16:09 - 22/01/2016
Giá dầu rẻ, ai cười ai khóc?
18 tháng trước, đang từ 110 USD/thùng, giá dầu bắt đầu lao dốc đến nay chỉ còn chưa đầy 27 USD/thùng, tức mất đi hơn 75% giá trị. Ai cười, ai khóc trong cảnh này?
Tờ Economist số ra mới nhất có bài viết tựa đề Ai sợ giá dầu rẻ kể chuyện bắt đầu từ cuộc cấm vận dầu mỏ của thế giới Arab từ năm 1973, người ta nhận thấy rằng những lần giá dầu tăng đột biến gây nên những cú tàn phá kinh tế kinh hoàng.
Ngược lại, khi giá dầu giảm mạnh do nguồn cung dư thừa như thời 1986 thì lại mang lại cho thế giới nhiều niềm vui.
Thế giới đang ngập chìm trong dầu
Báo này dùng hình ảnh quy tắc ngón tay cái (rule of thumb), một phương pháp đo lường dựa trên kinh nghiệm chứ không phải sự chính xác, nói rằng hễ giá dầu giảm 10% thì sẽ thúc đẩy tăng trưởng lên 0,1-0,5 điểm phần trăm. Thế nhưng, dường như ở thời điểm hiện tại thì việc tính toán theo quy tắc trên không còn đúng nữa.
Theo mô tả của Economist thì thế giới đang ngập chìm trong dầu. Điều tưởng như nghịch lý là giá càng rớt thê thảm thì Arab Saudi, quốc gia Trung Đông giàu dầu mỏ nhất, lại đang điên cuồng bơm dầu lên, gần như hết công suất.
Dễ thường người ta cho rằng người Arab Saudi làm thế là muốn loại bớt các đối thủ, đẩy những công ty nào đang sản xuất dầu với chi phí cao phải từ bỏ cuộc chơi. Các đối thủ ấy còn bao gồm cả các công ty sản xuất dầu tư đá phiến ở Mỹ.
Sự xuất hiện của các công ty đá phiến này đang là kẻ phá bĩnh thị trường khi làm tăng sản lượng lên đáng kể, từ 5 triệu thùng/ngày hồi 2008 lên hơn 9 triệu thùng/ngày hiện tại.
Tuy nhiên Arab Saudi cũng phải dè chừng và chuẩn bị hứng thêm nhiều đau thương trong cuộc chơi với đối thủ truyền kiếp là Iran. Iran mới đây đã được dỡ bỏ cấm vận và sẽ gia nhập thị trường trong tuần này với mỗi ngày cung cấp ra khoảng 4-5 triệu thùng.
Bất chấp nỗ lực bơm dầu thêm vào một thị trường đã ngập ngụa, thì các nhà sản xuất dầu tư đá phiến ở Mỹ vẫn không cam chịu đầu hàng.
Nhiều công ty đã tổ chức lại sản xuất cho hiệu quả hơn. Các công ty này không dừng khai thác dầu như ý đồ của người Arab Saudi chừng nào họ còn chịu được, chừng nào giá dầu vẫn có thể bù đắp được chi phí khai thác ngày qua ngày. Một số trường hợp thậm chí còn đủ sức giữ lửa cuộc chơi khi giá xuống còn 15 USD/thùng.
Vậy giá dầu sẽ tiếp tục giảm xuống hay sẽ nhảy bật lên? Tờ Enonomist bình luận dự đoán giá dầu là một trò vô vọng (mug’s game), nhưng cũng thòng câu rằng hầu như chẳng có ai cho rằng giá dầu sẽ bắt đầu tăng trước năm 2017 cả. Giá hiện tại, 27 USD/thùng, là đã chạm đáy rồi, nhưng cũng có người bi quan là sẽ còn một đáy khác là 10 USD/thùng.
Trung Quốc – Ấn Độ cười, Nga – Venezuela khóc
Câu trả lời thoạt tiên, ở góc độ tiêu dùng, thì giá giá dầu càng giảm thì càng tốt chứ sao, như quy tắc bàn tay trái ghi ở đầu bài vậy. Giá dầu giảm thì người tiêu dùng có thêm được một khoản tiền rủng rỉnh trong túi, sẽ mạnh tay tiêu dùng vào các loại hàng hóa khác hơn.
Vậy mà, với giá dầu thiết lập đáy mới, thì đấy lại là nguồn cơn của rất nhiều lo lắng. Mất đi nguồn thu nhập rất lớn từ dầu khí sẽ dẫn đến các biến động về chính trị đối với một số quốc gia như Nga, Venezuela hay khu vực vùng Vịnh, Trung Đông.
Giá dầu xuống thấp khiến Nga đã tuyên bội là nước này phải cắt 10% chi tiêu công. Ngay cả Arab Saudi cũng phải cắt bớt ngân sách để đối phó với thâm hụt lên đến 15% GDP của mình. Còn người tiêu dùng Mỹ thì lại đang có xu hướng tiết kiệm hơn.
Rất nhiều hệ lụy đau thương khác cũng được nhắc đến. Khi giá dầu ở mức trên 100 USD/thùng thì các nhà sản xuất tính đến chuyện chuyện khai thác ở những khu vực xa xôi hẻo lánh như ở Bắc cực, Tây Phi hay tận dưới vùng đá saline ngoài khơi Brazil. Giá dầu rớt xuống khiến các dự án đầu tư trị giá đến 380 tỷ USD đó cũng đã phải dừng lại.
Giá dầu giảm chính là nguyên nhân khiến cho kinh tế Venezuela, quốc gia có tỷ lệ lạm phát lên tới 140%, chao đảo, khiến nước này phải tuyên bố tình trạng khẩn cấp về mặt kinh tế. Chính phủ Nga cũng phải đối phó với khủng hoảng ngân sách trong nhiều tháng tới.
Các nhà sản xuất dầu dĩ nhiên cũng đang thất thu kinh khủng. Hiệu ứng vết dầu loang còn ảnh hưởng lên tới câu chuyện tăng trưởng kinh tế thấp, lạm phát tăng cao, tiền tệ mất giá…
Giữa sự ngổn ngang đó thì kẻ thủ lợi không phải là Arab Saudi hay các nước giàu mà là Trung Quốc và Ấn Độ.
Riêng với Việt Nam thì sao? Một vài tuyên bố từ các quan chức vẫn còn khá lạc quan. Ấy là khinăm 2016, dự kiến Việt Nam sẽ nhập khẩu khoảng 12,5–13 triệu tấn xăng dầu, và nếu giá dự kiến là 36 USD/thùng thì sẽ tiết kiệm ngân sách được hơn 2 tỷ USD.
Nhưng đằng sau đó giá dầu giảm đang làm thất thu ngân sách khá lớn. Theo Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam (PVN) thì nếu giá dầu giảm 1 USD/thùng thì doanh thu toàn PVN giảm tới 5.400 tỷ đồng, nộp ngân sách nhà nước giảm 1.500 tỷ đồng và lợi nhuận hợp nhất sau thuế giảm 560 tỷ đồng.
Năm 2014, nguồn thu cho ngân sách từ dầu khí chiếm 11% nhưng đến năm 2015, do giá giảm nên chỉ còn chừng 6%, tương đương 66.000 tỷ đồng.
Trong một diễn biến liên quan, PVN cân nhắc sẽ rút khỏi liên doanh ở Venezuela, coi như mất đi 4 tỷ USD đầu tư ở đây.
Trần Phi Tuấn
Thế Giới Tiếp Thị
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này