14:54 - 05/06/2017
Những rủi ro tiềm ẩn của nền kinh tế Trung Quốc
Trung Quốc đã trải qua thời kỳ dùng tăng trưởng tín dụng để phát triển kinh tế thông qua việc xây dựng các “đại công trình” và nuôi dưỡng các siêu doanh nghiệp, song giờ đây việc này đang đe dọa tới tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới này.
Bị hạ tín nhiệm sau gần… 30 năm
Nền kinh tế Trung Quốc ngày càng lớn mạnh, nước này càng phải vay nhiều tiền để theo kịp tốc độ phát triển đó. Và tốc độ này được các chuyên gia khuyến cáo là không bền vững. Hơn nữa, việc dòng tiền đến từ các kênh không chính thức, ngoài hệ thống ngân hàng sẽ tạo ra những rủi ro tiềm ẩn và nếu chúng bùng phát, Trung Quốc sẽ không tránh khỏi những tổn thương.
Moody’s, một tổ chức xếp hạng tín nhiệm uy tín, đã phát đi tín hiệu báo động hôm thứ 4 (24/5/2017), cho biết tăng nợ sẽ làm giảm sức mạnh tài chính của Trung Quốc trong những năm tới. Do đó, Moody’s đã giảm thứ hạng tín nhiệm của Trung Quốc từ Aa3 xuống A1. Đây là lần đầu tiên Moody’s hạ bậc tín nhiệm của Trung Quốc kể từ năm 1989.
Moody’s cho biết việc hạ bậc này cho thấy sức mạnh tài chính của Trung Quốc sẽ “giảm dần trong những năm tới, với việc vay nợ của toàn nền kinh tế nói chung tiếp tục tăng trong khi tăng trưởng tiềm năng chậm lại”.
Hạ bậc tín nhiệm có thể làm tăng chi phí vay vốn của các quốc gia tuy nhiên đối với trường hợp của Trung Quốc, việc hạ bậc tín nhiệm của Moody’s chỉ được coi là biểu tượng vì Trung Quốc nợ nước ngoài tương đối ít, và thị trường nội địa bị ảnh hưởng nhiều hơn bởi các yếu tố trong nước.
Bộ Tài chính Trung Quốc nói Moody’s đang phóng đại những khó khăn kinh tế của Bắc Kinh và đánh giá thấp các nỗ lực cải cách của nước này.
Song, Moody’s cũng có lý do riêng của họ khi đưa ra quyết định nhạy cảm trên. Nhiều chuyên gia trên thế giới cũng đã đưa ra những cảnh báo về nợ của Trung Quốc và coi đây là rủi ro lớn đối với nền kinh tế toàn cầu trong những năm tới.
Sự phụ thuộc vào nợ của Trung Quốc bắt nguồn từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu vào năm 2008. Khi đó, tốc độ tăng trưởng kinh tế thế giới bắt đầu chậm lại, Trung Quốc đã phát động làn sóng chi tiêu để xây dựng đường cao tốc, sân bay và phát triển bất động sản – những khoản đầu tư vào cơ sở hạ tầng này đã là động lực phát triển kinh tế Trung Quốc.
Để có nguồn tài chính cho các “đại công trình” này, chính quyền địa phương và các doanh nghiệp nhà nước đã đi vay rất nhiều. Ngay cả sau khi cuộc khủng hoảng kinh tế tồi tệ nhất qua đi, Trung Quốc vẫn tiếp tục dựa vào nợ để tăng trưởng.
Nhưng tín dụng không phải lúc nào cũng tạo động lực tăng trưởng kinh tế cho Trung Quốc. Lực lượng lao động già đi, tốc độ tăng năng suất thấp dần, tăng trưởng kinh tế chậm lại. Điều này cũng có nghĩa, Trung Quốc sẽ phải vay tiền nhiều hơn để có tốc độ tăng trưởng thấp hơn.
Theo Reuters, các biện pháp kích thích tăng trưởng của chính phủ đã là động lực chính thúc đẩy tăng trưởng kinh tế Trung Quốc trong những năm gần đây, nhưng, kèm theo đó là tăng trưởng tín dụng lớn và nợ tăng cao, hiện khoảng gần 300% tổng sản phẩm quốc nội (GDP).
UBS, công ty dịch vụ tài chính toàn cầu Thụy Sỹ, ước tính nợ của Chính phủ Trung Quốc đã tăng lên 68% GDP trong năm 2016 từ mức 62% trong năm 2015, trong khi nợ doanh nghiệp tăng tới 164% GDP trong năm 2016 từ mức 153% trong năm 2015.
