11:38 - 21/07/2018
Phục hồi tạng hư, một triển vọng sáng sủa
Thay vì cắt bỏ tạng hư để ghép tạng mới, một nhóm nhà khoa học Mỹ tìm cách phục hồi chúng bằng một giải pháp độc đáo, trước mắt mở ra khả năng chữa trị hiệu quả bệnh nhân sau nhồi máu cơ tim.
Khi Georgia Bowen chào đời bẳng sanh mổ cấp cứu vào ngày 18.5, bé khóc được hai lần rồi ngưng tim. Cô bé bị nhồi máu cơ tim khi còn trong bào thai. Vì thế trái tim cơ tim hư và dẫn đến ngưng tim. Các bác sĩ phải giữ cho Georgia sống bằng một cỗ máy tinh xảo làm thay chức năng tim – phổi gọi là ECMO (Extracorporeal membrane oxygenation: Oxy hoá máu bằng màng ngoài cơ thể).
Sau đó, bé được di chuyển từ nơi chào đời, bệnh viện đa khoa Massachusetts, đến bệnh viện Nhi Boston, nơi quyết định thử nghiệm một giải pháp chưa từng có trước đây.
Phục hồi sự sống cho tế bào
Người ta sẽ lấy 1 tỷ ti thể (mitochondria) từ một nhúm cơ khoẻ mạnh của Georgia và tiêm vào cơ tim bị tổn thương. Ti thể là những nhà máy cung cấp năng lượng có trong tế bào cơ thể người, giúp tế bào hoạt động hiệu quả.Nếu tế bào không được cung cấp đủ máu giàu khí oxy, ti thể là những phần đầu tiên bị chết. Ti thể chết, tế bào cũng chết theo.
Nhưng một loạt thử nghiệm cho thấy ti thể tươi có thể làm sống lại tế bào hư và cho phép chúng hoạt động trở lại. Trong thử nghiệm trên động vật tại bệnh viện Nhi Boston, người ta tiêm ti thể tươi vào cơ tim hư nhưng chưa chết sau nhồi máu và giúp tim khoẻ lại. Ngoài ra, ti thể cũng có thể chữa lành thận và phổi bị tổn thương.
Khi thử nghiệm trên người, truyền ti thể tươi có vẻ giúp làm sống và phục hồi lại cơ tim trẻ em bị tổn thương trong phẫu thuật dị tật tim bẩm sinh. Nhưng đối với Georgia, việc sử dụng ti thể tươi sẽ thách thức hơn, vì nhồi máu cơ tim khác với mất máu tạm thời trong khi phẫu thuật. Chỉ có một thời gian ngắn giữa bắt đầu nhồi máu cơtimvà phát triển mô sẹo ở tế bào cơ còn sống.
Vấn đề là không biết khi nào trẻ em bị nhồi máu cơ tim. Nhưng TS Sitaram Emani, bác sĩ phẫu thuật tim nhi khoa của bệnh viện Nhi Boston, người áp dụng phương pháp truyền ti thể tươi, tin tưởng có một cơ may nhỏ nhoi để phục hồi các tế bào bị hư hỏng do nhồi máu cơ tim.
Và con tim khoẻ trở lại
Ý tưởng dùng ti thể phục hồi tạng hư ra đời trong may mắn và tuyệt vọng khi hai nhà nghiên cứu là Emani và James McCully tình cờ gặp nhau. Emani là chuyên gia phẫu thuật nhi của bệnh viện Nhi Boston, còn McCully chuyên nghiên cứu tim trẻ em tại trung tâm y khoa Beth Israel Deaconess. Cả hai cùng trăn trở làm sao phục hồi trái tim bị thiếu oxy trong khi mổ hoặc sau khi nhồi máu. McCully nói: “Nếu tim không được cung cấp oxy trong thời gian dài, nó tiến tới ngưng đập. Tế bào có thể hồi sinh, nhưng chúng không bao giờ phục hồi đầy đủ”.Trước nay khi ti thể hư, y học không thể phục hồi được chúng, nhưng McCully không tin. Ngày nọ ông quyết định đơn giản là kéo ti thể trong tế bào khoẻ mạnh ra rồi bơm chúng vào tế bào tổn thương.
Thử nghiệm trên heo, ông lấy một mẩu nhỏ cơ bụng bỏ vào máy trộn xoay đều để làm vỡ tế bào thành từng mảnh, thêm vào một số enzyme để hoà tan protein tế bào, rồi bỏ vào máy ly tâm để tách ti thể. Ông bơm trực tiếp 1 tỷ vào trong tế bào tim bị tổn thương và rất ngạc nhiên khi thấy ti thể di chuyển đến đúng vị trí của chúng trong tế bào rồi bắt đầu cung cấp năng lượng cho tế bào hoạt động. Thế là tim heo tổn thương lại hồi phục.
Lúc này TS Emani cũng gặp vấn đề với các tổn thương tim trên trẻ em. Nhiều bệnh nhân của ông là trẻ sơ sinh đôi lúc trong khi hoặc sau khi mổ, một mạch máu nhỏ bị tắc, thế là mọi công sức trôi tuột.
Có thể dùng phương pháp ECMO để kéo dài sự sống cho trẻ, nhưng cũng chỉ được hai tuần. Phân nửa trẻ bị vấn đề mạch vành tim sử dụng ECMO tử vong vì tim chúng không thể phục hồi.
Ngày nọ Emani biết về nghiên cứu của McCully, họ gặp nhau thảo luận và quyết định thử nghiệm truyền ti thể cho những trẻ bệnh nặng nhất trong số các trẻ sống nhờ vào ECMO.
Một ngày của tháng 3/2015, bệnh viện Nhi Boston nhận một trẻ sơ sinh bị thiếu oxy trong khi phẫu thuật dị tật bẩm sinh. Bé sống nhờ ECMO, nhưng trái tim không phục hồi được.
“Chúng tôi chuyển em bé từ phòng săn sóc tích cực sang phòng mổ, lấy một mẩu cơ bụng của em rồi đưa cho McCully”, TS Emani nói.
Khoảng 20 phút sau, McCully quay lại với một ống ti thể quý giá trên tay đưa cho Emani để tiêm vào chỗ yếu nhất trên tim em bé. Emani cẩn thận tiêm 1 tỷ ti thể. Hai ngày sau, tim em bé đập lại như bình thường. TS Emani thốt lên: “Quá sức kỳ diệu”. Đến nay các nhà khoa học đã chữa cho 11 em bé bằng tiêm ti thể. Ba bé tử vong vì điều trị trễ, hai tử vong vì tim tổn thương quá nặng, một tử vong vì nhiễm trùng. Tất cả bé còn lại đều sống khoẻ. Nếu so với nhóm trẻ không được xử lý bằng tiêm ti thể, tỷ lệ tử vong là 65%, nhưng không trẻ nào phục hồi chức năng tim trở lại như bình thường và hơn 1/3 trẻ sống phải nhờ đến ghép tim.
Emani và các nhà khoa học tin phương pháp này thàn h công, nhưng họ cần thử nghiệm để chứng minh. Còn với tim người lớn thì sao? Các nhà khoa học hy vọng ghép ti thể cũng có thể sửa chữa cơ tim tổn thương ở người lớn bị nhồi máu. Nghiên cứu bắt đầu vào năm tới.
Bình Yên (theo TGTT)
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này