15:27 - 04/05/2017
Chuyện một người Đài Loan tự học đàn bầu
Người trong hình là chú Đới, một người Đài Loan “chánh hiệu” mà tôi gặp chú lần đầu tiên ở đường gốm Oanh Ca (Đài Loan). Khi ấy chú đang biểu diễn đàn bầu.
Chú Đới không biết một chữ tiếng Việt, đến cả nhạc cụ tên “đàn bầu” chú cũng chẳng biết mà gọi là “độc huyền cầm” (theo Hán văn), nhưng chú đã tự học đàn bầu 20 năm nay, đi biểu diễn tầm 3 – 4 năm.
Chú Đới vốn là một thầy giáo dạy nhạc cổ truyền Trung Hoa, 20 năm trước một cô gái người Việt Nam đã giới thiệu cho chú về cây đàn bầu qua một đĩa CD mà cô ấy mang theo. Vừa nghe tiếng đàn bầu trong CD chú đã phải lòng âm thanh của “độc huyền cầm” và quyết tâm tự học loại nhạc khí ấy. Tài liệu về âm nhạc Việt Nam chưa có nhiều bản dịch tiếng Hoa, chú xem đi xem lại CD để mô phỏng theo động tác tay của các nghệ sĩ, chú xem cả clip các bạn nhỏ tập đàn bầu vì các bạn ấy tập chậm dễ quan sát động tác tay. Chú xem CD kia nhiều đến nỗi nghe phiên bản nào của “lưu thuỷ kim tiền” cũng sẽ nhận ra, thuộc từng cảnh quay trong CD, nhớ từng chi tiết nhỏ của nghệ sĩ lúc biểu diễn.
20 năm học không có thầy hướng dẫn, chú tự nghiên cứu, tự thử nghiệm, tự đúng tự sai rồi tự chiêm nghiệm. Nhà của chú có 4 – 5 cây đàn bầu, loại cơ bản có, loại tháo lắp có, loại làm bằng đốt tre cũng có: tất cả là do chú thử tiếng loại nào hay hơn. Chú thân chinh sang Việt Nam mua đàn nhưng không quen biết người “trong giới” để giới thiệu, chú lên mạng đặt mua (website Trung Quốc) thì lại gặp trúng đàn không chất lượng. Sau đàn là đến bộ khuếch đại âm thanh chú cũng thử qua nhiều loại. Chú mua loa nhỏ loa lớn để thử xem loa nào đi với đàn bầu sẽ phù hợp nhất. Sau nhiều năm mày mò như vậy thì chú đã có thể đàn ra được tiếng trầm bổng của đàn bầu, cũng đủ tự tin để đi biểu diễn. Chú nói biểu diễn ở đâu cũng đông người đến xem vì nhạc cụ… lạ quá; người Việt thấy thì mừng rỡ đứng lại cùng hát với chú, người khác thì say sưa nhìn một sợi dây căng mình hát đủ loại nhạc. Chú chơi nhiều nhất là nhạc Hoa, các bài dân ca Đài Loan, một số bản nhạc Việt.
Nghe tôi khen chú giỏi quá, một người nước ngoài nửa chữ tiếng Việt bẻ đôi không biết vậy mà chơi được đàn bầu – quốc bảo của Việt Nam, chú trả lời: “Bởi vì chú quá yêu thích nhạc cụ này, và làm cái gì cũng vậy, có tâm thì sẽ thành”.
Tuy nhiên, tiếng đàn bầu của chú có một vấn đề mà đây cũng là nỗi khổ tâm của chú 20 năm nay: tiếng đàn của chú nếu dùng để chơi nhạc Hoa hoặc các bài dân ca Đài Loan thì nghe rất hay và có sức thu hút; nhưng chú chơi dân ca Việt Nam lại không có được cái trầm bổng vẹn tròn “như tiếng đàn của các nghệ sĩ trên mạng”, chú kể: “20 năm nay chú chỉ mong có duyên được gặp một vị thầy hiểu biết về đàn bầu chỉ để hỏi một câu thôi: “Vì sao tiếng đàn của tôi chưa hay?, chờ lâu lắm rồi…”, tự dưng cảm động ghê gớm, tưởng như có thể nắm được cái gọi là “có tâm” của chú. Chú còn đùa “đàn bầu là vợ của chú”.
Tôi kể cho cô Kim Uyên nghe, sau khi xem video chú đàn, cô đã trả lời: “Chú tự học mà đàn được như vậy là quá tốt, tuy nhiên chú phải tập rung, chú hoàn toàn chưa rung và mổ gì hết (nhạc Việt Nam mình không có mấy chi tiết này đàn nghe sẽ không thành công giống như chú đàn vậy). Ai đó đã nói với tôi từ 1 lên 8 thì không khó, nhưng để từ 8 lên 10 lại là câu chuyện không đơn giản. Tiếng đàn bầu vốn đã hay, đàn cho ra tiếng rồi chơi nhạc Hoa thì không thành vấn đề, nhưng để chơi ra được cái “hơi” Việt Nam thì chú Đới thiếu cái rung cái mổ, mà hồn của nhạc cổ truyền Việt lại nằm ở những điểm vi tế ấy. Rung, mổ hay vuốt rất khó mà nhìn thấy, vì động tác tay rất linh hoạt, nhanh nhẹn. Tuy tinh tế là vậy nhưng chỉ cần nghe thanh âm cất lên là ta có thể nhận xét được tiếng đàn “tới” hay “chưa tới”, tròn vẹn hay chưa, đủ hay chưa.
Dẫu sao thì câu chuyện một người không biết tiếng Việt nhưng tự học đàn bầu khiến mình có nhiều suy tưởng. Hy vọng thời gian ở Đài Loan này tôi có thể cùng với chú tập đàn bầu, giúp chú trả lời câu hỏi của 20 năm nay. Tôi nghĩ ở nơi đâu cũng có những người thiệt lạ – họ yêu quý văn hoá của một nơi chốn khác và họ chính là những chiếc cầu nối cho văn hoá (như chú Đới vô tình là cầu nối cho văn hoá Việt – Đài). Cũng chính những con người ấy sẽ là vốn văn hoá “sống” để đời sống này đa dạng hơn, người Đài Loan có thêm một sự lựa chọn khi chơi dân ca. Bởi xét đến cùng văn hoá cũng là lựa chọn, mình cứ làm thiệt tốt phần việc của mình (như chiếc CD mà cô gái Việt mang theo) thì nó sẽ đến được với người “có tâm”.
Nhớ ngày đi Canada, cha tặng tôi hai chiếc đĩa hoà tấu nhạc quê hương bằng tranh – sáo – bầu; có thể có dấu hiệu gì đó cho con đường đi của tôi sau này chăng?
bài, ảnh Lục Phạm Quỳnh Nhi
Theo TGTT
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này