11:36 - 08/09/2016
Cơn tai biến địa chất có thực là ‘tai trời’?
Ngày 5/9, bờ kè bảo vệ khu dân cư ấp Lưu Hoa Thanh, tại xã Tân Thuận (Đầm Dơi) đang thi công đã bất ngờ bị lôi tuột xuống sông.
Trước đó, ngày 5/8, hai nhịp cầu Ô Rô dài khoảng 20m (được thiết kế tải trọng H8, gồm 5 nhịp, chiều dài 84,6m) đổ sập xuống sông…
Những “tai biến địa chất” tại Cà Mau xảy ra ngày càng nhiều, diện rộng hơn.
Xoay trở khó khăn hơn
Ông Nguyễn Long Hoai, chi cục trưởng chi cục Thuỷ lợi Cà Mau, cho rằng nguyên nhân gây ra sạt lở nghiêm trọng là do biến đổi khí hậu, dòng chảy, thi công đào bới bờ kênh không đúng quy trình kỹ thuật, các phương tiện giao thông thuỷ như canô, tàu cao tốc, tàu cá, sà lan… chạy với công suất lớn.
Và, cách khắc phục sạt lở là đẩy nhanh tiến độ thi công khẩn cấp đê biển Tây đoạn từ Đá Bạc đến Kênh Mới.
Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn trình UBND tỉnh kế hoạch xây dựng kè cơ bản để bảo vệ những điểm sạt lở và nguy cơ sạt lở tuyến đê biển Tây Cà Mau, và kế hoạch xây dựng kè bảo vệ đê từ Hương Mai đến Tiểu Dừa (huyện U Minh) dài 2,1km, với vốn đầu tư 450 tỉ đồng được triển khai, vốn nâng cấp xây dựng đê biển Tây Cà Mau cũng được bổ sung. Nhưng đây đó, tai biến vẫn âm ỉ trong lòng đất.
Tại khóm 1, thị trấn Năm Căn, hơn 20 hộ dân sống ven sông nơm nớp lo sợ sạt lở đất. Bà Phạm Thị Cưỡng, chủ vựa cua biển, nói: “Đêm nghe tiếng kêu rắc rắc, mở mắt ra thấy phần nhà phía sau sụp xuống rồi, làm sao đây!?”
“Phía trên bờ sông cũng có vết rạn nứt, nguy cơ sụp lở không biết đâu mà lường”, ông Nguyễn Dũng Sỹ, trưởng khóm 1, thị trấn Năm Căn, nói.
Cũng như bao nhiều hộ dân lân cận, ông Trần Minh Lến mua cừ tràm, cây đước già, ván thông… làm lại nhà, nói: “Năm nào cũng phải mất hàng chục triệu đồng lo sửa chữa, đề phòng sụp lở nhà xuống sông, nhưng không biết có tránh được không!”.
Vợ ông Lến (bà Trần Thị Sảnh), kể: “Mùa này, ai ở ven sông rạch ngủ không yên giấc, hễ có tiếng động gì khác, răng rắc y là sụp đất, lo tới mức không ngủ được”.
Mất khả năng phòng hộ
Rừng phòng hộ ven biển kéo dài từ đông sang tây (từ Bạc Liêu xuống tới mũi Cà Mau và đi dọc sang biển Tây tới cửa biển Khánh Hội huyện U Minh) dài 307km, riêng Cà Mau có tới 254km giúp ngăn chặn sự xâm thực của biển, chống xói lở, bảo vệ môi trường, cân bằng sinh thái…
Vành đai phòng hộ này đã biến dạng, một số rừng rậm đã biến mất vĩnh viễn. Người Cà Mau bắt đầu biết giá trị của rừng xanh.
Số liệu thống kê năm 1943 cho thấy bán đảo Cà Mau có trên 140.000ha rừng ngập mặn, chiếm 35% rừng ngập mặn của Việt Nam (rừng ngập mặn Việt Nam 408.500ha, theo viện Điều tra quy hoạch rừng, 2001).
Những năm cuối thế kỷ 20, rừng ngập mặn Cà Mau còn khoảng 63.017ha, xếp hàng thứ hai thế giới, sau rừng Amazon, Nam Mỹ, tập trung nhiều nhất ở hai huyện Ngọc Hiển và Năm Căn. Diện tích còn lại được phân bổ ở các huyện Đầm Dơi, Phú Tân, Trần Văn Thời và U Minh.
Rừng ngập mặn giảm xuống còn 51.000ha vào năm 1995, giai đoạn diện tích rừng bị giảm mạnh nhất là 1992 – 1995 khi những vuông tôm hiện hình.
Vương quốc tôm, mỗi năm thu tiền tỷ USD, nhưng lợi bất cập hại khi nguồn nước, môi trường sinh thái ngập mặn nhuộm màu công nghiệp.
Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn Cà Mau cho biết, bờ biển Tây trên địa bàn Cà Mau sạt lở bình quân từ 20 – 25m/năm và bờ Biển Đông từ 45 – 50m/năm, chiều dài khoảng 150km, làm mất hơn 300ha rừng phòng hộ mỗi năm.
