09:42 - 04/08/2019
Jua – Hơi thở của Gió
Nhóm Art Labor, sau ba năm tận lực với các chương trình nghệ thuật Tây Nguyên, chủ yếu là khôi phục và tìm cách truyền thừa nghề làm tượng nhà mồ, lần đầu tiên triển lãm ở Sài Gòn với một dự án mới: Jua 2019, được thực hiện trong một không gian cộng đồng (trên một góc sân của Thảo cầm viên – TP.HCM) vào những ngày cuối tháng 7 vừa qua.
Jua không phải là một triển lãm nghệ thuật đơn thuần, nó là một buổi giới thiệu những cảm hứng từ chặng đường mới của nhóm Art Labor, mới bắt đầu từ năm 2019. Cái tên Jua xuất phát từ tiếng Jrai, khi không khí và nước chuyển động nó sẽ xuất hiện Jua – nó như hơi thở, hay một áng mây chuẩn bị rơi những giọt mưa… Từ Jua khiến ta liên tưởng đến cây lá đang thở.Hay đó là một lối ẩn dụ về một sự dịch chuyển của một cộng đồng ở một vùng đất. Dự án Jua 2019 này tập trung vào ngành nông nghiệp, bắt đầu bằng cây cà phê.
Xuất phát từ dự án “Giọt sương Jrai” của các nghệ sĩ tạc tượng nhà mồ mà nhóm Art Labor đã triển lãm khắp thế giới trong suốt ba năm qua. Khởi đầu cho ý nghĩ làm sao có thể phục hồi lại những bức tượng nhà mồ nay ngày càng mai một vì văn hoá bỏ mả của người dân tộc thiểu số cũng mất dần đi.Khi không còn bỏ mả, thì người ta cũng không tạc tượng nữa.Nhưng vùng Tây Nguyên rừng cũng đã bị đốn bỏ gần hết, đến kiếm đất rừng để sống người dân cũng không còn, huống chi là đất cho người chết, và cũng không còn có cây để tạc tượng. Nhóm Art Labor cuối cùng đã phát hiện ra chính những thân gỗ từ cây cà phê bị đốn bỏ do năm 2017, giá cà phê thấp người ta không muốn trồng cà phê nữa, là nguyên liệu rất tốt để tạc tượng bởi bản thân gỗ cây cà phê đã mang tính tạo hình rất cao nhờ các cục u của thân gỗ, cả cây hồ tiêu và cao su. Tiếp sau đó là những cuộc tìm kiếm và vận động những người già ở các buôn làng ở Chư Sê – Kon Tum thực hiện làm tượng. Điều đặc biệt là chỉ trong vòng hai năm, hàng trăm bức tượng tuyệt đẹp đã ra đời dưới bàn tay của các nghệ sĩ nơi này, trong số đó có cả bạn trẻ Puih Hăn đang ở tuổi 20, và đây cũng là minh chứng tuyệt vời cho một sự kế thừa đã được tiếp nối.
Dự án Jua, bắt nguồn từ những ký ức về cây cà phê. Những nghệ sĩ của nhóm Art Labor gồm Quỳnh Anh, Thảo Nguyên và Công Tùng đã lặn lội sang Pháp để tìm hiểu về nguồn gốc của cây cà phê mà nước này đã mang qua Việt Nam như thế nào. Tại sao hạt cà phê của Việt Nam xuất khẩu xếp thứ hai thế giới có nguồn gốc từ Pháp, dù đã được Việt hoá hoàn toàn: từ thân tới hạt, nhưng mãi vẫn không có một thương hiệu cà phê nào ở Việt Nam được đánh giá cao như các thương hiệu khác. “Ai sẽ mua uống robusta single-origin (có nguồn gốc đồng nhất/nguyên bản) khi gần như không hề có thị trường bán lẻ cho nó?” là một câu hỏi nhức nhối với loại cây đã nuôi sống biết bao người nông dân Tây Nguyên. Chưa kể, hiện tại, chính thân cây cà phê đã trở thành một tác phẩm nghệ thuật mang giá trị văn hoá Việt qua những bàn tay và tâm hồn của các nghệ sĩ dân tộc Tây Nguyên.
Nghệ thuật vị nghệ thuật, chắc chắn là như vậy, nhưng nghệ thuật đóng góp gì cho sự phát triển không chỉ về tinh thần mà còn cả vật chất của con người, để có thể cộng sinh và tiếp biến, chính là điều mà nhóm Art Labor đang tận tâm thực hiện một cách nghiêm túc và đầy cảm hứng.
Jua chắc chắn là một hành trình lý thú mà khởi đầu từ một buổi trưng bày những tác phẩm từ chính hạt cà phê như: những tấm tôn phủ bột cà phê xay được làm “tường” để treo tranh và hình ảnh của các chuyến đi của nhóm. Một góc cà phê võng đã gợi lại sự xuất hiện của loại hình này ở các tuyến đường liên tỉnh đầu thập niên 1990 sau mở cửa kinh tế. Mảng điêu khắc bằng “Bỏng” là một loại bánh ống làm từ bột gạo, từng là món chấm với cà phê sữa của dân Tây Nguyên thời trước, những cánh diều được vẽ theo hoạ tiết của các dân tộc thiểu số… và cả một buổi trình diễn của nghệ sĩ Nguyễn Trúc với những hạt cà phê đặc sắc của nhiều nước trên thế giới, tạo ra một không gian không chỉ thoả mãn thị giác mà còn có cả sự xúc chạm, cảm nhận với hương vị cà phê khiến cho trí não trở nên tinh tấn.
Đặc biệt, tại triển lãm, nhóm cũng giới thiệu tập sách ảnh Art Labor No.2 – Giọt sương Jrai là ấn phẩm tổng kết quá trình hơn ba năm cộng tác của nhóm với bảy nghệ sĩ tạc tượng Jrai: Rcham Jeh, Siu Lơn, Puih Hăn, Kpuih Gloh, Raglan Lơh, Romah Hayet và Romah Aleo.
bài và ảnh Chân Khanh (theo TGHN)
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này