10:13 - 03/06/2016
Những dự án nghìn tỷ phơi nắng mưa (P.4): Các dự án xi-măng ‘đông cứng’
Trước khi Thủ tướng ra quyết định đưa 9 dự án xi-măng (XM) ra khỏi quy hoạch và hoãn triển khai 9 dự án khác từ cuối tháng 8/2014, hầu hết các dự án này đã bị “đông cứng” một thời gian dài.
Những bãi đất trống
Đã hơn tám năm kể từ ngày khởi công, Nhà máy XM Thanh Sơn ở xã Thúy Sơn (huyện Ngọc Lặc, Thanh Hóa) vẫn chỉ là những nền đất bỏ hoang. Nhân viên bảo vệ tận dụng khoảng đất trống để nuôi dê, làm chuồng trại chăn thả gia cầm, khai thác diện tích mặt nước thả cá.
Dãy tường bao của nhà máy cao hơn 4 m đã sụp, đổ tại nhiều vị trí; khu nhà điều hành trong khuôn viên nhà máy tụt mái; dãy nhà ở công nhân, chuyên gia bị cỏ mọc lút.
Nhà máy XM Thanh Sơn có công suất thiết kế hai triệu tấn/năm được khởi công cuối năm 2007, dự kiến đưa vào hoạt động năm 2010, từng được kỳ vọng là “điểm sáng” về kinh tế ở cửa ngõ miền tây tỉnh Thanh Hóa.
Nhưng đến hết năm 2010, dự án mới hoàn thành san lấp mặt bằng, xây dựng tường bao, các công trình phục vụ quản lý, thi công, khoan cọc nhồi và xử lý nền móng.
Trưởng phòng Tổ chức – Hành chính Công ty cổ phần XM Thanh Sơn Lê Viết Quân cho biết, dự án đã “ngốn” hàng chục tỷ đồng, nhưng gặp khó khăn về giấy phép khai thác mỏ cũng như tài chính bết bát, cho nên từ đầu năm 2011 đến nay, các gói thầu xây lắp bị tê liệt.
Cùng hoàn cảnh tương tự là Nhà máy XM Hữu nghị Yến Mao trên địa bàn xã Yến Mao (huyện Thanh Thủy, Phú Thọ), được khởi công từ năm 2003, tổng vốn đầu tư khoảng 900 tỷ đồng, do liên danh Công ty Phát triển Hùng Vương, Nhà máy XM Hữu nghị I và Công ty cổ phần Đầu tư và Thương mại DIC làm chủ đầu tư.
Chúng tôi quan sát toàn cảnh nhà máy, chủ đầu tư mới xây dựng, hoàn thiện phần thô của nhà điều hành, khung xưởng, tường bao. Qua năm tháng, nắng mưa, trụ móng bị ngập nước, hàng loạt các thiết bị phục vụ cho sản xuất XM trở nên hoen rỉ, khuôn viên cỏ mọc um tùm, trở thành nơi chăn thả gia súc, gia cầm…
Hệ thống đường bê-tông dù chưa đi vào hoạt động, nhưng nhiều đoạn đã hư hỏng.
Phó Chủ tịch UBND xã Yến Mao Phan Mạnh Hùng ngao ngán, bao hy vọng của người dân về nhà máy hiện đại ra đời, giải quyết việc làm cho con em trong xã giờ tan thành mây khói.
Còn tại Nhà máy XM Nam Đông (Thừa Thiên – Huế), nơi có nguồn nguyên liệu rất lớn từ mỏ đá vôi, với trữ lượng hơn 185 triệu tấn, đủ đáp ứng nhu cầu cho nhà máy hoạt động 50 năm, thế nhưng đã 5 năm trôi qua, kể từ khi được tỉnh cấp giấy phép đầu tư, dự án không triển khai được gì.
Đời sống người dân bị đảo lộn
Các nhà máy XM nêu trên nằm trong số những dự án bị đưa vào diện giãn, hoãn, tương lai mịt mờ, rất khó có thể đưa vào hoạt động trong nay mai, không những gây khó khăn cho các chủ đầu tư mà còn ảnh hưởng lớn đến đời sống người dân vùng dự án.
Người dân xã Yến Mao cho biết, diện tích đất dành cho nhà máy trước đây thường xuyên được nhân dân trồng chè và các cây lấy gỗ.
Khi triển khai xây dựng, nhân dân đã bàn giao mặt bằng để khởi công nhà máy XM theo đúng tiến độ.
Thế nhưng từ khi khởi công đến nay, công trình vẫn dang dở và thường xuyên làm sạt lở, gây thiệt hại hoa màu, cây trồng trên diện tích gần 20 nghìn m2 của 28 hộ dân.
Nhiều diện tích ruộng cấy lúa bị lũ quét trơ sỏi đá, một số ao nuôi cá bị đất vùi lấp, không thể tiếp tục sản xuất.
Mặc dù người dân nhiều lần kiến nghị đền bù, nhưng nhà máy vẫn chọn cách “im lặng là vàng”.