Mỗi năm sạt lở đất đã làm mất đi khoảng 900ha, trong đó hơn 120ha là đất ven biển, ven sông. Điều gì đang xảy ra khi tốc độ xói lở trung bình của bờ biển trong khoảng thời gian từ năm 1953 – 2011 là 33,24m/năm, tốc độ xói lở từ năm 1904 – 2002 chỉ khoảng 23 – 43,8m/năm?
Có ba nguyên nhân khiến tai biến địa chất xuất hiện ngày càng nhiều: sụt lún cấu kết do trầm tích trẻ, do khai thác nước ngầm và do chuyển động kiến tạo từ sụt xuống. Xu thế này sẽ tiếp tục trong những năm tới.
Nhân tai
Không ai có thể khuyên đừng phá rừng, đừng phí phạm khi lấy nước ngầm pha nước mặn nuôi tôm.
Kết quả ứng dụng công nghệ viễn thám và GIS trong nghiên cứu biến động rừng ngập mặn khu vực mũi Cà Mau từ năm 2002 – 2016 của Nguyễn Văn Sáng, đại học Nông lâm TP.HCM, diện tích các loại lớp phủ năm 2016 đã suy giảm nghiêm trọng.
Cách đây ba năm, tiến sĩ Kjell Karlsrud, viện Địa kỹ thuật Na Uy (NGI) cảnh báo Cà Mau đang trong xu hướng sụt lún mạnh, xuất phát từ hoạt động bơm nước mặt của 109.096 giếng nước với tổng lượng nước được bơm là 373.000m3/ngày, nếu chia lượng nước khai thác được cho tổng diện tích của tỉnh Cà Mau (khoảng 4.350km2) thì tốc độ lún hoặc sụt theo thứ tự là 1,9 – 2,8cm/năm.
Lúc đó đất rừng đã thay đổi, có ý kiến tranh cãi nhau về diện tích tự nhiên của Cà Mau là 5.300km2 hay 4.350 km2, nhưng dù diện tích nào thì tốc độ sụt lún là 1,56 – 2,3cm/năm.
Nghiên cứu của NGI từ 1998 – 2013, tốc độ sụt lún mặt đất là 30 – 80cm và theo dự báo trong vòng 25 năm tới, tốc độ sụt lún sẽ tăng lên 90 – 150cm, và trong vòng 50 năm tới tốc độ sụt lún là 210cm.
Laura E. Erban, Steven M. Gorelick và Howard A. Zebker, thuộc đại học Stanford, California, Mỹ từng công bố kết quả đo đạc tốc độ trung bình của sự hạ thấp mực nước ngầm tại châu thổ Mekong vào khoảng 0,3m/năm, dựa trên dữ liệu chuỗi thời gian từ 79 cụm giếng quan trắc tại 18 địa điểm.
Nghiên cứu cũng cho thấy sự nén ép của các lớp trầm tích gây ra sụt lún đất do khai thác nước ngầm có tốc độ trung bình là 1,6cm/năm. Thực tế, tốc độ sụt lún nhanh hơn.
Tai biến không thuốc chữa
Văn phòng ban Chỉ huy phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn huyện Năm Căn cho biết, vừa xảy ra sạt lở 74m, trong đó có 43m lộ bêtông, hai căn nhà bị vùi xuống nước, thiệt hại về tài sản 265 triệu đồng.
Phòng Kinh tế thành phố Cà Mau thống kê thiệt hại ngày 30.5, riêng tuyến sông Gành Hào bị sạt lở một đoạn dài 5m, tuyến sông xã Hoà Thành sạt lở 1.500m đường ven sông.
Tại vàm Đá Bạc đến Kênh Mới địa phận xã Khánh Bình Tây (Trần Văn Thời) xuất hiện sạt lở với hơn 4.500m. Trong đó, hơn 1.200m thuộc ấp Thời Hưng sạt lở trơ sườn đê, dãy rừng phòng hộ bị sóng cuốn đi.
Từ vàm Tiểu Dừa đến vàm Hương Mai xã Khánh Tiến (U Minh) khoảng 14.000m, xuất hiện hai điểm sạt lở, dài gần 3.200m. Tại bờ bắc, bờ nam vàm Tiều Dừa có 1.478m sạt lở. Trong đó, gần 300m không còn rừng phòng hộ che chắn nên sóng biển đánh tới đâu sạt lở tới đó.
Từ cửa Hương Mai đến vàm Tiểu Dừa khoảng 1.700m, đai rừng phòng hộ còn nhưng rất mỏng, từ 20 – 46m cũng đang bị đe doạ do sóng biển.
Các giải pháp thi công kè cơ bản vẫn phải bám vật liệu bêtông, nhưng thời tiết xấu không đẩy nhanh tiến độ.
Báo cáo của sở Giao thông vận tải tỉnh Cà Mau, 87 điểm sụt lún mặt đường, hư hại. Tạm thời chưa có liều thuốc nào chặn được cơn tai biến này.
Sẽ trồng lại rừng phòng hộ ở những khu vực đổ kè bêtông chắn sóng, lắng phù sa, nhiều cư dân mong muốn như vậy. Nhưng không đơn giản chút nào khi sóng, gió và nước biển dâng cao.
bài, ảnh Vân Anh – Nguyễn Hưng
Theo TGTT
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này