội hóa y tế công bắt buộc phải thu hồi vốn và có lời, do vậy, nó chỉ có thể mang lại lợi ích cho những người bệnh có khả năng chi trả.
Xã hội hóa y tế công còn là tiền đề cho một sự bất công khác. Theo cách phân tuyến hiện nay, các bệnh viện tuyến dưới không được phép làm nhiều kỹ thuật tiên tiến, hiện đại. Từ đó, các nhà đầu tư sẽ tập trung vào các bệnh viện tuyến trên, tạo ra sự chênh lệch ngày càng lớn giữa tuyến trên và tuyến dưới, làm cho người bệnh đổ dồn lên các tuyến trên, gây ra sự quá tải ở tuyến trên. Sự quá tải “có lợi” cho nhà đầu tư như vậy ít nhiều ảnh hưởng đến quyết tâm giảm tải của các bệnh viện tuyến trên.
Xã hội hóa y tế công còn được nói đến như một yếu tố gây ra tiêu cực ở các bệnh viện công, như sự lạm dụng các kỹ thuật chẩn đoán và điều trị, cũng như dẫn đến những “chiêu thức” bất minh của một số lãnh đạo cơ sở y tế, cấu kết với nhà đầu tư tư nhân để thu lợi bất chính, làm cho người bệnh phải chi trả nhiều hơn giá trị thực tế.
Ở một góc độ khác, các cơ sở vật chất và các tiện ích dành cho mọi người trở thành phương tiện phục vụ cho một số người có khả năng chi trả. Ngoài việc gây thiệt thòi quyền lợi cho những người bệnh nghèo, sự lạm dụng này dẫn đến những xáo trộn xã hội do bất công mang lại.
Giải pháp nào cho y tế Việt Nam?
Đã có nhiều biện pháp được đưa ra để giải quyết những vấn đề khó khăn của y tế Việt Nam, như tính đúng, tính đủ chi phí y tế, đẩy mạnh bảo hiểm y tế công, bước đầu xóa đi những bất hợp lý trong phân tuyến, phát triển bác sĩ gia đình… Tuy nhiên, đó mới chỉ là những biện pháp giải quyết phần ngọn.
Những tiêu cực hiện nay trong xã hội hóa y tế đều xuất phát từ việc lẫn lộn công – tư trong y tế. Nếu tách biệt công – tư, sẽ hạn chế được nhiều tiêu cực trong vấn đề này.
Nhà nước cần tập trung nguồn lực cho y tế dự phòng và cho người nghèo. Chỉ nên giữ lại một số bệnh viện công cho người nghèo và Nhà nước tập trung đầu tư cho những bệnh viện đó. Còn lại, cần tư nhân hóa hệ thống khám chữa bệnh. Như vậy, suất đầu tư cho người nghèo sẽ tăng lên, giúp họ được hưởng những thành quả khoa học tiên tiến. Trong khi đó, tư nhân sẽ đầu tư và cung cấp dịch vụ y tế chất lượng cao cho những người có khả năng chi trả thông qua hệ thống y tế tư nhân, tách biệt với hệ thống y tế công.
Bảo hiểm y tế (BHYT) công cần phải thay đổi cách chi trả, đó là chi trả theo chuẩn. Đối với từng loại bệnh, từng phương pháp điều trị thì BHYT phải bảo đảm chi trả theo một mức chuẩn nào đó. Việc chi trả BHYT không phân biệt đối với cơ sở y tế công hay tư. Phần phụ trội sẽ do Nhà nước chi trả cho bệnh nhân nghèo trong hệ thống bệnh viện công, và do người bệnh, hoặc các loại BHYT tư nhân chi trả trong hệ thống y tế ngoài công lập.
Còn rất nhiều việc phải làm để tạo ra một cơ chế phù hợp với hoàn cảnh Việt Nam cho hoạt động của ngành y tế. Tuy nhiên, việc lẫn lộn công – tư hiện nay chính là nguyên nhân của những tiêu cực trong xã hội hóa y tế công.
Thiết bị y tế xã hội hóa góp phần gây bội chi
Kiểm toán Nhà nước (KTNN) vừa công bố Báo cáo kiểm toán tài chính, các hoạt động liên quan đến quản lý, sử dụng vốn và tài sản nhà nước năm 2015 của Bảo hiểm Xã hội (BHXH) Việt Nam. Theo đó, KTNN chỉ ra nhiều sai phạm trong việc chi trả bảo hiểm y tế (BHYT), nguy cơ bội chi quỹ khám chữa bệnh BHYT…
Theo KTNN, số đơn vị bội chi quỹ khám chữa bệnh BHYT là 25/63 đơn vị với số tiền là 1.802,4 tỉ đồng, tăng 7 đơn vị so với năm 2014. Qua kiểm toán chi BHYT cũng thấy những tồn tại: chi dịch vụ kỹ thuật không đúng quy định với tổng số tiền là 8,6 tỉ đồng; chi phí thuốc không đúng là 2,779 tỉ đồng; chi vật tư y tế không đúng là 2,584 tỉ đồng…
Theo báo cáo tài chính của BHXH, số dư các quỹ đến hết năm 2015 là 471.813 tỉ đồng, trong đó gồm quỹ BHXH bắt buộc là 370.360 tỉ đồng, Quỹ bhxh tự nguyện 2.989 tỉ đồng, Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp 49.180 tỉ đồng, Quỹ Bảo hiểm y tế 49.282 tỉ đồng.
KTNN cho biết, trong sáu tháng đầu năm 2016, tổng số chi đã vượt quỹ khám chữa bệnh 3.404 tỉ đồng. Theo báo cáo của BHXH, thời gian này có 37 tỉnh có số chi vượt quỹ khám chữa bệnh, tăng 12 tỉnh so với cả năm 2015. Trong đó có một số tỉnh có số chi khám chữa bệnh vượt quỹ rất lớn như: Thanh Hóa 370 tỉ đồng; Nghệ An 351 tỉ đồng; Quảng Nam 238 tỉ đồng; Thái Bình 213 tỉ đồng…
Nhiều bất cập trong thực hiện chính sách về thanh toán chi phí phát sinh từ thiết bị y tế liên doanh, liên kết, góp vốn. Qua kiểm toán tại BHXH tỉnh Thái Bình và Hà Giang đã phát sinh chi phí khám chữa bệnh BHYT từ các thiết bị xã hội hóa năm 2015, 2016 là 41,75 tỉ đồng.
Theo KTNN, từ năm 2017, Quỹ BHYT bắt đầu bội chi hàng năm và phải dùng quỹ dự phòng để bù đắp. Năm 2017, quỹ dự phòng phải bù 14.464 tỉ đồng, năm 2018 phải bù 16.736 tỉ đồng, năm 2019 phải bù 18.354 tỉ đồng. KTNN cho rằng, với tốc độ bội chi thế này, cuối năm 2019, quỹ dự phòng sẽ hết và âm 144 tỉ đồng.
TS.BS Võ Xuân Sơn
Theo TBKTSG
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này