16:46 - 05/09/2018
Aleksandr Kogan – người đã khai thác dữ liệu từ Facebook cho Cambridge Analytica nói gì?
Người phát triển ứng dụng trong tâm điểm của vụ bê bối về quyền riêng tư Aleksandr Kogan cho rằng hãng truyền thông khổng lồ không thực thi các quy tắc hãng đề ra.
Cuối tuần này, Facebook, Twitter, và Google sẽ làm chứng lần nữa ở Capitol Hill về chủ đề các công ty nước ngoài sử dụng nền tảng của họ để can thiệp vào các cuộc bầu cử ở Mỹ. Facebook và CEO Mark Zuckerberg đã trải qua nhiều tháng khó khăn. Hồi tháng 7, giá trị của công ty đã sụt giảm 124 tỷ USD – sự sụt giảm lớn nhất trong lịch sử nước Mỹ chỉ trong một ngày. Lần này, lại là tiếp theo sau một loạt các tiết lộ đáng lo ngại.
Như chúng tôi lần đầu tiên đưa tin hồi tháng tư, hiện nay chúng ta biết rằng trong nhiều năm tự kiểm soát công ty, Facebook cho phép những kẻ lừa đảo mua các quảng cáo bầu cử của Mỹ, các hãng quảng cáo phân biệt chủng tộc, các nhóm thù địch để quảng bá tin giả và, vì Facebook né tranh các lo ngại về quyền riêng tư, một công ty tên là Cambridge Analytica có thể truy cập một cách lén lút vào dữ liệu cá nhân được khai thác từ 87 triệu người dùng Facebook.
Người đàn ông khai thác dữ liệu đó cho Cambridge Analytica là một nhà khoa học tên là Aleksandr Kogan. Ông đang ở tâm điểm của vụ tranh cãi của Facebook vì ông phát triển một ứng dụng thu hoạch dữ liệu từ hàng chục triệu người dùng Facebook trong lúc họ vô tình.
Lesley Stahl, thông tín viên CBS, vừa có cuộc phỏng vấn ông trong chương trình 60 phút.
Lesley Stahl: Vi phạm chính, tội chính là ông đã bán dữ liệu.
Aleksandr Kogan: Vào thời điểm đó tôi nghĩ rằng chúng tôi đang làm mọi thứ đúng. Như cô biết, tôi là loại người hành động thành thật và khá ngây thơ. Tôi nghĩ chúng tôi đang làm mọi thứ đúng.
Lesley Stahl: Facebook nói rằng ông nói dối họ.
Aleksandr Kogan: Thậc bực mình khi nghe như vậy, thành thật mà nói. Nếu có có bất kỳ gợi ý nào về điều chúng tôi sắp làm, tôi đã hủy mối quan hệ của tôi với Facebook, tôi sẽ không bao giờ làm điều đó. Nếu tôi có bất kỳ gợi ý nào việc tôi làm sẽ không gây cho mọi người khó chịu, tôi sẽ không bao giờ làm điều đó. Đó là sự mù quáng mà chúng tôi đã mắc phải lúc đó.
Đối với một người nào đó liên quan đến vụ bê bối về quyền riêng tư lớn nhất trên Trái đất, Kogan có vẻ ngây thơ.
Lesley Stahl: Trước khi tất cả các chuyện đó xảy ra, công việc của ông là gì? Và ông đang nghiên cứu ở lĩnh vực nào?
Aleksandr Kogan: Tôi là một nhà tâm lý xã hội học. Tôi đang dạy học tại Đại học Cambridge.
Lesley Stahl: Bên Anh Quốc?
AK: Bên Anh Quốc. Và tôi điều hành phòng lab nghiên cứu về hạnh phúc và lòng tốt.
Lesley Stahl: Hạnh phúc và lòng tốt (cười).
Aleksandr Kogan: Vâng.
Thật là khác xa những tính ngữ dành cho ông ta hiện nay: nham hiểm và phi đạo đức. Đây là chuyện ông đã làm: ông ta yêu cầu người dùng Facebook tham gia một khảo sát mà ông thiết kế qua đó ông xây dựng các hồ sơ tâm lý để dự đoán hành vi của họ.
Ông ta không tiết lộ những gì ông đã thực sự làm sau khi tiếp cận bạn bè của họ, hàng chục triệu người mà ông ta không dễ dàng gì tiếp cận. Và ông ta đã làm khảo sát cho Cambridge Analytica, một công ty tư vấn chính trị dùng chất liệu đó để tác động lên cách mọi người bỏ phiếu.
CEO lúc bấy giờ của công ty khoe khoang về những mô hình dự báo ngay đương trường.
Alexander Nix: Nhờ có được hàng trăm và hàng trăm ngàn người Mỹ tham gia khảo sát này chúng tôi có thể tạo ra một mô hình dự báo tính cách của từng người ở Hoa Kỳ.
