Mục tiêu tiếp theo của ông Trump: ‘du học sinh Trung Quốc’

Một số sinh viên và học giả Trung Quốc nói với Bloomberg rằng trong vài tuần gần đây họ thấy môi trường học tập và công việc ở Mỹ càng ngày càng kém thân thiện.

Đại học Emory đã sa thải hai giáo sư người Mỹ gốc Hoa vào ngày 16/5, còn Bộ Giáo dục Trung Quốc,hôm 3/6, đã đưa ra cảnh báo vào  về những rủi ro khi học tập tại Mỹ khi số visa du học bị từ chối tăng cao.

“Tôi căng thẳng, lo lắng, thậm chí buồn bã vì cuộc xung đột không cần thiết”, Liu Yuanli – hiệu trưởng đại học Y tế công cộng ở Bắc Kinh, nói. “Sự hạn chế đối với các học giả và sinh viên Trung Quốc là vô lý và đi ngược lại giá trị cốt lõi vốn khiến nước Mỹ trở thành một quốc gia vĩ đại” – Liu Yuanli cũng là giám đốc sáng lập của dự án Sáng kiến Trung Hoa thuộc Trường Y tế Công cộng Harvard.

Liu là người tham gia chương trình tuyển dụng “1.000 nhân tài” gây tranh cãi của Trung Quốc. Chương trình bắt đầu từ năm 2008 được xem là cách để Bắc Kinh khuyến khích những công dân sáng giá nhất ở nước ngoài trở về giúp phát triển nền kinh tế. Gần đây, Trung Quốc đã tìm cách hạ thấp chương trình khi mối lo ngại của Mỹ gia tăng.

Gia tăng nghi ngờ

Sự phát triển các cấp độ xung đột nhấn mạnh sự thay đổi căn bản mối quan hệ giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, từ sự tin cậy đi đến sự nghi ngờ ngày càng tăng.

Việc Tổng thống Donald Trump mở rộng các biện pháp kiềm chế hàng hóa Trung Quốc và Trung Quốc lập danh sách đen các đối tượng nước ngoài “không đáng tin cậy” kể từ khi cuộc đàm phán thương mại bị đổ vỡ đã thổi bùng những cảnh báo mới của Phố Wall về suy thoái kinh tế toàn cầu.

Giáo dục trong nhiều thập kỷ là một điểm hợp tác mạnh mẽ giữa hai quốc gia. Sự gia tăng sinh viên Trung Quốc đã lấp đầy ngân khố các trường đại học Mỹ, đổi lại việc này cho phép Trung Quốc tiếp cận với một số trung tâm nghiên cứu tốt nhất thế giới.

Mỹ đã đón hơn 360.000 sinh viên từ Trung Quốc vào năm ngoái, theo báo cáo của Viện Giáo dục Quốc tế, nhiều hơn bất kỳ quốc gia nào khác.

Tuy nhiên, mức tăng đã chậm lại trong bối cảnh căng thẳng thương mại, số lượng sinh viên chỉ tăng 3,6% – bằng phân nửa tốc độ tăng của năm trước.

Tỷ lệ sinh viên được chính phủ Trung Quốc cấp học bổng bị từ chối cấp thị thực đã tăng lên 13,5% trong ba tháng đầu năm nay, so với mức 3,2% trong cùng kỳ năm 2018.

Chậm gia hạn thị thực

Theo một số nghiên cứu sinh Trung Quốc tại Viện Công nghệ Massachusetts (MIT), quá trình xin gia hạn thị thực hàng năm trước đây chỉ mất 3 tuần giờ kéo dài nhiều tháng. Nhiều người thừa nhận họ tính chuyện hồi hương và lo lắng việc xem xét kỹ lưỡng sinh viên Trung Quốc sẽ còn kéo dài nhiều năm.

“Các hành động của phía Hoa Kỳ đang dội gáo nước lạnh vào quan hệ trao đổi và hợp tác giáo dục giữa Trung Quốc và Mỹ,” Xu Yongji, Phó Giám đốc Vụ Hợp tác và trao đổi quốc tế của Bộ Giáo dục Trung Quốc phát biểu tại một cuộc họp báo thứ hai tại Bắc Kinh. “Chúng tôi hy vọng rằng phía Mỹ sẽ sớm sửa chữa các hành vi sai trái, có thái độ và hành động tích cực để thúc đẩy trao đổi và hợp tác giáo dục song phương”.