Rủi ro tiềm ẩn
Tình trạng nợ càng trở nên trầm trọng bởi các khoản đầu tư không lành mạnh, rủi ro tiềm ẩn lớn. Lấy Foresea Life Insurance làm ví dụ.
Công ty bảo hiểm này đã đưa ra các sản phẩm hấp dẫn với những lời hứa hẹn khoản đầu tư sinh lời cao hơn các loại bảo hiểm nhân thọ thông thường, cao gấp đôi so với gửi tiết kiệm ở các ngân hàng truyền thống, nên thu hút nhiều nhà đầu tư thông thường. Tiền huy động được từ các nhà đầu tư, Foresea đã đổ vào các lĩnh vực như địa ốc, phiêu lưu với các thương vụ kinh doanh với doanh nghiệp và vào cả thị trường trái phiếu không minh bạch của Trung Quốc, khu vực được cho là có tính đầu cơ cao.
Khoản tiền mà công ty bảo hiểm này huy động không hề nhỏ. Foresea đã thu khoảng 40 triệu đô la Mỹ phí bảo hiểm trong năm đầu tiên kể từ khi nó bắt đầu hoạt động năm năm trước. Năm ngoái, công ty này đã thu được tới 14,6 tỷ đôla Mỹ.
Trong những tháng gần đây, Trung Quốc đã tăng cường chiến dịch làm sạch hệ thống tài chính, với mục đích đối phó với những sản phẩm tài chính tương tự như sản phẩm của Foresea.
Các nhà quản lý đã cấm Foresea bán hầu hết các sản phẩm tài chính mới và cấm chủ tịch của công ty hoạt động trong ngành bảo hiểm. Một công ty bảo hiểm lớn khác là Anbang cũng đã bị cấm cung cấp hai sản phẩm đầu tư trong tháng này.
Đối với Trung Quốc, vấn đề quan trọng là ổn định. Tại hội nghị cấp cao với các nhà lãnh đạo hàng đầu tháng trước, Chủ tịch Tập Cận Bình nhấn mạnh rằng sức khỏe của hệ thống tài chính là an ninh quốc gia.
“Tài chính là vấn đề cốt lõi của nền kinh tế hiện đại”, ông Tập Cận Bình nhận định. Ông yêu cầu: “Chúng ta phải làm tốt việc quản lý trong lĩnh vực tài chính để đảm bảo phát triển kinh tế ổn định và lành mạnh.”
Lãnh đạo Trung Quốc đang phải đối mặt với một bài toán kinh tế phức tạp: làm thế nào kìm hãm hoặc loại bỏ đầu cơ dựa quá nhiều vào nợ ra khỏi hệ thống mà không cản trở tăng trưởng hoặc không ảnh hưởng tới các nhà đầu tư?
Những nỗ lực mới nhất của chính phủ nước này nhằm giảm rủi ro trong hệ thống tài chính cũng gây ra những hệ lụy riêng như chi phí tài chính cao và sự méo mó bất thường của thị trường tiền tệ… Điều này khiến các nhà đầu tư lo lắng về tốc độ tăng trưởng. Sau một năm khởi đầu mạnh mẽ, nền kinh tế Trung Quốc đang có dấu hiệu hạ nhiệt.
Đây là thách thức của Bắc Kinh. Đất nước này không muốn có những biện pháp mạnh để kiểm soát tăng trưởng tín dụng, lo ngại rằng việc giảm cho vay có thể ngăn cản nền kinh tế đạt được mục tiêu tăng trưởng mà lãnh đạo Trung Quốc đặt ra. Nhưng nếu không có hành động quyết liệt, nợ sẽ tiếp tục tăng, theo những cách không bền vững.
Các công ty tài chính phi ngân hàng, các ngân hàng địa phương nhỏ, các công ty bảo hiểm, quỹ tín thác và các doanh nghiệp khác chưa được kiểm soát chặt chẽ bởi pháp luật đều đang cố gắng dẫn dắt thị trường tín dụng của Trung Quốc để thu lợi nhanh chóng. Những công ty này chiếm hơn một nửa hoạt động cho vay trên cả nước.
Nhận thấy được những rủi ro tiềm tàng, Chính phủ Trung Quốc đã đưa những thương vụ mang lại lợi nhuận cao vào tầm ngắm kiểm soát. Họ đã bắt đầu công khai cảnh báo về các khoản cho vay đầu cơ và thiếu sự quản lý.
Zhou Xiaochuan, Thống đốc Ngân hàng Trung ương Trung Quốc, cho biết trong tháng này: “Tất cả các doanh nghiệp, đặc biệt là những doanh nghiệp có tỷ lệ đòn bẩy quá cao, đều phải bị kiểm soát”.
Theo TBKTSG/NYT/Reuters
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này