11:14 - 18/05/2019
Drone phân phối vắc xin, drone chuyển tạng ghép
Không phải một đất nước giàu có, cũng không phải một quốc gia có nền công nghệ mạnh, mà là Ghana, một quốc gia đang phát triển ở châu Phi lại đi đầu trong dùng drone phân phối vật phẩm y tế thiết yếu để cứu sống con người.
Tháng 12 năm qua, Chính phủ Ghana ký một hợp đồng bốn năm trị giá 12 triệu USD với công ty công nghệ Mỹ Zipline trong dự án dùng drone (thiết bị bay không người lái) để phân phối máu, vắc xin và những vật phẩm y tế quan trọng khác cho 2.000 cơ sở y tế vùng sâu vùng xa trong nước. Ước tính mỗi ngày sẽ có 600 chuyến bay của drone làm nhiệm vụ như thế, biến Ghana trở thành thị trường khai thác drone trong y tế lớn nhất thế giới.
Một ý tưởng thú vị, nhưng dự án này lại vấp phải sự phản đối của nhiều người, bởi họ cho rằng quá lãng phí khi y tế Ghana còn nhiều vấn đề ưu tiên hơn cần giải quyết, chẳng hạn thiếu xe cấp cứu, cơ sở y tế xuống cấp hoặc nhân lực y tế kém cỏi. Đại diện hội Y khoa Ghana (GMA) nói: “Các dịch vụ do drone cung cấp trong y tế không phù hợp với chính sách chăm sóc sức khoẻ ban đầu tại đất nước này. Sử dụng drone sẽ vô ích, nếu không cải thiện được nguồn nhân lực y tế yếu kém hiện nay”. Con số do GMA đưa ra khiến người ta phải suy nghĩ, cả quốc gia 29 triệu dân này chỉ có 55 chiếc xe cấp cứu hoạt động.
Trong khi đó, chính trị gia đối lập Cassiel Ato Forson gọi đầu tư vào drone là “sai chỗ” vì nhiều chi phí sẽ phát sinh, đặc biệt phải trả thêm 20% cho Zipline do trả chậm số tiền ban đầu. Forson gọi đây là “một thoả thuận tệ hại nhất cho Ghana”, vì vào năm 2017 GDP trên đầu người dân ở đây chỉ là 4.650 USD, xếp hạng 126 thế giới.
Nhưng Tổng thống Ghana, Nana Akufo-Addo, người đi đầu trong phát triển dự án drone trong y tế, lại xem đây “bước đi lớn giúp mọi người dân trong nước có thể tiếp cận với chăm sóc sức khoẻ, qua đó sẽ không có người dân nào phải chết vì không được trợ giúp y tế khi hữu sự”.
Nhiều người cũng đồng tình với ông Akufo-Addo. Tháng qua, phát biểu trên nhật báo The Guardian (Anh), luật gia Tina Mensah cho biết, dự án sẽ sớm triển khai tại những vùng sâu vùng xa, vì theo bà “thay vì vận chuyển những vật phẩm y tế thiết yếu bằng xe cộ mất nhiều thời gian, drone có thể phân phối chúng trong thời gian ngắn nhất để cứu mạng con người”.
Trong khi đó, TS Anthony Nsiah Asare, tổng giám đốc Dịch vụ y tế Ghana, cho biết một dự án tương tự tại Rwanda đã mang lại tín hiệu tích cực, khi máu được phân phối kịp thời cho các bác sĩ ở vùng rừng núi, nhờ vậy nhiều bệnh nhân “thập tử nhất sinh” đã được cứu sống. Thành công cũng đến với Malawi khi drone vận chuyển mẫu máu xét nghiệm giúp chẩn đoán nhanh các trường hợp nghi nhiễm HIV trẻ em. Ở Papua New Guinea, một quốc gia ở Thái Bình Dương, drone cũng dùng vận chuyển mẫu xét nghiệm bệnh nhân nghi nhiễm lao, để bác sĩ có thể chẩn đoán nhanh nhất.
Zipline được xem là một trong mười công ty khai thác dịch vụ y tế bằng drone hàng đầu thế giới. Thành lập vào năm 2016, có trụ sở tại California, ngay năm đó công ty đã xâm nhập thị trường châu Phi thông qua Rwanda, và từ đó đến nay họ đã thực hiện được hơn 13.000 cuộc vận chuyển các bịch máu đi khắp quốc gia bằng drone, trong đó 1/3 chuyến bay cho các bệnh nhân bị đe doạ tính mạng.
Với tầm nhìn “xây dựng một hệ thống vận chuyển ngay tức thì với dịch vụ phát triển khắp thế giới”, Zipline thu hút những kỹ sư dày dạn “chinh chiến” tại SpaceX và NASA về làm việc. Theo công ty, khi nhận được yêu cầu vận chuyển qua tin nhắn, nhân viên chỉ mất 30 phút cho khâu đóng gói và phân phối. Mỗi drone có thể mang được trọng lượng 1,8 ký, khi đến nơi, gói hàng sẽ được thả xuống bên dưới bằng dù từ một độ cao an toàn.
Cạnh tranh với Zipline là nhiều “thế lực” hùng hậu như Alphabet, công ty mẹ của Google, với dự án Wing thử nghiệm phân phối vật phẩm y tế, thực phẩm, nước uống và nhiều đồ vật dụng khác tại Úc. Hay Matternet, với Boeing phía sau hỗ trợ, phát triển được loại drone M2 có thể vận chuyển trọng lượng 2 ký và 4 lít chất lỏng bay xa 20km. Hoặc Air Aid, công ty đầu tiên dùng drone cung cấp dịch vụ vận chuyển máu và những vật phẩm y tế thiết yếu tại châu Á. Công ty khởi nghiệp này nhắm đến phân phối máu, vắc xin và nhiều sản phẩm khác cho những vùng xa xôi của Ấn Độ và Nepal. Đến nay, Air Aid đã thực hiện thành công 19 chuyến bay, và giữa năm nay dự án phân phối máu “Bloodstream” sẽ chính thức khởi động.
