11:19 - 16/03/2018
Alfred North Whitehead: Những mục tiêu của giáo dục và các tiểu luận khác
Những mục tiêu của giáo dục và các tiểu luận khác của Alfred North Whitehead là một trong những cuốn sách kinh điển của giáo dục và thật kinh ngạc, nó như chỉ rõ cho những vấn đề sai lầm của giáo dục Việt Nam hiện nay.
Alfred North Whitehead (1861 – 1947) sinh tại Anh, học ở Trinity College (Cambrige) và dạy toán ở đó từ 1884 – 1910. Sau đó ông tới London, dạy toán ứng dụng ở đại học London cho đến năm 1914. Ông tham gia giảng dạy triết học ở Harvard đến năm 1937. Tư tưởng của ông tương đồng với triết lý của John Dewey (1859 – 1952). Trong mảng giáo dục mà John Dewey viết rất ít, có lẽ Whitehead là khuôn mặt quan trọng nhất kể từ sau John Henry Cardinal Newman (1801 – 1890).
Để cho tri thức không còn bị trơ ì
Whitehead cho rằng, tri thức sống động và khỏi bị trơ ì, là trọng tâm của mọi nền giáo dục.
Ông viết: “Tôi thỉnh cầu các bạn, với tư cách là những giáo viên thực hành, với kỷ luật tốt, ta hoàn toàn có thể bơm vào đầu óc của một lớp học một lượng kiến thức trơ ì nào đó. Bạn lấy một quyển sách giáo khoa và bạn bắt chúng học nó. Đến đây thì vẫn ổn. Đứa trẻ lúc đó biết giải phương trình bậc 2. Nhưng mục đích của việc dạy cho một đứa trẻ biết giải phương trình bậc 2 là gì? Có một câu trả lời truyền thống cho câu hỏi này. Tức là: Trí tuệ là một công cụ, bạn trước hết phải mài sắc nó rồi sau đó mới sử dụng nó; sự sở đắc năng lực giải phương trình bậc 2 là một phần của tiến trình mài sắc trí tuệ. […] Tôi không biết ai là người chịu trách nhiệm đầu tiên cho kiểu loại suy xem trí tuệ như một công cụ chết này. Theo những gì tôi biết, đó có thể là một trong bảy nhà thông thái Hy Lạp cổ đại, hoặc một uỷ ban bao gồm tất cả bọn họ. Dù ai là người khởi xướng ý tưởng đó, không thể hoài nghi gì về thẩm quyền mà nó có được bằng sự thừa nhận liên tục mà những người lỗi lạc ban cho nó…[…] Trí tuệ không bao giờ là thụ động; nó là một hoạt động không ngừng nghỉ, tinh tế, có tính thụ nhận, đáp ứng lại với những kích thích. Bạn không thể trì hoãn đời sống của nó cho đến khi bạn đã mài nó bén nhọn. Bất kỳ lợi ích nào gắn với chủ đề quan tâm của bạn phải được khơi gợi ra ngay lập tức; bất kỳ năng lực nào mà bạn đang củng cố trong học sinh, phải được thực hành ngay lập tức; bất kỳ khả năng thế nào của đời sống trí tuệ mà bạn phải truyền dạy cũng phải được biểu lộ ngay lập tức. Đó là quy tắc vàng của giáo dục, và là một quy tắc khó tuân theo”.
Ngay từ “Chương I – Những mục tiêu của giáo dục”, Whitehead cho rằng không gì bằng Cuộc Sống (chữ này ông viết hoa – NV). Điều này phải đến một thế kỷ sau những gì Whitehead viết ra, Elon Musk, người tiên phong trong lĩnh vực công nghệ và được mệnh danh là “người đang thay đổi thế giới” đã phát biểu trong một hội nghị từ xa của Tesla Motors năm 2014, về một ứng dụng rất đơn giản với Cuộc Sống này trước các cái đầu khổng lồ trong lĩnh vực nghiên cứu và chế tạo: “Lời khuyên hàng đầu của tôi cho bất cứ ai nói rằng họ có công nghệ làm pin đột phá là làm ơn hãy gởi cho chúng tôi một cục pin mẫu. Đừng gởi cho chúng tôi bài thuyết trình trên Power Point. Chỉ cần gửi cho chúng tôi một cục pin mà hoạt động với tất cả những ổ pin phù hợp. Điều đó sẽ thật tuyệt. Điều này giúp lọc ra những thứ vô nghĩa và những tuyên bố không thực sự đúng. Nói thì dễ lắm”, (trích Elon Musk, Muốn thay đổi thế giới, Jessica Easto, trang 62).
Whitehead nhấn mạnh mục tiêu của giáo dục chính là làm cho cuộc sống trở nên tốt đẹp hơn, vậy thì tốt đẹp hơn bằng cách nào.
Trước hết, ông cho rằng “chúng ta phải đưa ra hai mệnh lệnh giáo dục: “Không dạy quá nhiều môn học” và tiếp theo là “Dạy cái gì phải dạy cho thấu đáo”. Ông chỉ ra sai lầm của giáo dục nhồi nhét chính là nguyên nhân của sự trơ ì tư duy và biến đứa trẻ từ một con người vốn sinh ra đã rất hoạt động, năng nổ với đời sống của chính nó bằng cách quan sát, bắt chước và học hỏi; thì ngay khi bị giáo dục thụ động, tức là bước vào nhà trường, nó trở thành một đứa trẻ thụ động và bị giết chết khả năng – năng lực vốn có tự thân của mỗi con người. Ông viết: “Những ý tưởng được đưa vào việc giáo dục một đứa trẻ nên ít thôi nhưng thật quan trọng, và hãy làm sao cho những ý tưởng ấy được đưa vào trong mọi kiểu có thể có. Đứa trẻ phải biến những ý tưởng ấy trở thành ý tưởng của chính nó, và phải biết cách áp dụng chúng ngay lập tức trong tình huống của cuộc đời thực của chúng. Ngay từ những bước giáo dục mà nó nhận được, đứa trẻ phải cảm nghiệm được niềm vui của sự khám phá. Sự khám phá mà nó phải thực hiện là, những ý tưởng tổng quát giúp nó hiểu biết về cái dòng chảy của những sự kiện đang đổ tràn qua cuộc đời của nó, cái dòng chảy đó chính là cuộc đời của nó”.
Những mục tiêu của giáo dục và các tiểu luận khác của Alfred North Whitehead là một trong những cuốn sách kinh điển của giáo dục và thật kinh ngạc, nó như chỉ rõ cho những vấn đề sai lầm (thậm chí là tệ hại) của giáo dục Việt Nam hiện nay. Tôi rất mong cuốn sách này đến tay các thầy cô và phụ huynh của chúng ta, và có lẽ hơn cả chính là đến các vị đang thực hiện sửa đổi, cải cách hay quyết liệt thay đổi giáo dục nước ta hiện thời.
bài, ảnh Chân Triết (theo TGTT)
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này