Anh Trần Quang Vị, ở khu 9 xã Yến Mao bức xúc, cả nhà anh có vài sào ruộng khoán, trước đây gia đình cấy hái cũng đủ lương thực, giờ thì ruộng đành bỏ hoang, chẳng biết lấy gì ăn. Bà Trần Thị Tính ở khu 9 cho biết thêm, thu nhập nhà bà trông cả vào năm sào ao.
Ngày trước, mỗi năm gia đình bà bán cá thu được 40 đến 50 triệu đồng, bây giờ, thả cá xuống nuôi, lúc thu hoạch chỉ còn vài con tép.
Bên cạnh đó, trước những lời hứa về dạy nghề, tạo việc làm cho người dân địa phương nhưng không thực hiện được, những dự án XM cũng tạo áp lực, làm đảo lộn đời sống của nhân dân.
Chủ tịch UBND xã Thúy Sơn Nguyễn Văn Long cho biết, Nhà máy XM Thanh Sơn cam kết tạo việc làm cho lao động có đất bị thu hồi khi nhà máy đi vào hoạt động. Gần 200 hộ đã hào hứng nhận đền bù, hỗ trợ ổn định đời sống, chuyển đổi nghề nghiệp.
Hơn 200 nam, nữ thanh niên được tuyển cử đi học tại Trường trung cấp nghề kỹ thuật XM Hải Phòng.
Đến nay, xã Thúy Sơn có 150 thanh niên đã tốt nghiệp vẫn chưa nhận được văn bằng, chứng chỉ.
Công ty cam kết hỗ trợ học phí, tiền thuê nhà ở cho học viên, trả kinh phí đào tạo cho nhà trường, cuối cùng không thực hiện được nghĩa vụ tài chính nên nhà trường “treo lại” văn bằng, chứng chỉ của học viên.
Đất canh tác đã giao gần hết cho doanh nghiệp xây dựng nhà máy, nên người dân đành hướng ra Thủ đô tìm việc làm tạm bợ.
Đánh giá nguyên nhân dẫn đến sự chậm trễ kéo dài của các dự án XM, Vụ trưởng Vật liệu xây dựng (Bộ Xây dựng) Lê Văn Tới cho rằng, là do năng lực và nguồn lực của các chủ đầu tư thấp, kể cả về tiềm lực tài chính và trình độ quản lý, không bảo đảm đúng tiến độ theo quy hoạch.
Nhiều dự án đặt tại các vị trí không thuận lợi về giao thông, nguồn nguyên liệu hạn chế, đồng thời thị trường tiêu thụ gặp khó khăn do cạnh tranh cao hoặc không có thị trường tiêu thụ.
Mặt khác, về khách quan, nguồn cung XM mấy năm qua đã vượt cầu, trong khi các chủ đầu tư các dự án này đều là các nhà đầu tư riêng lẻ, ít kinh nghiệm sản xuất, tiêu thụ XM, dẫn đến chi phí quản lý cao, không hiệu quả.
Hiện nay, Chính phủ và Bộ Xây dựng cũng không khuyến khích đầu tư các dự án XM đơn lẻ mà xu hướng sẽ thành lập các tổ hợp XM lớn, đủ sức cạnh tranh trong và ngoài nước.
Bài học từ các dự án XM như Đồng Bành (Lạng Sơn), Hạ Long, Cẩm Phả (Quảng Ninh), Sông Thao (Phú Thọ),… do các doanh nghiệp ít kinh nghiệm về kinh doanh XM vẫn còn đó và các dự án này đang trong quá trình tái cơ cấu quyết liệt để tồn tại.
Cùng chung nhận xét, Chủ tịch Hiệp hội XM Việt Nam Nguyễn Quang Cung nhận định, đây đều là các dự án công suất nhỏ, khả năng tài chính của các chủ đầu tư kém và kể cả không có thêm các dự án này cũng không ảnh hưởng đến nguồn cung XM trên thị trường.
Những dự án giãn, hoãn này muốn đầu tư trở lại cũng phải hội đủ các điều kiện cần thiết. Đa số dự án chưa có bước tiến đáng kể nào, có thể các chủ đầu tư không mặn mà tiếp tục đầu tư hoặc có cho tiếp tục cũng không dám.
Trong số chín dự án giãn, hoãn, thì chỉ có 1 đến 2 dự án có bước chuẩn bị tương đối và có khả thi.
“Đầu tư nhà máy công suất nhỏ như thế tại thời điểm này là cách đầu tư hết sức sai lầm, còn đầu tư lớn thì không có tiền, không có năng lực thị trường, công nghệ, tài chính”, ông Cung nhận định.
Do các dự án XM này đều nằm trong Quy hoạch phát triển công nghiệp XM Việt Nam giai đoạn 2011 – 2020 và định hướng đến năm 2030 đã được Thủ tướng phê duyệt, cho nên cũng gặp nhiều khó khăn trong việc xử lý và chuyển đổi.
Xét về quy định, các địa phương hoàn toàn có thể thu hồi giấy phép đầu tư nếu chậm triển khai.