Lesley Stahl: Ông có đạt được điều ông cần trong việc dự báo tính cách?
Aleksandr Kogan: Vâng.
Lesley Stahl: Và ông đã đưa kết quả đó cho Cambridge Analytica?
Aleksandr Kogan: Đúng vậy.
Lesley Stahl: Ông nghĩ họ sẽ sử dụng nó để làm gì?
Aleksandr Kogan: Tôi biết họ sẽ được dùng cho các cuộc bầu cử… Và tôi hiểu hoặc có cảm giác rằng họ sẽ đứng về phía Cộng hòa.
Là những kẻ tư vấn chính trị, Cambridge Analytica trước tiên làm việc cho chiến dịch của Ted Cruz, sau đó cho Donald Trump, mặc dầu chiến dịch của ông Trump cho biết họ không sử dụng dữ liệu của Kogan.
Các nhà hảo tâm Cộng hòa Robert và Rebekah Mercer là những người chống lưng về tài chính cho Cambridge Analytica; Steve Bannon ở trong nhóm ấy.
Lesley Stahl: Ông có bao giờ gặp hoặc nghe nói về Steve Bannon ở Cambridge Analytica, về hai nhân vật Mercer?
Aleksandr Kogan: Không.
Lesley Stahl: Jared Kushner? Không ư?
Aleksandr Kogan: Những cái tên đó tôi chẳng biết có tăm hơi gì, thành thật mà nói.
Cho phép thu thập thông tin bạn bè
Lesley Stahl: Hãy cho chúng tôi biết ông đã làm gì?
Aleksandr Kogan: Tôi đã tạo ra ứng dụng mà mọi người đăng ký để thực hiện một nghiên cứu. Và khi họ đăng ký làm nghiên cứu, chúng tôi đã đưa họ một khảo sát. Và khảo sát chúng tôi có chỉ cần bấm vào nút log-in của Facebook. Họ click vào nút đó, cho phép chúng tôi. Chúng tôi lấy dữ liệu của họ.
Lesley Stahl: Cho phép “chúng tôi” làm gì?
Aleksandr Kogan: Thu thập một số dữ liệu. Chúng tôi thu thập các thứ như trú quán, giới tính, ngày sinh nhật, trang họ “like” và các thông tin tương tự đối với bạn bè của họ. Và tất cả các thứ đó-
Lesley Stahl: Nhưng ông, có phải ông nói ông đã thu thập thông tin bạn bè của họ.
Aleksandr Kogan: Chúng tôi đã làm vậy.
Lesley Stahl: Nhưng đâu có chọn tham gia khảo sát.
Aleksandr Kogan: Họ rõ ràng không chọn tham gia.
Lesley Stahl: Không, không, không. Bạn bè của họ không chọn tham gia.
Aleksandr Kogan: Thế nên mới ra nông nỗi này. Nhưng đó là tính năng cốt lõi của nền tảng Facebook trong suốt nhiều năm. Đó không phải là một sự cho phép cụ thể mà ta phải có. Đó chỉ là điều gì có sẵn cho bất kỳ nhà phát triển nào muốn.
Lesley Stahl: Ông nghĩ có bao nhiêu ứng dụng, bao nhiêu nhà phát triển đã làm điều ông đã làm?
Aleksandr Kogan: Hàng chục ngàn.
Lesley Stahl: Hàng chục ngàn ư?
Aleksandr Kogan: Hàng chục ngàn.
Lesley Stahl: Và Facebook đương nhiên nhận thức điều đó.
Aleksandr Kogan: Đương nhiên. Đó là một tính năng, không phải là một lổ hỗng (bug).
Tính năng được gọi “Cho phép bạn bè” (Friend permission), mà Sandy Parakilas người từng làm việc ở Facebook giải thích.
Sandy Parakilas: Cách tính năng hoạt động là nếu bạn đang dùng một ứng dụng và tôi là bạn của bạn, ứng dụng có thể nói, “Này, Lesley, chúng tôi muốn có dữ liệu của bạn để sử dụng trong ứng dụng này, và chúng tôi cũng muốn có dữ liệu của bạn bạn.” Nếu bạn nói, “Tôi cho phép điều đó,” rồi ứng dụng cũng có được dữ liệu của bạn.
Lesley Stahl: Điều bạn đang nói là tôi cho phép đối với bạn bè? Bạn bè không cho phép?
Sandy Parakilas: Đúng vậy. Thật không đúng khi bạn nói thật rõ điều đó?
Điều gì xảy ra sau khi dữ liệu rời khỏi Facebook
Facebook nhận thức được dữ liệu này sẽ bị lạm dụng như thế nào vì họ liên tục được cảnh báo, trong đó có cả cảnh báo của Parakilas, người từng làm quản lý chịu trách nhiệm bảo vệ dữ liệu của công ty. Ông cho biết ông đã nêu các quan ngại này nhiều năm trước khi Kogan xây dựng ứng dụng của mình.
