10:57 - 28/01/2016
Tại sao người Mỹ lại lo lắng về virus Zika đến vậy?
Zika là virus do muỗi lan truyền tương đối mới đã dấy lên mối quan tâm trên toàn thế giới do mối liên quan giữa virus và dị tật não thai nhi.
Virus Zika, bị truyền nhiễm qua loài muỗi hung hãn Aedes aegypti, hiện nay đã lây lan đến ít nhất là 23 nước. Các trung tâm phòng chống dịch bệnh (CDC) đang cảnh báo phụ nữ mang thai không đến các khu vực này, các quan chức y tế của các nước đang có virus hoành hành khuyên phụ nữ không nên có thai trong vòng hai năm.
“Đây là một đại dịch đang diễn tiến,” TS Anthony Fauci, giám đốc Viện Dị ứng và bệnh nhiễm, khẳng định. “Dịch đã không giảm đi mà ngày càng tệ hại hơn.”
Dưới đây là năm điều cần biết:
1. Zika là gì và cớ sao lại nghiêm trọng làm vậy?
Virus zika thuộc dòng flavivirus, cùng họ với các virus gây sốt vàng, West Nile, chikugunya và sốt xuất huyết. Nhưng không giống như một vài loại virus kia, hiện nay không có vắcxin ngừa Zika hoặc thuốc đặc trị.
Zika được toàn thế giới kêu gọi chú ý vì một mối liên quan đáng báo động giữa virus và dị tật đầu nhỏ, một rối loạn thần kinh khiến các em bé sinh ra có đầu nhỏ một cách bất thường. Dị tật này ảnh hưởng nghiêm trọng đến các vấn đề phát triển và đôi khi gây tử vong.
Từ tháng 11, Brazil đã chứng kiến gần 4.000 ca bệnh đầu nhỏ ở các em bé sơ sinh mà mẹ bị nhiễm Zika trong lúc mang thai. So với năm 2014 chỉ có 214 ca, 46 hài nhi đã tử vong.
Các nước Mỹ Latinh khác hiện nay cũng đang chứng kiến các ca sơ sinh bị mắc bệnh y như vậy, trong khi ở Mỹ một hài nhi Hawaii đã sinh ra với bệnh đầu nhỏ sau khi người mẹ trở về từ Brazil. Ở bang Illinois, hai phụ nữ mang thai trở về từ Mỹ Latinh được xét nghiệm với kết quả dương tính với virus, các viên chức y tế đang theo dõi thai kỳ của họ.
CDC cũng yêu cầu các khoa phụ sản xem lại siêu âm thai nhi và làm các xét nghiệm người mẹ cho bất kỳ thai phụ nào trở về từ một trong 23 nước Zika đang hoành hành.
Một dịch nhỏ hơn về hội chứng Guillain-Barre, một rối loạn tự miễn dịch hiếm gặp có thể gây tê liệt suốt đời cũng có liên quan đến virus Zika ở một số nuớc.
Zika lây lan như thế nào?
Virus truyền nhiễm khi muỗi Aedes cắn một người đang mắc bệnh và lan truyền virus khi cắn người khác. Sau đó những người này trở thành người mang mầm bệnh trong suốt thời gian họ mắc các triệu chứng.
“Hiện nay điều chúng ta biết,” TS Lyle Petersen, giám đốc Khoa truyền nhiễm từ vật ký sinh của CDC, đặt vấn đề, “là các thai nhi có thể bị nhiễm virus. Điều đó không mới với các bệnh truyền nhiễm, nhưng lại mới đối với virus này.”
“Đây là một tình huống rất đáng chú ý và khác thường,” Fauci đồng ý với TS Lyle, “vì các flavivirus khác không gây ra điều đó theo như hiểu biết của chúng ta. Bạn không thấy điều đó với sốt xuất huyết hoặc West Nile hoặc chikugunya.”
Ngoài ra, CDC còn cho biết đã có trường hợp qua y văn về việc lây truyền virus trong công việc, truyền máu, tiếp xúc với phòng thí nghiệm và quan hệ tình dục. Trong khi Zika đã phát hiện thấy trong sữa mẹ, tuy nhiên vẫn chưa xác định là điều đó có lây cho em bé trong quá trình nuôi dưỡng hay không.
Chỉ có hai ca trong y văn cho biết Zika có liên quan đến tình dục. Trong năm 2013 khi Zika bùng phát ở Polynesia thuộc Pháp, các mẩu tinh dịch và nước tiểu của một người đàn ông Tahiti xét nghiệm dương tính với Zika mặc dầu các mẩu máu không có.
Năm năm trước nữa, năm 2008, một nhà vi trùng học người Colarado tên Brian Foy nhiễm Zika sau khi trở về từ Senegal; vợ ông ta bị nhiễm bệnh chỉ vài ngày sau mặc dầu bà không hề đi khỏi miền bắc Colorado và không bị bất kỳ con muỗi mang virus nào cắn.
3. Hiện nay virus Zika đang ở những đâu?
Virus Zika hiện đang lan truyền ở Barbados, Bolivia, Brazil, Cape Verde, Colombia, Ecuador, El Salvador, French Guiana, Guadeloupe, Guatemala, Guyana, Haiti, Honduras, Martinique, Mexico, Panama, Paraguay, Puerto Rico, Saint Martin, Suriname, Samoa và Venezuela, CDC cho biết.