Bộ Giáo dục Trung Quốc cũng chỉ trích về những điều mà họ gọi là những lời buộc tội vô căn cứ của Mỹ về “các hoạt động gián điệp phi truyền thống”, đồng thời cảnh báo sinh viên Trung Quốc về những rủi ro khi theo học ở Mỹ.

“Người Mỹ chặn sinh viên và học giả Trung Quốc vì lo sợ Trung Quốc sẽ sớm làm chủ công nghệ tiên tiến và sớm chiếm vị trí dẫn đầu”, bài xã luận sáng 4/6 trên tờ Nhân Dân nhật báo (Trung Quốc) viết. “Số lượng sinh viên Trung Quốc học tập tại Hoa Kỳ giảm mạnh, chắc chắn sẽ là cú sốc với ngành giáo dục Mỹ”.

Các nhà nghiên cứu bị sa thải

Những lo lắng vẫn tồn tại bất chấp tiến bộ mà Trung Quốc tuyên bố sau khi Chủ tịch Tập Cận Bình thảo luận về vấn đề này với ông Trump trong hội nghị thượng đỉnh bên lề cuộc họp G20 tại Argentina năm ngoái. Mặc dù truyền thông nhà nước Trung Quốc cho biết ông Trump tái khẳng định nước Mỹ vẫn chào đón sinh viên Trung Quốc, nhưng Nhà Trắng lại không đề cập đến bất kỳ thỏa thuận nào.

Chính quyền Trump tuyên bố trong Chiến lược An ninh Quốc gia năm 2017 rằng họ sẽ xem xét thủ tục thị thực và các hạn chế đối với các sinh viên một số nước khi theo học các môn STEM (khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học) để đảm bảo rằng tài sản trí tuệ không bị chuyển giao cho đối thủ cạnh tranh. Tháng 6 năm ngoái, Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ cho biết họ sẽ giới hạn thị thực đối với sinh viên Trung Quốc học ngành khoa học và kỹ thuật.

Ngay sau những động thái này, Đại học Emory đã sa thải nhà nghiên cứu gen Li Xiao-Jiang, một thành viên chương trình “1.000 nhân tài” của Trung Quốc. Hồi tháng 4, ba nhà nghiên cứu Trung Quốc cũng bị trục xuất khỏi Trung tâm Nghiên cứu ung thư Anderson của Đại học Texas vì bị nghi ngờ lợi dụng hoạt động nghiên cứu liên bang Mỹ.

Tuy nhiên, một số đã đi ngược lại xu hướng này trong đó có Peter Salovey, hiệu trưởng Đại học Yale, người khẳng định “cam kết kiên định” của nhà trường với các tài năng nước ngoài trong thư ngỏ ngày 23/5. Bộ Ngoại giao Trung Quốc lập tức ủng hộ lập trường của Peter Salovey, nói, sự trao đổi cá nhân và văn hóa giữa hai nước “không nên bị chính trị hóa”.

Tài năng trở về

Việc hạn chế visa sinh viên có thể giúp bảo vệ nghiên cứu của Mỹ, nhưng nó cũng có thể đẩy nhanh sự hồi hương của các tài năng Trung Quốc. Một trong những trường hàng đầu của Trung Quốc, Đại học Tế Nam, đã cam kết tiếp nhận giáo sư Li từ đại học Emory.

Các công ty Trung Quốc cũng đang háo hức săn lùng các tài năng khác từ Thung lũng Silicon trở về. “Tất nhiên chúng tôi rất vui khi đón nhận họ, nếu đó là những người chúng tôi cần”, Ren Zhengfei (Nhậm Chính Phi), người sáng lập Huawei Technologies Co., nói với Bloomberg tuần trước.

Ông Tập đã nhiều lần kêu gọi “đổi mới bản địa” trong các công nghệ cốt lõi, kể từ khi lên nắm quyền vào năm 2012, và nước này đã thúc đẩy cải cách giáo dục đại học.

Mỹ xếp thứ sáu về Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu 2018, trong khi Trung Quốc đứng thứ 17, theo bảng xếp hạng của Đại học Cornell và INSEAD.

“Không thể trông cậy vào Mỹ trong công nghệ và đổi mới sáng tạo. Trung Quốc đã từ lâu ý thức được điều này,” Suisheng Zhao, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu hợp tác Mỹ – Trung tại ĐH Denvor, nói. “Trung Quốc không có lựa chọn tốt hơn là tự lực phát triển tài năng công nghệ cao của riêng mình.”

Duy Khiêm (theo TGHN/Bloomberg)

Ý kiến của bạn về bài viết

Không có chức năng bình luận cho bài viết này