15:41 - 22/04/2016
Cấp cứu đột quỵ khi thời gian là… não
“Trong cấp cứu đột quỵ, thời – gian – là – não, vì nếu chậm trễ, mỗi phút qua đi sẽ có 2 triệu tế bào thần kinh bị mất”
“Thời giờ là vàng bạc”, câu nói đó thường được dùng trong đời thường để chỉ giá trị của thời gian.
Nhưng trong cấp cứu đột quỵ, điều này còn đúng hơn nữa khi mỗi giây phút qua đi, cơ hội cứu sống bệnh nhân một giảm dần.
Đầu tháng này, bệnh viện đại học Y dược TPHCM tiếp nhận bệnh nhân T.V.H, 64 tuổi, ngụ Sóc Trăng, bị đột quỵ.
Như không ít bệnh nhân đột quỵ khác, ông H. đã mất một thời gian khá dài trước khi đến được cơ sở y tế có khả năng chữa trị đột quỵ.
Khi thời gian là… não
Thật vậy, ngay sau khi ông H. hôn mê ngã lăn ra đất, người nhà đưa ông đến bệnh viện địa phương, nơi này chuyển tiếp lên một bệnh viện ở Cần Thơ.
Tại đây, sau khi điều trị không thành công, bệnh viện lại chuyển lên một bệnh viện lớn tại Sài Gòn. Sau năm ngày điều trị, bệnh nhân ngày một xấu dần và có nguy cơ tử vong nên người nhà xin chuyển qua bệnh viện đại học Y dược TPHCM với hy vọng “còn nước còn tát”.
Ở đây, sau khi làm một số xét nghiệm phát hiện não thất của ông bị phù nề chèn ép, bác sĩ tiến hành mở hộp sọ.
Cuối tuần qua, ông H. đã qua khỏi cơn nguy kịch và nhận biết được. Nhưng do để mất “thời gian vàng” trong cấp cứu đột quỵ, não của ông bị tổn thương, liệt một bên người và không giao tiếp được.
TS.BS Trần Chí Cường, chủ tịch hội Can thiệp thần kinh TPHCM, một trong những bác sĩ tham gia điều trị cho ông H. nói: “Trong cấp cứu đột quỵ, thời – gian – là – não, vì nếu chậm trễ, mỗi phút qua đi sẽ có 2 triệu tế bào thần kinh bị mất”.
Tại bệnh viện Nhân dân 115, tình trạng bệnh nhân đột quỵ đến trễ rất phổ biến. TS.BS Nguyễn Huy Thắng, trưởng khoa bệnh lý mạch máu não, cho biết tuy có trọng lượng nhỏ, nhưng não người lại tiêu thụ oxy nhiều nhất.
“Vì thế nếu mạch máu bị tắc nghẽn, không cung cấp đủ oxy cho não, não sẽ tổn thương rất nhanh”. Não chiếm 2% trọng lượng cơ thể, nhưng nó cần đến 20 – 25% lượng máu nuôi của toàn cơ thể.
Và nếu ngưng đập trong gần 20 phút tim vẫn có thể hồi phục, thì chỉ cần thiếu oxy chưa đến 10 giây, người ta đã mất ý thức, não tổn thương khó hồi phục.
Theo BS Cường, sự chậm trễ trong cấp cứu đột quỵ thường do người dân chưa hiểu biết đúng về tình trạng này.
Khi thấy có người lăn ra bất tỉnh, thường cho rằng họ bị “trúng gió” và tìm cách sơ cứu bằng những biện pháp dân gian như giật tóc, xức dầu, cạo gió, bấm huyệt thay vì chuyển đến cơ sở y tế gần nhất để được sơ cứu và xử trí.
BS Cường nói: “Đột quỵ não là một tình trạng stress rất lớn, những biện pháp dân gian chỉ tạo thêm các stress không cần thiết và làm nặng thêm tình hình. Nhưng quan trọng nhất việc cấp cứu bị chậm trễ, bệnh nhân mất cơ hội để được cứu sống”.
Xây dựng mạng lưới cấp cứu đột quỵ
ThS.BS Nguyễn Bá Thắng, phó khoa thần kinh bệnh viện đại học Y dược TP.HCM, cho biết điều trị đột quỵ hiện nay có hai phương pháp chính là dùng thuốc tiêu sợi huyết (bơm thuốc vào tĩnh mạch để làm tan cục máu đông).
Nhưng để thực hiện giải pháp này, lý tưởng nhất bệnh nhân phải đến ngay trong vòng ba giờ đầu tiên, có thể du di trong bốn giờ.
Bất lợi của phương pháp là khó áp dụng cho trường hợp tắc động mạnh lớn (hiệu quả chỉ đạt 10%) và có nguy cơ gây xuất huyết não (tỷ lệ 6%).
Giải pháp thứ hai mới có trong vài năm gần đây là can thiệp nội mạch, áp dụng cho bệnh nhân đến trong sáu giờ đầu tiên và có chỉ định phù hợp.
“Điều tiên quyết là bệnh nhân phải đến sớm, đến trễ thì muốn làm cũng không được. Khi đó bệnh nhân chỉ còn được điều trị bảo tồn, phòng ngừa di chứng và tái phát”, BS Bá Thắng nói.
Nhưng một thực tế khách quan là nước ta hiện nay chỉ có khoảng 5 bệnh viện có thể cấp cứu, can thiệp, điều trị hiệu quả được bệnh đột quỵ, tập trung chủ yếu ở Hà Nội và TPHCM.
BS Bá Thắng nói thêm: “Để làm được điều này, bệnh viện phải hội đủ các chuyên khoa cần thiết với bác sĩ có tay nghề cao, đồng thời phải tổ chức được quy trình cấp cứu đột quỵ để tranh thủ thời gian vàng”.
Nếu không cấp cứu và điều trị hiệu quả, xã hội, gia đình và người bệnh chắc chắn sẽ chịu tổn thất rất lớn.
Nhận diện rõ điều này, từ 2 – 11/5, trung tâm đào tạo nguồn nhân lực đại học Y dược TP.HCM, bệnh viện đại học Y dược TPHCM phối hợp hội Can thiệp thần kinh thế giới (WFITN) tổ chức lớp huấn luyện sau đại học về cập nhật chẩn đoán và điều trị bệnh mạch máu thần kinh – đột quỵ.
“Khoảng 300 học viên đến từ nhiều địa phương sẽ được huấn luyện bài bản về cấp cứu và điều trị đột quỵ. Ngoài ra, bệnh viện nào có nhu cầu và điều kiện, chúng tôi sẽ chuyển giao kỹ thuật, giúp xây dựng đơn vị đột quỵ. Đây là một phần trong chiến lược hình thành mạng lưới cấp cứu đột quỵ tại Việt Nam”, TS.BS Trần Chí Cường nói.
F.A.S.T: Nhận diện và xử trí đột quỵ não
Theo TS.BS Trần Chí Cường, cần nghĩ ngay đến đột quỵ và gọi cấp cứu 115 nếu một người có những dấu hiệu bất thường sau: Face (Khuôn mặt mất cân đối, yếu liệt mặt. Kêu người đó cười và quan sát), Arm (Yếu liệt tay chân. Hãy bảo người đó giơ tay lên và so sánh), Speech (Giọng nói bị thay đổi. Hãy bảo người đó nói những từ đơn giản), Time (Gọi trung tâm cấp cứu 115 để xin xe và những tư vấn cần thiết).
Bình Yên
Thế Giới Tiếp Thị
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này