15:28 - 12/07/2018
Hiến tạng chừng nào là niềm vui?
Vài tháng gần đây, xã hội ngày càng xuất hiện nhiều nghĩa cử hiến mô, tạng. Người hiến tặng nhiều, giới chuyên môn vui mừng, nhưng họ lại trăn trở với câu hỏi làm sao phát triển mạnh hơn và duy trì nghĩa cử cao đẹp này.
Mới nhất là trường hợp bé Nguyễn Vân Nhi, 12 tuổi, qua đời tuần qua sau 11 năm chiến đấu với bệnh tật. Sẽ có hai bệnh nhân nhận giác mạc mà em tặng lại cho đời. Cũng tuần qua bệnh viện Chợ Rẫy TP.HCM thông tin hai trường hợp hiến tạng ngưng tim vào tháng 6/2018, để lại hai giác mạc và bốn quả thận cứu giúp người khác.
Theo một nghiên cứu của bệnh viện Chợ Rẫy, trong 15 năm đầu của chương trình ghép tạng (1992 – 2007) bệnh viện chỉ có 147 trường hợp hiến tạng từ người cho sống, không có trường hợp hiến tạng nào từ người cho chết não. Một năm sau khi luật Hiến tạng ra đời vào năm 2008 (giai đoạn 1), chỉ có một trường hợp hiến chết não, nhưng đó là người trong gia đình.Mãi đến hai năm sau (2010) mới có thêm ba trường hợp khác, là người hoàn toàn xa lạ hiến thận ghép cho sáu bệnh nhân suy thận.Rồi hai năm sau nữa, lại có thêm ba trường hợp hiến tạng khác.
Những trường hợp hiến tạng cho người xa lạ trên, theo nhóm nghiên cứu, hoàn toàn do “duyên may” khi nhân viên y tế tiếp cận được các gia đình tự bản thân đã có lòng thiện nguyện. Bởi khi đó không có bất kỳ thông tin nào về hiến, ghép tạng lan truyền trong cộng đồng.
Tháng 6/2014, Đơn vị điều phối ghép các bộ phận cơ thể người tại bệnh viện Chợ Rẫy được thành lập (giai đoạn 2) và bắt đầu triển khai các hoạt động truyền thông cho người dân về ý nghĩa cao đẹp của việc hiến mô, tạng nếu chẳng may qua đời. Từ đó phong trào mới bắt đầu khởi sắc.
Tuy nhiên, khảo sát của bệnh viện Chợ Rẫy cho thấy người dân vẫn còn nhiều ngại ngần về hiến tạng. Trong giai đoạn 1 (2008 – 2014), khi báo chí chưa vào cuộc, khi bệnh viện tiếp cận 81 gia đình bệnh nhân chết não có tiềm năng hiến tạng, chỉ có 42 thân nhân gia đình đồng ý trả lời phỏng vấn. Trong đó, 29,21% không đồng ý hiến tạng, 25,84% không đồng ý hiến đa tạng, 52,81% không trả lời câu hỏi. Đáng lưu ý, hầu hết thân nhân bệnh nhân đều xin xuất viện ngay sau khi phỏng vấn, vì tâm lý sợ người thân của mình sẽ… bị mổ lấy tạng.
Trong giai đoạn 2 (2014 – 2017), sau khi truyền thông vào cuộc, bệnh viện mới nhận được một số kết quả tích cực. Tháng 6/2015, bệnh viện thực hiện ca ghép thận đầu tiên tại Việt Nam từ một người hiến có tim ngừng đập (non-heart beating donor – NHBD). Sau đó là 26 trường hợp gia đình người chết não có tiềm năng đồng ý hiến tặng đa mô, tạng. Chưa kể bệnh viện còn nhận được hơn 4.000 đơn tình nguyện hiến tặng mô tạng của người thiện nguyện, nếu chẳng may họ qua đời.
