15:06 - 12/10/2018

Cho phun núi lửa nhân tạo trị Trái đất ấm lên?

Các nhà khoa học và một số nhà môi trường tin rằng các nước có thể phải mô phỏng khi núi lửa phun trào như là một nỗ lực tận cùng để bảo vệ Trái đất không bị ấm lên cực đoan.

Một người lính đi về hướng một căn nhà bỏ hoang khi núi Pinatubo phun tro cao đến 19km trong trận phun trào của núi vào ngày 19/6/1991. Ảnh: TL

Hội đồng quốc tế chỉ trích việc kiềm chế biến đổi khí hậu trong tuần trước đã cho rằng thế giới cần có những bước “chưa từng tiền lệ” để làm lại các hệ thống năng lượng, giao thông và nông nghiệp tránh các hiệu ứng tồi tệ nhất của sự ấm lên toàn cầu.

Điều mà Hội đồng liên chính phủ về biến đổi khí hậu (IPCC) không thảo luận là một phản ứng tiềm năng thậm chí triệt để hơn – một phản ứng sẽ tái tạo lại tầng bình lưu của Trái đất để tạo ra một tấm chắn nhiệt khổng lồ bằng cách sao chép có hiệu quả hậu kỳ của một sự phun trào núi lửa.

Kiểu “địa thiết kế” cách mạng này – được một số người gọi là “Chiến lược Pinatubo,” sau khi một núi lửa phun trào vào năm 1991, cả hành tinh bị bao phủ trong một đám mây lưu huỳnh – từng được đẩy vào một góc khuất của giới học thuật. Tuy nhiên, cho rằng, báo cáo của IPCC đã bị ngắt quảng bởi cơn bão Michael tàn phá mũi Florida và có thể mạnh lên do sự ấm lên toàn cầu, một số nhà khoa học và những người ủng hộ môi trường trong tuần rồi thuyết phục tăng tốc việc nghiên cứu về chuyện đã từng không tưởng tượng nổi.

“Chủ trương điều này không khả thi cách đây vài năm. Nhưng không quá nhiều như hiện nay,” theo Rafe Pomerance, chủ tịch liên minh môi trường Arctic 21 và là một người ủng hộ việc tăng cường hành động đối với sự ấm lên toàn cầu suốt bốn thập kỷ. “Nếu chúng ta nghĩ vấn đề biến đổi khí hậu là thảm họa, làm thế nào chúng ta có thể nói chúng ta ít nhất không thể coi điều đó như là một tùy chọn?”, ông nói.

Quan điểm đó được tán thành trong tuần rồi bởi các “bố già” của khoa học khí hậu hiện đại, bởi người sáng lập phòng thí nghiệm Harvard vốn là một trung tâm nghiên cứu địa-thiết kế và thậm chí bởi các nhà khoa học đã nêu lên những dè dặt về sự can thiệp của con người vào hệ thống khí hậu đơn nhất của Trái đất.

“David Keith, giáo sư vật lý ứng dụng chủ nhiệm Chương trình Nghiên cứu địa thiết kế mặt trời của Havard, nói: “Tôi nghĩ cần có một nỗ lực nghiên cứu lớn hơn một cách thực chất về địa thiết kế mặt trời.” Cũng như những người khác đã nhìn vào giải pháp thay thế bất thường, Keith tin rằng tập trung trọng tâm của nhân loại phải là giảm phát thải khí nhà kính bằng cách cắt giảm năng lượng chạy than, chuyển sang các phương tiện đốt nhiên liệu phi hóa thạch, và nhiều sự thay đổi khác.

“Không có nhà khoa học nào nghiên cứu trong lĩnh vực nghĩ rằng địa thiết kế là một ‘giải pháp’ đối với chương trình ấm lên toàn cầu,” Alan Robock, một giáo sư về khoa học khí quyển Đại học Rutgers, nói. “Có thể là Band-Aid hoặc dây ga rô tạm thời, nhưng nếu chỉ giảm thiểu sẽ không giải quyết vấn đề ấm lên toàn cầu.”

Sự can thiệp khí hậu phổ biến nhất được thảo luận bởi các nhà nghiên cứu biến khỏi sự quan sát được thực hiện tiếp theo hai vụ phun trào núi lửa lớn – tại El Chichon ở bang Chiapas, Mexico vào năm 1982 và ở Núi Pinatubo, Philippines vào năm 1991. Cả trong hai trường hợp, khí sulfur từ các núi lửa xoắn ốc thành những lớp bên trên của khí quyển Trái đất được gọi là tầng bình lưu. Ở đó, khí kết hợp với hydrogen và sản sinh các giọt nhỏ hoặc bụi mà các nhà khoa học gọi là “sự huyền phù”. Các phân tử này phản xạ đủ ánh sáng mặt trời trở lại không gian để làm lạnh bề mặt Trái đất xuống từ 0,3 đến 0,5 độ C. Trong trường hợp của Pinatubo, sự làm lạnh kéo dài khoảng một năm.

Các nhà nghiên cứu đã hình dung ra việc “nhái” hiện tượng bằng cách phóng các máy bay phản lực được trang bị để bay cao 21,4km, những độ cao thấp hơn tầng bình lưu, ở đó các phản lực thả ra một hỗn hợp sulfur. Nỗ lực sẽ tẩy trắng các màu trời xanh thành một màu nhạt hơn và làm cho hoàng hôn sống động hơn, trong khi bao phủ Trái đất khỏi các tia nắng mặt trời.

Các chuyến bay sẽ nhiều là hoạt động lâu dài để tạo ra cái thứ giống như sức phản xạ của các phún trào núi lửa. Nhưng Keith và các người khác tin rằng các rào cản kỹ thuật có thể bị xóa và một “chiếc ô” huyền phù được tạo ra, ít nhất trong một thời gian.

Trung tâm quốc gia nghiên cứu khí quyển đã chạy các mô phỏng máy tính cho thấy một chương trình như thế có thể làm lạnh bề mặt Trái đất. Làm lạnh có thể đạt một độ C nếu sự bơm sulfur đạt cấp độ Pinatubo có thể được mô phỏng liên tục, Simones Tilmes, một nhà khoa học ở Boulder, một trung tâm đóng ở Colorado, nói.

Nếu không có sự ủng hộ hoặc phản đối một dự án như thế, Viện hàn lâm khoa học quốc gia đã đề xuất nghiên cứu nhiều hơn hồi năm 2015. Chính quyền Obama cũng ủng hộ nghiên cứu nhiều hơn. Vậy thì hạn chế tiềm năng làm gì?