Thực tế, nếu “cố đấm ăn xôi” đầu tư xây dựng chắc chắn sẽ không hiệu quả, nhất là khi nhiều chủ đầu tư năng lực tài chính kém, sẽ lựa chọn công nghệ lạc hậu, việc “dọn dẹp” những công nghệ “đồng nát” sau này chắc chắn còn tốn kém hơn nhiều.
Bộ Xây dựng đã và đang thực hiện tổng rà soát quy hoạch XM, tăng cường khả năng dự báo để tham mưu Chính phủ hướng phát triển của ngành XM.
Đồng thời, các địa phương cần tăng cường rà soát, quyết liệt xử lý theo hướng hài hòa lợi ích các bên, tạo điều kiện thuận lợi chuyển đổi sang các dự án khác hiệu quả hơn, chẳng hạn như vật liệu không nung, vật liệu xanh thân thiện môi trường,… nhằm hạn chế các dự án treo, chống lãng phí nguồn lực, nâng cao hiệu quả của các dự án đầu tư không chỉ riêng trong lĩnh vực XM.
Trong một cuộc tọa đàm trực tuyến về những dự án nghìn tỷ “chết lâm sàng” được tổ chức gần đây, Phó Vụ trưởng Giám sát và thẩm định đầu tư (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) Tăng Ngọc Tráng phân tích: Hầu hết các dự án được quyết định đầu tư trong giai đoạn phân cấp đầu tư rất lớn cho các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp, không qua Bộ Kế hoạch và Đầu tư trực tiếp thẩm định, quyết định đầu tư và tổ chức thực hiện đầu tư.
Chính vì thế, để xử lý các dự án này, cần tổ chức đánh giá toàn diện, phải xác định rõ nguyên nhân dẫn tới việc đầu tư không hiệu quả, trách nhiệm cụ thể của các bên liên quan trong việc lập dự án, thẩm định, quyết định đầu tư và tổ chức thực hiện dự án.
Đặc biệt, cần làm rõ chi phí đã bỏ ra, chi phí tiếp tục bỏ ra so với lợi ích dự án mang lại, trên cơ sở đó mới có thể đề ra phương án cụ thể với từng dự án, không thể có biện pháp chung giải quyết cho tất cả các dự án.
Có thể thấy, hệ lụy mà những dự án “đắp chiếu” ở nhiều địa phương trong thời gian qua là rất nghiêm trọng.
Các dự án kém hiệu quả làm tăng thêm “gánh nợ” của ngân sách nhà nước, tăng thêm chi phí đối với toàn bộ nền kinh tế.
Người dân mất đất, tăng nguy cơ thất nghiệp đối với lực lượng lao động đã được đào tạo, làm giảm niềm tin của xã hội.
Trước mắt, các bộ, ngành liên quan cần rà soát lại các dự án có tổng mức đầu tư lớn, quy trách nhiệm đối với các cá nhân, tổ chức để xảy ra sai phạm để xử lý nghiêm minh.
Đã đến lúc, từ Chính phủ tới các bộ, ngành, địa phương, phải dũng cảm cắt bỏ những “ung nhọt” này, bởi còn để tồn tại, kinh tế đất nước càng khó phát triển.
Tổng mức đầu tư và tình hình triển khai các dự án tiền tỷ phơi nắng
Dự án Chủ đầu tư Tổng mức đầu tư
1. Nhà máy Đạm Ninh Bình Vinachem 667 triệu USD (khoảng 14.700 tỷ đồng)
2. DAP – Đình Vũ Vinachem 172 triệu USD (khoảng 3.800 tỷ đồng)
3. Đạm Hà Bắc (giai đoạn 2) Vinachem 568 triệu USD (khoảng 12.500 tỷ đồng)
4. Tisco Công ty CP Gang thép Thái Nguyên 3.843 tỷ đồng, đội vốn lên 8.000 tỷ đồng
5. Cái Lân – Vinashin Tập đoàn Vinashin 2.900 tỷ đồng
6. Gang thép Hà Tĩnh Công ty Gang thép Hà Tĩnh, Vạn Lợi, Hợp Thành 2.115 tỷ đồng
7. NLSH Phú Thọ Tập đoàn Dầu khí Việt Nam 1.400 tỷ đồng
8. NLSH Bình Phước PVOil 2.130 tỷ đồng
9.Nhà máy Xơ sợi Đình Vũ – Hải Phòng PV Tex 7.000 tỷ đồng
10. NLSH Bio – Ethanol Dung Quất NLSH Dầu khí miền trung 1.900 tỷ đồng
11. Xi-măng Thanh Sơn Công ty CP Xi-măng Thanh Sơn 1.400 tỷ đồng
12. Xi-măng Yến Mao Công ty CP Hùng Vương, Xi-măng Hữu nghị, DIC Group 900 tỷ đồng
13. Xi-măng Nam Đông Công ty CP Việt Song Long 3.700 tỷ đồng
Tổng mức đầu tư (quy đổi): khoảng 62 nghìn tỷ đồng.
Theo Nhân Dân
(Hết)
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này