Nhưng ngay cả trong giai đoạn này, tỷ lệ từ chối hiến tạng vẫn rất cao. Khi phỏng vấn 114 gia đình có người thân chết não có tiềm năng hiến tạng, 88 gia đình (79,19%) từ chối hiến tặng vì nhiều lý do khác nhau, như muốn cơ thể người thân toàn vẹn, không muốn người thân đau đớn, muốn tim bệnh nhân còn đập khi về nhà, bị người chung quanh ngăn cản, thậm chí còn có lý do không muốn mang tiếng mua bán tạng (!?).
Làm thế nào gia tăng sự đồng thuận của cộng đồng về hiến tặng mô, tạng, nghĩa cử cao đẹp mang lại sự sống cho những bệnh nhân mắc bệnh nặng đang mòn mỏi chờ ghép tạng? Có lẽ cần thêm nhiều sáng kiến mới trong truyền thông.
Thực tế là các chuyên gia bệnh viện Chợ Rẫy đã tìm kiếm nhiều giải pháp để mở rộng nguồn tạng hiến.Một trong những giải pháp chính là ghép tạng từ nguồn NHBD triển khai trên thế giới từ lâu (*).
Về lý thuyết, kết quả ghép tạng từ NHBD kém hơn so với ghép tạng từ người cho sống và người cho chết não. Nhưng nghiên cứu của Howard M. Nathan, chủ tịch và CEO của tổ chức phi lợi nhuận Donate Life vào năm 2016, cho thấy kết quả sống còn của người nhận thận ghép từ NHBD có kiểm soát và không kiểm soát trước mắt (98%/97%) và lâu dài (93%/92%) đều như nhau. Nếu tận dụng được nguồn tạng này, lượng tạng nhận được sẽ tăng đến 30%, rút giảm khá nhiều danh sách chờ ghép.
Hai trường hợp ghép thận từ NHBD vừa qua tại bệnh viện Chợ Rẫy là trường hợp thứ 3 và thứ 4 của bệnh viện này, và cũng của cả nước. Hai trường hợp mới nhất đã xuất viện, trong khi hai trường hợp đầu tiên vẫn ổn định.Lẽ ra số ca ghép từ NHBD nhiều hơn nếu không có những trục trặc trong truyền thông, phối hợp. Có trường hợp ngưng tim tại nhà rồi mới báo đến đơn vị điều phối, nên chỉ nhận được giác mạc. Có trường hợp bệnh nhân ngưng tim ở bệnh viện khác, người nhà có nguyện vọng hiến tạng, nhưng liên kết thông tin chưa kịp thời. Khi bệnh viện Chợ Rẫy biết tin có nguồn tạng hiến thì đã muộn.
TS.BS Dư Thị Ngọc Thu, trưởng đơn vị điều phối ghép các bộ phận cơ thể người – bệnh viện Chợ Rẫy, trăn trở: “Thực tế bác sĩ Việt Nam đã thực hiện được mọi phương pháp ghép tạng, không thua kém trình độ các quốc gia khác. Tuy nhiên, khâu tổ chức của chúng ta còn nhiều hạn chế”.
Nhưng khó khăn lớn nhất mà người làm chuyên môn phải đối mặt, theo TS Thu, chính là Việt Nam chưa có quy định luật pháp về lĩnh vực hiến tạng từ người cho tim ngừng đập. “Hy vọng kết quả của đề tài nghiên cứu ghép thận từ người cho tim ngừng đập sẽ góp phần tư vấn, bổ sung và chỉnh sửa những điều luật có liên quan trong tương lai gần nhất”, bà nói.
bài, ảnh Bình Yên (theo TGTT)
——
(*) Đề tài cấp nhà nước “Ghép thận từ người cho tim ngừng đập” của bệnh viện Chợ Rẫy được nghiệm thu năm 2016 và nhận được giải thưởng cao quý Nhân tài đất Việt năm 2017.
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này