Sandy Parakilas: Tôi cho rằng họ không muốn biết. Cô biết đấy, ấn tượng tôi khi làm việc ở đó là-
Lesley Stahl: Họ không muốn cho công chúng biết.
Sandy Parakilas: Vâng họ không muốn biết theo nghĩa là nếu họ không biết thì họ có thể nói họ không biết và họ không chịu trách nhiệm, trong khi nếu họ biết họ sẽ phải làm điều gì đó về chuyện đó. Và một trong những điều tôi quan tâm là các ứng dụng hoặc các nhà phát triển ứng dụng sẽ nhận toàn bộ dữ liệu của Facebook, và một khi họ đã nhận được, sẽ không còn gì bí ẩn, Facebook không còn kiểm soát hoặc giám sát việc họ làm gì với dữ liệu.
Lesley Stahl: Một khi dữ liệu rời khỏi Facebook, liệu Facebook có cách nào thực sự để phát hiện ra việc gì xảy ra cho dữ liệu?
Sandy Parakilas: Không.
Lesley Stahl: Hay là nó chỉ biến mất?
Sandy Parakilas: Nó đã biến mất.
Lesley Stahl: Ồ.
Sandy Parakilas: Họ có thể cho nó vào một ổ cứng và có thể dấu nó trong một cái tủ.
Lesley Stahl: Ông muốn nói việc kiểm soát điều đó là không khả thi?
Sandy Parakilas: Điều đó không có tác dụng.
Lesley Stahl: Ông có chuyển lưu ý này cho cấp cao hơn, kể cả nhiều giám đốc điều hành?
Sandy Parakilas: Vâng, cho một số người, trong đó có nhiều giám đốc điều hành.
Lesley Stahl: Họ có nhảy dựng lên không? Họ có nói ‘trời ơi chúng ta phải sửa lỗi này. Chúng ta phải làm gì đi chứ?’ không?
Sandy Parakilas: Tôi thực sự không thấy một lực kéo nào về việc thay đổi để bảo vệ mọi người. Họ không ưu tiên chuyện đó.
Lesley Stahl: Ông bảo là họ không ưu tiên chuyện đó?
Sandy Parakilas: Đúng vậy. Tôi cho là họ ưu tiên việc tăng con số người dùng, việc tăng thêm dữ liệu họ có thể thu thập và khả năng kiếm tiền qua quảng cáo. Đó là cái họ ưu tiên vì những chuyện đó là số đo và các số đo đó thị trường chứng khoán quan tâm.
CEO Facebook Mark Zuckerberg từ chối chúng tôi một cuộc phỏng vấn. Cuối cùng công ty thay đổi chính sách – nên các nhà phát triển ứng dụng không còn tập trung dữ liệu của bạn bè người dùng mà không có sự đồng ý của họ.
Nhiều năm qua Facebook không bảo vệ quyền riêng tư của người dùng bằng cách cho phép thu thập dữ liệu cá nhân qua nhiều. Công ty đã trở thành tâm điểm trong cuộc điều trần trước Quốc hội tháng tư vừa rồi. Để chống chế, CEO Mark Zuckerberg trỏ vào một nhà phát triển ứng dụng cụ thể.
Mark Zuckerberg: Nhà phát triển mà qua đó mọi người cung cấp thông tin cho ông trong trường hợp này là Aleksandr Kogan, ông ta vi phạm thỏa thuận với chúng tôi, đã bán dữ liệu cho Cambridge Analytica, đó là một vấn đề rất lớn. Mọi người có quyền lo lắng. Tôi lo lắng vì điều đó đã xảy ra.
Lesley Stahl: Ông là một tội đồ trong mắt nhiều người, kẻ đã ăn cắp dữ liệu từ Facebook và đem bán đi.
Aleksandr Kogan: Ý tưởng chúng tôi ăn cắp dữ liệu, tôi nghĩ, về mặt kỹ thuật là không chính xác. Ý tôi là, họ tạo ra những công cụ tuyệt vời cho các nhà phát triển thu thập dữ liệu. Và họ làm điều đó thật dễ dàng. Ý tôi là đây không phải là hack. Mà là “Cửa đây. Nó đang mở. Chúng tôi đang cho các thứ tạp phẩm nè. Làm ơn nhận lấy chúng.”
Aleksandr cho biết ông không giấu diếm điều gì với Facebook. Khi Aleksandr Kogan xây dựng ứng dụng của ông ta, ông ta đã đăng các điều khỏan của dịch vụ – người dùng đồng ý thì mới tải ứng dụng xuống. Điều khoản dịch vụ của ông ta giao hẹn: “Nếu bạn click ‘OKAY’ là bạn cho phép [chúng tôi] phổ biến… chuyển giao… hoặc… bán… dữ liệu của bạn ngay cả khi nó trực tiếp xung đột với chính sách người phát triển của Facebook.
