11:45 - 27/01/2018
Bài học Phần Lan 2.0
Cuốn sách của giáo sư Pasi Sahlberg chỉ ra những điểm khác biệt và cũng là mấu chốt dẫn đến thành công của nền giáo dục Phần Lan sau cải cách.
Bài học Phần Lan 2.0 với năm chương chính, bao gồm: Chương 1: Giấc mơ Phần Lan – Một trường học tốt cho mọi người. Chương 2: Nghịch lý Phần Lan – Chất còn hơn lượng. Chương 3: Ưu thế Phần Lan – Giáo viên. Chương 4: Cách Phần Lan – Nhà nước Phúc lợi cạnh tranh và Chương 5: Tương lai có thuộc về Phần Lan?
Hậu thế chiến 2, cấu trúc kinh tế Phần Lan tương đương nước làng giềng Thuỵ Điển vào năm 1910, chất lượng giáo dục Phần Lan thập niên 1960 chỉ ở tầm trung như Peru và Malaysia. Vì vậy, khát vọng của người Phần Lan về một quốc gia phát triển, đồng nghĩa với việc tạo ra trường học tốt nhất cho mọi người. Chính sách phát triển giáo dục Phần Lan cho đến ngày hôm nay được chia thành ba giai đoạn. Giai đoạn 1945 – 1970, gia tăng cơ hội bình đẳng giáo dục trong quá trình quá độ từ một quốc gia nông nghiệp lên thành một quốc gia công nghiệp hoá. Giai đoạn 1965 – 1990, tạo ra hệ thống trường công toàn diện, trong bối cảnh trình độ công nghệ và đổi mới công nghệ càng cao. Cải thiện chất lượng giáo dục cơ bản và mở rộng giáo dục đại học để bắt nhịp với bản sắc mới của Phần Lan với tư tách của nền kinh tế tri trức, công nghệ cao (từ năm 1985 đến nay).
Suốt giai đoạn cải cách, với dân số ít ỏi, Phần Lan vẫn lặng lẽ thực hiện những khao khát riêng mình. Cuối thế kỷ 20, khi trở thành tâm điểm của dư luận quốc tế sau cuộc lột xác âm thầm, ngay lập tức người Phần Lan biện minh rằng họ không vì mục đích đưa nền giáo dục vươn lên vị trí độc tôn trên trường quốc tế, mà chỉ là tìm cách tạo ra những trường học tốt nhất trên đất nước mình. Học sinh Phần Lan cũng không có tính ganh đua thành tích, nhìn vào các kỳ thi Olympic toán học hàng năm từ 1959 – 2013, Phần Lan chỉ xếp hạng 55 với một huy chương vàng (HCV), trong khi đó Trung Quốc dẫn đầu với 128 HCV, Việt Nam cũng nằm trong top 10 với tổng 49 HCV. Ngược lại, qua các khảo sát ngẫu nhiên cho thấy, tỷ lệ người Phần Lan trưởng thành có khả năng làm toán tốt đạt mức 54%, kết quả này chỉ kém hơn Nhật Bản. Điểm kiến thức công dân của học sinh Phần Lan dẫn đầu trong khối OECD (tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế, trụ sở tại Paris) khi tham gia Nghiên cứu công dân và Quyền công dân Quốc tế 2009 của ICCS. Qua cuộc nghiên cứu PISA (một chương trình đánh giá học sinh quốc tế của OECD) thực hiện năm 2009, học sinh Phần Lan được đánh giá là vượt trội với các môn đọc, toán và khoa học. Nghịch lý Phần Lan đã chỉ ra rằng, sự cạnh tranh thành tích rất ít xuất hiện trong các trường học ở nước này. Tỷ lệ khác biệt lớn giữa các trường với nhau là rất ít.
Công tác tuyển chọn và đào tạo sư phạm ở Phần Lan rất khắt khe. Khi ra trường, bằng cấp tối thiểu để được giảng dạy là thạc sĩ, bằng cử nhân dành cho bậc mầm non hoặc giáo viên dạy nghề. Giáo viên chỉ được cấp phép giảng dạy khi đã có kinh nghiệm đứng lớp. Nhưng giáo viên được coi là nghề có ưu thế tại Phần Lan, tỷ lệ giới trẻ thi vào nghề sư phạm rất cao. Lương trung bình một giáo viên có 15 năm kinh nghiệm vào khoảng 42.600 USD/năm. Nhưng đa phần người trẻ cho biết, sức hấp dẫn nghề giáo mang lại chính là tính độc lập công việc, tương đương với bác sĩ và luật sư. Theo đó, Phần Lan không có các hình thức kiểm tra tiêu chuẩn hoá, thanh tra trường học, đánh giá giáo viên, hay xếp hạng trường học như nhiều nước khác. Để đạt được sự tối ưu, các phương pháp đào tạo dành cho giáo viên và học sinh nằm trong phạm vi thành phố và nhà trường, tuỳ theo văn hoá của từng nơi để ra chính sách. Tính tự chủ và khả năng sáng tạo của giáo viên quyết định đến chất lượng dạy và học. Vì vậy giáo viên được lên phương án dạy học, tự thiết kế các đánh giá năng lực học sinh của mình, đồng thời bảo đảm sự bình đẳng giữa các học sinh với nhau. Dù vậy, giáo viên Phần Lan có giờ dạy thực ít hơn các nước tham gia OECD, thay vào đó, giáo viên được tự nguyện dành cho việc cải thiện trường học và làm việc với cộng đồng nhiều hơn. Chính sách giáo dục cho phép giáo viên học lên cao hơn để dạy ở bậc cao hơn nếu muốn.
Nhờ vào những chính sách cải cách trên, mô hình giáo dục của Phần Lan trở thành bài học chung cho nhiều quốc gia, góp phần thúc đẩy phát triển bền vững kinh tế và an sinh xã hội. Qua cuốn sách, tác giả cũng nhấn mạnh rằng dù có những thành tựu to lớn, nhưng giáo dục Phần Lan vẫn gặp nhiều khó khăn vướng mắc. Chính vì vậy giới chức Phần Lan luôn muốn lắng nghe những góp ý từ các đồng nghiệp nước ngoài. Song nhìn từ thành công của giáo dục Phần Lan và những giá trị mà nó mang lại, liệu chúng ta có học được gì từ đó hay không? Từ bài học Phần Lan, chúng ta có đẩy lùi được nạn chạy đua thành tích, có loại bỏ được những thủ tục quản lý rề rà và nâng quyền hạn của giáo viên, học sinh hay không? Liệu rằng chúng ta có thật sự mong muốn xây dựng những trường học tốt nhất cho con em chúng ta hay không, và chúng ta có thực hiện được điều đó hay không? Hy vọng rằng, chúng ta có thể nếu chúng ta nhận ra mình đang ở đâu.
Hữu Nam
Theo TGTT
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này