09:40 - 13/05/2019
Hành trình tìm kiếm con đường giáo dục
Giáo dục là con đường liên ngành để giúp người học gợi ra được những thứ họ đã có, mở rộng tầm nhìn, đào sâu nền tảng tri thức và cách tư duy, để trở thành người có tư duy phản biện, độc lập, lương thiện.
Con đường đi tìm ước mơ
Hồi nhỏ mình thường làm gì?Trốn ngủ trưa, qua nhà hàng xóm giả đò làm cô giáo giảng bài. Đọc cái gì trước nhất khi mở tờ báo? Giáo dục.Vấn đề lớn nhất của giáo dục Việt Nam là gì? Quản lý. Thế là quản lý giáo dục trở thành đam mê của mình.Hơn một năm sau, mình lờ mờ nhận ra hình như có gì đó không ổn. Mình đã nhập nhằng giữa cái cần được thay đổi của xã hội – thứ ngoài mình, với cái mình thực sự rất muốn làm, vì nó khiến mình thấy cuộc sống có ý nghĩa hơn. Ngày mai có chết, hôm nay mình cũng vui vẻ hớn hở làm ấy. Mình không có cảm giác đó cho quản lý hay chính sách, nên không hứng thú đào sâu. Nhưng nếu không phải quản lý thì là gì?
Hè 2012, mình tình cờ tham gia lớp tập huấn ở Thái Lan, Lào, Myanmar. Ba tuần học, trải nghiệm và những cuộc trò chuyện về bình an nội tâm, căn tính, kỳ thị, đa văn hoá, lịch sử… đã khiến mình nhìn nhận bản thân và thế giới này khác đi. Tự nhiên, mình cảm nhận trái tim mình rung động và day dứt khôn nguôi trước những đề tài đó.
Một thời gian sau, mình tham gia nhiều hơn các chương trình đa dạng về xã hội, như truyền thông, quan hệ quốc tế, môi trường, văn hoá, tôn giáo, tâm lý… thì mới nhận ra, giáo dục không phải chỉ là dạy chữ hay dạy nhân cách như thường thấy. Mà giáo dục là con đường liên ngành để giúp người học gợi ra được những thứ họ đã có, mở rộng tầm nhìn, đào sâu nền tảng tri thức và cách tư duy, để trở thành người có tư duy phản biện, độc lập, lương thiện. Con người ấy tự do khỏi con người sợ hãi của mình (sợ đổ vỡ niềm tin, sợ cái mới, cái khác, sợ mất mặt khi tranh luận…) và tự do khỏi những áp đặt vô lý từ bên ngoài.
5 cách tiếp cận giáo dục
Sau tám năm nhìn lại, mình thấy rõ con đường đã đi. Một mặt, mình đi làm công việc văn phòng để yên tâm về tài chính. Mặt khác, mình tiếp xúc với đủ thành phần xã hội, tích luỹ vốn liếng về cách tư duy và giáo dục.Sau đó mình tự tạo được một sản phẩm giáo dục riêng. Mình đã tiếp cận giáo dục từ dưới lên bằng năm cách:
1. Thành lập dự án giáo dục riêng: CLB học thuật Lan Toả ở Sài Gòn đã giúp mình mở rộng mối quan hệ, để biết thêm các vấn đề thực tế và sáng kiến đa dạng của người Việt. Ví dụ nhóm Cội Việt, TEACH – Cùng giáo viên thay đổi, Vietnamese Community of Independent Learners VCIL, Chương trình Lãnh đạo Khai phóng IPL, VEPR Summer School, Trạm Đọc, Book Hunter, Trường học hạnh phúc, Dream School…
2. Hội nghị, training:giúp tiếp cận các thanh niên giỏi trên thế giới và giới chuyên môn một cách chính quy, bài bản hơn qua các bài trình bày, sách báo.
3. Gặp riêng người hay ho: ví dụ hồi ở London, mình hẹn gặp một thầy từng làm mentor nhóm mình tại một hội nghị đổi mới giáo dục ở Qatar. Thầy trò cùng chia sẻ quan điểm, ý tưởng và thậm chí thầy còn tặng mình cuốn sách thầy vừa xuất bản.Trong trường, mình gặp riêng chị bạn Đức năng động cùng lớp để trao đổi ý tưởng.Nhờ chị giới thiệu mà mình tới thăm một số mô hình giáo dục về Diệt chủng Do Thái ở Berlin.
