12:08 - 11/10/2025

Đề xuất cơ chế đặc thù 405 triệu USD cho Dự án lúa chất lượng cao và phát thải thấp ĐBSCL

Để thúc đẩy Dự án hỗ trợ hạ tầng và kỹ thuật cho sản xuất lúa chất lượng cao và phát thải thấp vùng ĐBSCL – một dự án đầu tư công đặc biệt quan trọng gắn với Đề án 1 triệu ha lúa – Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang kiến nghị Chính phủ cho phép áp dụng cơ chế tài chính đặc thù.

Dự án hỗ trợ hạ tầng và kỹ thuật cho sản xuất lúa chất lượng cao và phát thải thấp vùng ĐBSCL cần nguồn vốn hỗ trợ dự kiến là 405 triệu USD.

Tổng vốn dự kiến 405 triệu USD, trong đó vốn vay Ngân hàng Thế giới chiếm hơn 3/4, được kỳ vọng giúp hình thành vùng chuyên canh lúa bền vững, tăng lợi nhuận hàng nghìn tỷ đồng mỗi năm cho nông dân.

Tại buổi làm việc rà soát, tháo gỡ các vướng mắc để triển khai, thúc đẩy Dự án hỗ trợ hạ tầng và kỹ thuật cho sản xuất lúa chất lượng cao và phát thải thấp vùng ĐBSCL ngày 9/10, ông Trần Thanh Nam, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) cho biết, 2 nội dung chính đề xuất cơ chế đặc thù về nguồn vốn cho Dự án gồm: Đề xuất áp dụng cơ chế tài chính cấp phát 100% nguồn vốn vay Ngân hàng Tái thiết và Phát triển Quốc tế (IBRD); Bộ NN&MT là cơ quan chủ quản toàn bộ Dự án, chịu trách nhiệm điều phối chung và Sở NN&MT địa phương làm Chủ đầu tư các hợp phần tại địa phương. Sở sẽ thành lập một Ban Quản lý dự án chuyên trách để thực hiện.

Bộ NN&MT đang lấy ý kiến về các nội dung và kiến nghị, đề xuất có liên quan để Bộ có cơ sở tham mưu, đề xuất Chính phủ ban hành nghị quyết về cơ chế, chính sách đặc thù đối với dự án.

Dự kiến các hợp phần của dự án gồm: phát triển cơ sở hạ tầng cho chuỗi giá trị lúa gạo chất lượng cao, phát thải thấp; phát triển và chuyển giao công nghệ; quản lý dự án…được xác định là Dự án đầu tư công đặc biệt quan trọng nhằm thực hiện Đề án 1 triệu ha lúa. Theo ông Tôn Thất Sơn Phong, Phó trưởng ban Quản lý các dự án nông nghiệp, tổng nguồn vốn dự kiến là 405 triệu USD, trong đó vốn vay IBRD từ WB là 315 triệu USD, vốn đối ứng của Chính phủ Việt Nam là 90 triệu USD. WB còn cam kết huy động 50 triệu USD nguồn vốn không hoàn lại.

Tính đến nay, diện tích thực hiện Đề án 1 triệu ha lúa đạt 354.839ha, gấp 2 lần kế hoạch, với hơn 200.000 hộ áp dụng ít nhất một tiêu chí canh tác bền vững.

Tuy nhiên, điểm nghẽn lớn nhất do quy định pháp luật hiện hành về cơ sở pháp lý dẫn đến nhiều cách hiểu khác nhau và gây vướng mắc trong xác định nguồn vốn và cơ chế tài chính.

Nếu từng tỉnh phải tự chuẩn bị đề xuất dự án và báo cáo nghiên cứu khả thi theo cơ chế vay lại, quá trình này sẽ mất 4−5 năm để hoàn thành, chắc chắn không thể đảm bảo tiến độ đàm phán với WB.

Phần lớn các tỉnh ở ĐBSCL đã hết hạn mức vay lại, nên nếu chỉ một vài tỉnh tham gia thì không thể hình thành vùng chuyên canh 1 triệu ha lúa. Việc chậm trễ triển khai sẽ làm mất đi cơ hội gia tăng lợi nhuận ước tính tối thiểu khoảng 2.800 tỷ đồng/năm, chưa bao gồm tiền chi trả cho giảm phát thải carbon trên diện tích 700.000 ha (cho nông dân thông qua việc áp dụng quy trình canh tác lúa chất lượng cao, giảm phát thải so với canh tác lúa truyền thống).

Vụ hè thu 2025, Bộ NN&MT triển khai 11 mô hình theo Đề án 1 triệu ha lúa với diện tích hơn 543 ha, thu hút 355 hộ nông dân tham gia. Các mô hình đã giảm đáng kể lượng giống gieo sạ (50–65%), phân đạm (giảm bình quân 31,3%), giảm 1-3 lần phun thuốc bảo vệ thực vật, đồng thời quản lý nước hiệu quả và 100% thu gom rơm rạ để bán hoặc tận dụng làm phân bón. Năng suất lúa ở hầu hết mô hình ổn định, lợi nhuận đạt từ 14,5 – 36,3 triệu đồng/ha, cao hơn ngoài mô hình 4,6 – 15,8 triệu đồng/ha. Giá thành sản xuất giảm 326 – 1.052 đồng/kg lúa tươi.

Vụ Đông Xuân 2025 – 2026, các tỉnh ĐBSCL sẽ thực hiện hơn 5.149 ha, với hơn 399 ha thực hiện theo Quy trình và Sổ tay hướng dẫn “Quy trình kỹ thuật sản xuất lúa chất lượng cao và phát thải thấp vùng ĐBSCL” do Cục Trồng trọt ban hành (Quyết định 145/QĐ-TT-CLT – 2024). Hai tỉnh tham gia mô hình lớn là Vĩnh Long, với 1.800ha, An Giang 1.780ha.

Sau sáp nhập, diện tích tham gia Đề án 1 triệu ha lúa của từng tỉnh, gồm: An Giang: 351.356ha; Đồng Tháp: 235.000 ha; TP Cần Thơ: 170.000ha; Tỉnh Tây Ninh: 125.000ha; Cà Mau: 69.304,4 ha; Vĩnh Long: 50.736 ha.