Nhưng gây chú ý nhiều nhất về drone trong y tế vẫn là chuyến bay đầu tiên vận chuyển một quả thận ghép do bệnh viện Maryland (Hoa Kỳ) thực hiện hồi tháng qua. Trong thông cáo phát đi, bệnh viện cho biết đó là một người 44 tuổi ngụ tại Baltimore đã trải qua tám năm chạy thận nhân tạo, nhưng gần đây bệnh ngày một trở nặng và bệnh nhân cần được ghép thận.
Trong ghép tạng, sau khi lấy khỏi cơ thể người hiến, tạng phải được ghép cho người nhận càng nhanh càng tốt. Bình thường việc phân phối một bộ phận từ người cho đến người nhận gồm nhiều bước, và một trong những công đoạn phức tạp và quyết định nhất chính là quá trình vận chuyển tạng bằng máy bay thương mại hoặc máy bay chở hàng. Tuy nhiên, đôi khi do nhiều lý do mà chuyến bay bị chậm trễ, khi đó chất lượng tạng sẽ giảm sút, thậm chí có trường hợp tạng bị… bỏ quên trên máy bay.
Thống kê của Mạng lưới chia sẻ tạng ghép Hoa Kỳ cho thấy, có khoảng 1,5% chuyến bay vận chuyển tạng không thực hiện được mục tiêu mong muốn, và gần 4% bị trễ chuyến bay hai hoặc nhiều giờ. Chỉ riêng tại Hoa Kỳ, trong năm qua có gần 114.000 người trong danh sách chờ ghép tạng.
Theo các chuyên gia y tế, việc phân phối hàng hoá bằng drone sẽ sớm trở thành giải pháp ít tốn kém nhất, nhưng an toàn và nhanh chóng nhất, để ghép tạng kịp thời cho bệnh nhân. Dĩ nhiên, để có được drone thực hiện được nhiệm vụ quan trọng như thế, các kỹ sư phải đầu tư nhiều giải pháp công nghệ cao, như chế tạo động cơ và cánh quạt phù hợp, có nguồn năng lượng dự phòng và hệ thống trợ giúp bằng dù, phòng ngừa trường hợp toàn bộ drone gặp sự cố rơi xuống.
Darryll J. Pines, hiệu trưởng trường Công nghệ A. James Clark, đại học Maryland, nói: “Ứng dụng drone trong y tế là một đột phá đáng kinh ngạc, nhưng cái đích của nó không phải là công nghệ, mà là nâng cao cuộc sống con người”. Ông tin rằng, công nghệ mới này có nhiều tiềm năng để mở rộng việc hiến tạng và cung cấp tạng ghép cho nhiều người hơn.
Vận chuyển tạng ghép ở Việt Nam như thế nào?
Vận chuyển tạng không đặt ra đối với những ca hiến, ghép ngay địa phương, nhưng đối với những ca ghép tạng xuyên Việt, chí ít từ đầu Hà Nội, TP.HCM đến Huế hoặc ngược lại, vận chuyển tạng ghép luôn là một thách thức lớn. Ngày 27/1/2019, các bác sĩ bệnh viện Trung ương Huế chạy đua với thời gian để thực hiện thành công ca ghép tim từ quả tim của người cho chết não ở Hà Nội. Theo bản ghi chép, 11 giờ 20 phút, tim được lấy khỏi cơ thể người hiến và có ở sân bay Nội Bài lúc 12 giờ 30. Theo kế hoạch, chuyến bay phải hạ cánh lúc 13 giờ 50 tại sân bay Đà Nẵng, nhưng cuối cùng lại trễ tới 45 phút. Lúc 14 giờ 45, khi máy bay vừa hạ cánh, đoàn xe bệnh viện Trung ương Huế vào tận cửa máy bay đón tạng để kịp thời gian. Lúc này, kíp vận chuyển phải tiến hành rửa tim ngay trên xe đưa tim từ Đà Nẵng về Huế. Cuối cùng, quả tim hiến cũng được vận chuyển thành công đến phòng mổ tim bệnh viện Trung ương Huế lúc 16 giờ 20, và đưa vào lồng ngực người nhận lúc 16 giờ 40.
Với ca ghép tim xuyên Việt từ Hà Nội vào Sài Gòn vào ngày 26/2 năm qua, thời gian còn sít sao hơn do đường đi quá xa. Khi tim lấy ra khỏi ngực người hiến, ê kíp bác sĩ bệnh viện Chợ Rẫy túc trực sẵn và mang ra sân bay Nội Bài để kịp chuyến bay lúc 14 giờ. Hơn 16 giờ, khi máy bay vừa đáp xuống sân bay Tân Sơn Nhất, hai xe cứu thương của bệnh viện Chợ Rẫy đã có ở cửa thang máy bay để mang về. Do ngay giờ cao điểm, nên xe đặc chủng cảnh sát giao thông TP.HCM đã hỗ trợ dẫn đường để giúp rút ngắn thời gian từ sân bay về bệnh viện. Ca ghép diễn ra ngay sau khi nhận được tim và quả tim hiến đã đập lại trong ngực người nhận lúc 19 giờ 15, vừa kịp chỉ tiêu 6 giờ từ lúc mở ngực lấy tim người hiến đến lúc ghép vào người nhận.
Bình Yên (theo TGHN)
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này