4. Du lịch bụi: mình nhờ mạng lưới bạn bè tích luỹ qua ba cách trên để được móc nối với người địa phương, rồi xách ba lô đi. Mình cùng lăn vào ăn, ở, sống như họ, cảm nhận như họ. Ăn cọng rau cải luộc còn nguyên cả rễ trong một trại tị nạn, cũng giúp mình hiểu hơn về họ. Mình gặp gỡ nhiều đối tượng nhỏ lẻ, như bạn thủ thư đang xếp sách với mình, các chú bé con nhà nghèo học trong chùa. Hoặc mình trùm khăn, ăn mặc kín từ đầu tới chân, ngồi bệt như một bà bán cá, bốc cơm cá bọc lá chuối ăn ngon lành cùng các bà các cô Hồi giáo Philippines, trong một phòng học bong tróc lớp sơn cũ hôm bế giảng một trường học tiếng Ả Rập.
Việc của mình là vừa nhìn sự việc bằng đôi mắt của họ, nhưng cũng vừa phải phân tích, tổng hợp và đánh giá bằng cái đầu của một người ngoài cuộc.Việc ấy khá khó và có vô vàn cái bẫy, ví dụ dữ kiện thiên lệch. Nhưng mình cảm nhận rõ, đây là cách tiếp cận mình thấy say mê, miễn sao mình biết giới hạn phạm vi phù hợp.
5. Du học thạc sĩ: mình dần nhận ra, đọc sách báo, nói chuyện với giới chuyên môn hay người dân, trải nghiệm cuộc sống… về bản chất vẫn chỉ là những cơ hội lẻ tẻ, may rủi, có nhiều hạn chế về dữ liệu, cũng không có người dẫn đường. Cứ như mình chỉ mới nắm phần ngọn của vấn đề: đó là cái tôi thấy, tôi cảm, tôi nghĩ. Nhưng vì sao nó như thế?Nhiều người khác nhau đã nhìn nhận nó ra sao?Làm thế nào để mình tư duy bài bản hơn, có gốc hệ thống lý thuyết chắc hơn?Làm sao để gặp những người giỏi trong ngành?
Đó là lúc mình cần du học. Và đó cũng là lúc mình đã có thể đậu học bổng Chevening chứ không phải hai năm trước – khi chưa tích luỹ đủ và hiểu mình muốn gì.
Thế là khi học môn Phương pháp Nghiên cứu giáo dục, mình mới nhận ra trong quá trình đi bụi kể trên, mình đã vô tình làm cái gọi là ethnographic research – nghiên cứu bằng cách quan sát và tương tác với đối tượng trong môi trường thật của họ. Chẳng thế mà trong lớp hôm ấy, mình là một trong những đứa năng động và đặt nhiều câu hỏi nhất. Mình nhận ra, thay vì chỉ kể chuyện trải nghiệm như lúc viết sách, ở Anh, mình phải tập viết theo kiểu học thuật: đọc nhiều nguồn tài liệu, xử lý, đánh giá chúng và phải thuyết phục người đọc theo một luận điểm chính rõ ràng.
Mình muốn làm giáo viên, nhưng không chạy theo trường lớp, thi cử, hay doanh số. Về nước, mình dạy học theo cách riêng của mình tại Friends English Center với những trải nghiệm đa văn hoá và nguồn lực đã tích luỹ, để hướng tới bốn mục tiêu học tập của thế kỷ 21: Giao tiếp, Hợp tác, Tư duy phản biện, và Sáng tạo.
Thế nên, với những người làm ở mảng xã hội như mình và thật sự muốn làm gì khác biệt, thì khi còn trẻ, đừng để bản thân loanh quanh trong một lối mòn an toàn nhưng vô nghĩa. Nếu thấy đó không phải thứ bạn muốn, hãy dũng cảm bứt ra, và trải nghiệm thật nhiều.Nó có thể mất thời gian và nhiều rủi ro, nhưng khi đã tìm ra con đường, thì bạn sẽ bật lên nhanh, khác biệt và càng dồi dào năng lượng hơn.
Tôn Nữ Tường Vy (theo TGHN)
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này