Facebook phản hồi như thế nào
Facebook đã tắt ứng dụng của họ chỉ sau khi nó phơi bày ra trên báo chí năm 2015. Công ty đã không thông báo cho hàng chục triệu người về việc dữ liệu của họ đã bị đào bới cho đến năm sau. Và họ không có bất kỳ hành động nào chống lại con người này: Joseph Chancellor, cộng tác viên của Kogan.
Lesley Stahl: Bây giờ ông ấy ở đâu?
Aleksandr Kogan: Ông ta làm việc ở Facebook.
Lesley Stahl: Đợi đã. Ông ta có liên quan gì đến nghiên cứu ông làm cho Cambridge Analytica?
Aleksandr Kogan: Vâng, chúng tôi cùng nhau làm mọi việc.
Lesley Stahl: Ông ấy còn làm cho Facebook sao?
Aleksandr Kogan: Đúng.
Lesley Stahl: Ông còn trên Facebook không?
Aleksandr Kogan: Không. Họ xóa tài khoản của tôi rồi.
Lesley Stahl: Ông không thể vào Facebook. Ông bị cấm?
Aleksandr Kogan: Tôi bị cấm.
Lesley Stahl: Và đối tác của ông làm việc cho họ.
Aleksandr Kogan: Đúng.
Lesley Stahl: Họ có biết ông là ai chứ?
Aleksandr Kogan: Biết. Tôi đến chỗ họ nhiều lần. Họ đã thuê các sinh viên của tôi. Thậm chí tôi còn làm một dự án tư vấn cho Facebook vào tháng 11.2015. Và điều tôi dạy cho họ là các bài học tôi học được từ việc nghiên cứu bộ dữ liệu mà tôi đã thu thập cho Cambridge Analytica. Vì vậy tôi đã giải thích đại khái “Đây là thứ chúng tôi đã làm. Đây là thứ chúng tôi đã học được. Và đây là cách quý vị có thể ứng dụng trong nội bộ để giúp quý vị làm các khảo sát và các dự báo khảo sát và những chuyện tương tự như thế.”
Facebook xác nhận Kogan đã làm nghiên cứu và tư vấn cho công ty vào năm 2013 và 2015. Nhưng trong một tuyên bố gửi cho chương trình này, họ nói: “Không có lúc nào trong hai năm này Facebook nhận thức được hoạt động của Kogan với Cambridge Analytica.”
Kogan đã làm chứng trước Thượng viện Hoa Kỳ và Quốc hội Anh. Ông cho biết ông bị phá sản và bị mất uy tín.
Lesley Stahl: Bây giờ chúng ta đều biết ông đã làm gì. Đúng không?
Aleksandr Kogan: Hồi đó chúng tôi nghĩ điều đó ổn. Ngay bây giờ ý kiến của tôi đã thay đổi. Thay đổi đặc biệt vì tôi nghĩ rằng ý kiến cốt lõi mà chúng tôi từng có – là mọi người ai cũng biết và chẳng ai quan tâm – về cơ bản đã sai. Và nếu ý tưởng ấy sai lầm, thì điều chúng tôi đã làm đã không đúng và không khôn ngoan. Vì thế tôi thành thật xin lỗi.
Hóa ra Kogan đã cái chung với Mark Zuckerberg: Cả hai thình lình hối lỗi.
Mark Zuckerberg tại phiên điều trần: Chúng tôi đã không có tầm nhìn đủ rộng về trách nhiệm và đó là một sai lầm to tát. Đó là sai lầm của tôi và tôi xin lỗi.
Lesley Stahl: Mark Zuckerberg nói rằng bây giờ ông ta đã quan tâm đến quyền riêng tư?
Sandy Parakilas: Tôi nghĩ vấn đề thực sự, đó không phải là cái anh ta nghĩ trong bụng. Tôi cho rằng vấn đề thực sự là anh có một công ty đã liên tục gây ra các bê bối về quyền riêng tư. Điều đó lập đi lập lại chứng tỏ công ty không ưu tiên bảo vệ quyền riêng tư đã nhiều năm. Và khi cô nghĩ về điều đó, chẳng hạn như đặt cô vào vị trí đó, nếu đối tác của cô lừa đảo cô đến 15 lần và xin lỗi 15 lần, và buộc phải nói, “Đủ rồi. Chúng ta cần phải thay đổi.”
Sau khi câu chuyện này lên sóng, Cambridge Analytica công bố công ty giải thể. Và Facebook không lưu dụng Joseph Chacellor nữa.
Khởi Thức (theo CBS/MTG)
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này