Zika đã đến Mỹ, nhưng chỉ từ những người đi du lịch trở về từ những vùng nhiễm bệnh. Đương nhiên, điều đáng lo là những ca bệnh nhập nội có thể lây truyền virus Zika ở một số địa phương trong nước Mỹ.
Nếu muỗi ở Mỹ trở thành vật mang mầm bệnh, một mô hình được tạo ra bởi các nhà nghiên cứu ở Toronto cho thấy hơn 63% dân số Mỹ sống trong các khu vực mà virus Zika có thể truyền bệnh trong những tháng thời tiết ấm. Một số không đầy 7% người Mỹ sống trong những vùng lạnh có thể không bị muỗi gây hại trong mùa đông, nhưng có thể mắc bệnh quanh năm.
4. Làm thế nào tự bảo vệ bạn không bị nhiễm Zika?
Khi thuốc đặc trị và vaccine không có sẵn, cách bảo vệ duy nhất chống lại Zika là tránh đi đến các vùng bệnh đang hoành hành.
Nếu bạn đi đến một nước đang có Zika, CDC khuyên bạn tuân thủ nghiêm ngặt các biện pháp bảo vệ chống muỗi cắn: sử dụng một loại thuốc trừ muỗi đã được Cơ quan bảo vệ môi trường cho phép bên trên lớp kem chống nắng, mặc quần dài và áo dài tay đủ dày để muỗi khỏi cắn, và ngủ trong phòng có máy lạnh có che chắn với những người khác.
Nếu bạn nhiễm Zika, bạn có thể tránh lây lan cho các người khác bằng cách tranh để bị muỗi cắn trong suốt tuần lễ đầu tiên mắc bệnh, CDC cho biết.
Muỗi cái Aedes aegypti, vật mang Zika chủ yếu, là một loại muỗi hung hăng, thường cắn vào ban ngày cho đến hoàng hôn, ngoài trời lẫn trong nhà. Giữ các màn chắn trên cửa sổ và cửa đi là điều quan trọng trong việc ngăn không cho muỗi vào nhà và phòng khách sạn. Nếu không làm được điều đó, hãy ngủ trong mùng, CDC khuyên.
5. Điều gì đang được làm để ngăn chặn Zika?
Các nhà nghiên cứu đang miệt mài trong các phòng thí nghiệm trên khắp thế giới để chế tạo ra một loại vaccine ngừa Zika. Cho đến khi các nỗ lực này có kết quả, các viên chức y tế đang thực hiện các kỹ thuật kiểm soát muỗi truyền thống như phun thuốc sát trùng, và làm cạn những nơi chứa nước muỗi có thể sinh sản.
CDC khuyên các chủ nhà, chủ khách sạn và những người đi đến các nước đang có Zika bùng phát cùng tiếp tay loại bỏ bất kỳ nguồn nước tù đọng nào, chẳng hạn như những xô nước ngoài trời và các chậu hoa.
Các nghiên cứu cho thấy kiểm soát trong phạm vi địa phương chỉ có kết quả rất nhỏ, bởi vì rất khó khăn để kiểm soát các vùng chăn nuôi. Và bởi vì Aedes aegypti đã tiến hóa để sống gần con người và “có thể nhân bản trong các chậu hoa và bất kỳ nguồn nước nhỏ bé nào khác,” nhà vi trùng học Brian Foy cho biết, muỗi rất khó phát hiện và tiêu diệt.
Một nỗ lực phòng chống khác là OX513A, một loại muỗi Aedes aegypti đực biến đổi gen, thường được các nhà phê bình gọi là “muỗi đột biến” hoặc “muỗi Robo-Frankenstein”. Là sáng chế của công ty Oxitec của Anh, OX513A được tạo ra để ngăn lây lan Zika bằng cách lây truyền một loại gen làm cho con mình chết. Bởi vì muỗi cái chỉ giao phối một lần, về mặt lý thuyết điều đó làm chậm sự tăng trưởng của đàn muỗi. Mỗi một con OX513A mang một dấu huỳnh quang để các nhà khoa hoạc có thể theo dõi chúng.
Tại Florida, cư dân đã đặt tên con muỗi biến đổi gen là quái vật Key West, nhằm phản đối việc thả thử nghiệm muỗi OX513A như là một cách chiến đấu chống dịch sốt xuất huyết bùng phát ở nam Florida. Nỗ lực ấy đang được FDA cứu xét trở lại.
Nhưng các thử nghiệm thực địa tại Brazil trong năm 2011 cực kỳ thành công, theo Oxitec, đã tiêu diệt được 99% đàn muỗi mục tiêu. Một đợt thả muỗi đực mới ở vùng Pedre Branca của Brazil vào năm 2014 đã thành công 92%, theo công ty. Muỗi đực này cũng đã được thử nghiệm tại Quần đảo Cayman, Malaysia và Panama.
Năm ngoái, Oxitec công bố các kế hoạch xây dựng một cơ sở sản xuất muỗi OX513A ở Piracicaba, Brazil. Theo họ là điều đó có thể giúp bảo vệ 300.000 cư dân.
Khởi Thức (theo CNN)
Thế Giới Tiếp Thị
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này