10:58 - 10/11/2018
Đại dịch cúm Tây Ban Nha có lặp lại lần hai?
Ngày 11/11 này thế giới kỷ niệm 100 năm kết thúc Thế chiến thứ nhất. Nhưng cũng 100 năm trước, thế giới đã hoảng loạn do một đại dịch cúm lớn nhất gây ra, vì trong vài tháng giết chết gấp ba lần số nạn nhân của cuộc chiến vừa chấm dứt.
Nhiều câu hỏi chưa thể trả lời
Nhiều quốc gia bị dịch cúm tấn công, nhưng trong khi các nước lớn như Đức, Anh, Pháp và Mỹ kiểm duyệt báo chí, làm giảm số nạn nhân trong những báo cáo ban đầu vì “không muốn làm người dân hoảng sợ”, thì truyền thông Tây Ban Nha lại thoải mái đưa tin. Vì thế, số tử vong ở quốc gia này có vẻ nhiều nhất và dịch cúm mang tên “cúm Tây Ban Nha”.
Đến nay không biết được chính xác số tử vong trên toàn cầu, nhưng ước tính khoảng 50 – 100 triệu người.Và, người ta vẫn không biết được dịch cúm Tây Ban Nha bắt đầu khi nào và từ đâu.May mắn là những khám phá của Jeffrey Taubenberger, chuyên gia bệnh học phân tử của viện Bệnh truyền nhiễm và dị ứng quốc gia Hoa Kỳ vào những năm 1990, đã hé mở một số thông tin.
Thật vậy, sau nhiều năm phân tích chất liệu di truyền của virus cúm lúc đó, vào năm 2005 Taubenberger công bố một phát hiện gây sốc là phần lớn các đoạn gien virus có nguồn gốc của cúm chim, như thế bệnh đã lây trực tiếp từ chim sang người không lâu trước năm 1918. Từ đây, John Oxford, nhà virus học người Anh cho rằng dịch cúm xuất phát từ vùng Étaples (Pháp), nơi đóng quân của 100.000 binh lính Anh, nằm trên đường di cư của loài chim thiên di, có những điều kiện thuận lợi để các loài chim bơi dưới nước, heo, gà sinh sống gần người. Hậu quả là vào mùa đông 1917, hàng trăm lính Anh mắc các triệu chứng giống bệnh cúm và có đến 156 ca tử vong.Nhưng đây cũng chỉ là giả thiết.
Một bí ẩn khác cũng chưa thể lý giải là tại sao bệnh cảnh của cúm Tây Ban Nha không giống nhau, có trường hợp bệnh bắt đầu nhanh và phổi chỉ tổn thương cục bộ, trong khi ở những trường hợp khác phổi lại bị tàn phá tràn lan, kèm theo xuất huyết và sưng phù.
Nhưng bí ẩn lớn nhất khó trả lời vẫn là tại sao cúm Tây Ban Nha giết chết quá nhiều người trẻ, trong khi cúm thường chỉ tấn công người già, trẻ em hay người sức khoẻ kém. Một giả thiết cho rằng, người già có miễn dịch tốt hơn vì khi còn nhỏ họ đã tiếp xúc với một trận dịch cúm có tác nhân gây bệnh như cúm Tây Ban Nha là H1N1.Trong khi đó, những người từ 28 tuổi trở lên có hệ miễn dịch kém vì họ chỉ tiếp xúc với “cúm Nga” 1890, có tác nhân gây bệnh là virus H3.
Nếu đại dịch lặp lại, 147 triệu người tử vong
Theo các nhà khoa học, làm sáng tỏ những bí ẩn của dịch cúm Tây Ban Nha rất quan trọng, vì cho đến nay các gien của virus cúm này vẫn tiếp tục lưu hành ở người và loài heo. Taubenberger nói: “Đại dịch 1918 tạo ra sự du nhập rất thành công của virus cúm ở chim sang người, và điều này không bao giờ biến mất trong 100 năm qua. Cúm Tây Ban Nha thật sự là nguồn cơncủa mọi đại dịch cúm”.
Liệu đại dịch cúm Tây Ban Nha có lặp lại một lần nữa hay không? Có ý kiến cho rằng với những bài học trong quá khứ và khả năng đối phó tốt với dịch bệnh của con người ngày nay, đại dịch khó lặp lại. Tuy nhiên, cũng có người như TS Eric Toner của đại học Johns Hopkins (Hoa Kỳ), tin rằng nó sẽ lặp lại và… không biết khi nào.Theo tính toán, nếu xảy ra một đại dịch cúm như 100 năm trước, nhân loại sẽ tổn thất 147 triệu người.
Theo các chuyên gia, số tử vong nhiều như thế là do tình hình kháng kháng sinh hiện nay rất nghiêm trọng. Tháng qua, các giới chức y tế của các nước G20 phải họp tại Argentina để bàn về kịch bản xảy ra đại dịch toàn cầu và khả năng đối phó của con người, khi kháng sinh không còn hiệu quả trong việc kiểm soát một chứng nhiễm trùng lây lan nhanh.
Một thách thức trong việc kiểm soát cúm là hiện tại số người béo phì đang gia tăng. Một nghiên cứu mới đây của trường Y tế công cộng đại học Michigan (Hoa Kỳ), cho thấy người lớn béo phì bị mắc cúm không chỉ có nhiều biến chứng nguy hiểm hơn, mà còn có khả năng lây bệnh lâu hơn người bình thường. Chỉ tính ở Mỹ, nếu đúng theo dự báo, vào năm 2020 khoảng 75% dân số nước này sẽ béo phì và tăng cân, vì thế nếu ra dịch cúm xảy ra, số người mắc bệnh và tử vong sẽ rất nhiều.
Biến đổi khí hậu cũng đóng một vai trò quan trọng khiến đại dịch cúm xảy ra, vì gây ra mất mùa, suy dinh dưỡng và khiến con người dễ bị nhiễm trùng hơn.Biến đổi khí hậu cũng ảnh hưởng đến kho dự trữ virus cúm trên động vật và những trạng thái di cư của chim, điều này có thể làm phát tán virus đến những vùng mới và đến với nhiều loài chim hơn.Lúc đó nhiều chim sẽ mang virus, làm cho con người dễ tiếp xúc với virus và mắc bệnh hơn.
Càng đi lại nhiều, người ta càng khó mắc cúm
Trên tờ New Scientist tuần qua, các chuyên gia đại học Oxford (Anh) đã đưa ra lý thuyết này, gọi đó là “chủng ngừa tự nhiên” (natural vaccination). Theo các nhà khoa học, khi tiếp xúc với virus hay vi khuẩn, hệ miễn dịch của con người sẽ ghi nhớ và biết cách làm gì nếu nhiễm bệnh lần thứ hai, cũng giống như chích ngừa. TS Robin Thompson cho rằng, du lịch nhiều, không có nghĩa là người ta không bao giờ bị bệnh, mà sẽ có ít người bị bệnh hơn và bệnh nhân cũng ít có khả năng tử vong hơn.
An Nhiên (theo TGTT)
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này