17:30 - 05/07/2018
Cảnh giác với tin giả về sức khoẻ
Đầu tuần này bệnh viện đại học Y dược TP.HCM cho biết vừa điều trị thành công một trẻ béo phì do lạm dụng thực phẩm chức năng (TPCN).
Thấy bé thấp còi, người nhà ép uống TPCN mua từ nước ngoài. Nhưng cao lớn đâu không thấy, chỉ thấy bé bị… béo phì.
TS.BS Huỳnh Thị Vũ Quỳnh, bệnh viện đại học Y dược, cho biết hiện nay trên không gian mạng rộ lên nhiều quảng cáo TPCN và thuốc hỗ trợ tăng trưởng chiều cao nhập khẩu từ Mỹ, Nhật Bản… với lời hứa hẹn giúp trẻ em cải thiện chiều cao đáng kể trong một thời gian ngắn, thậm chí còn làm tăng chiều cao cho người lớn trưởng thành. Thế nhưng, thực tế hiệu quả của các sản phẩm hỗ trợ này chưa được kiểm chứng.“Nếu tự ý mua chúng để sử dụng mà thiếu tư vấn của bác sĩ, người dùng dễ bị dư thừa chất và dẫn đến nhiều hậu quả bất lợi cho sức khoẻ”, BS Quỳnh nói.
Công dụng của TPCN thường được thổi phồng, thiếu bằng chứng khoa học và các thông tin quảng cáo trên mạng như thế ngày nay được xếp vào loại “tin giả” (fake news). Theo một khảo sát của nhật báo Le Monde (Pháp), trong thời đại tin giả tràn lan hiện nay, tin giả về sức khoẻ là thể loại chiếm nhiều nhất.
Không có gì ngạc nhiên, vì sức khoẻ là mối quan tâm hàng đầu của con người, và cũng không có gì ngạc nhiên khi tin giả về sức khoẻ tập trung vào những vấn đề người ta quan tâm nhất – chữa trị ung thư, tim mạch, tiểu đường; hay có nhu cầu nhiều nhất – làm đẹp, tẩy độc trong người, phát triển chiều cao, chống lão hoá…
Vì sao tin giả thắng thế và sinh sôi nảy nở như “dịch bệnh” trên mạng? Trong cuốn sách HYPE: A doctor’s guide to medical myths, Exaggerated Claims and Bad Advice – How to tell what’s real and what’s not (tạm dịch: CƯỜNG ĐIỆU: Hướng dẫn của bác sĩ khi tiếp nhận những bí ẩn y học, tuyên bố thổi phồng và lời khuyên tệ hại – Làm thế nào nói những những gì thật và không thật), ra mắt vào tháng 5 năm nay, tác giả – tiến sĩ y khoa Nina Shapiro cho biết, người đọc có xu hướng tin tưởng những người nổi tiếng, các trang web công phu có hàng ngàn lượt like và người theo dõi trên mạng xã hội, và những câu chuyện truyền miệng thương tâm, hơn là những dữ liệu y khoa khô khan, không có yếu tố con người, trong đó bài viết thường được trình bày kèm theo các sơ đồ, bảng biểu.
Thế nhưng, y học hiện đại cần có bằng chứng, và bằng chứng thuyết phục nhất phải là dữ liệu, bảng biểu, sơ đồ chứng minh; chứ không thể là những câu chuyện truyền miệng hoặc lời kể của một ai đó không có uy tín. Tuy nhiên, khảo sát của nhật báo The Independent (Anh) lại cho thấy một nghịch lý là các thông tin sức khoẻ, y tế sai lệch trên các trang web không chính thống, lại thường được chia sẻ nhiều hơn các thông tin dựa trên bằng chứng từ những trang tin uy tín. Trong số 20 bản tin chia sẻ nhiều nhất trên Facebook vào năm 2016 với từ khoá “ung thư” trong tiêu đề, hơn một nửa thông tin được giới y khoa báo cáo “không đáng tin vì trích dẫn sai lệch”.
Trước xu thế tin giả về sức khoẻ được chia sẻ rộng rãi trên mạng, năm qua bộ Y tế và trường đào tạo bác sĩ tổng quát Hoàng gia Anh quốc, đã bày tỏ sự lo ngại và kêu gọi giới y khoa hành động. Tương tự, tổ chức Nghiên cứu ung thư Anh quốc (UCR) cho rằng, cần một hành động “sống còn” để ngăn chặn sự lan truyền của tin tức sức khoẻ độc hại.
TS Rachel Orritt của UCR, nói: “Thật đáng lo khi một số thông tin có liên quan đến vắc xin ngừa HPV mà chúng ta biết rằng vắc xin này lại được dùng để phòng ngừa ung thư cổ tử cung”. Thật vậy, khi Rachel lục ra năm tin tức hàng đầu có từ khoá “HPV” trong tiêu đề được chia sẻ nhiều nhất trong năm qua, hết ba tin đã được trang web snopes.com xác nhận là “tin giả”.Snopes là một trong những trang kiểm chứng tin tức được Facebook tuyên bố là công cụhữu ích để nhận diện tin giả.
Nhưng dù thông tin không đáng tin cậy, tin giả về sức khoẻ lại thắng thế nhờ cách đặt tít, tựa hấp dẫn và gây sốc. Năm qua, môt bài báo đăng trên newsrescue.com có nhan đề Một bí ẩn được hé lộ: Ung thư không phải là bệnh mà là cơ hội làm ăn, đã thu hút đến 713.000 lượt chia sẻ. Cần nói thêm, newsrescue chuyên cổ xuý và quảng cáo các biện pháp trị liệu dân gian bằng cây cỏ, ăn uống, TPCN… không được y học hiện đại xác nhận. Nhưng đại diện của trang này nói: “Bên cạnh những biện pháp điều trị chính thống, con người có nhu cầu tìm kiếm các liệu pháp tự nhiên thay thế. Báo chí phải bảo vệ sự chọn lựa này”.
Thực tế, những trang mạng kiểu newsrescue không phải là báo chí, nói đúng ra là các trang sản xuất tin giả, lợi dụng mối quan tâm và lo âu sức khoẻ của con người để… làm ăn. Trang càng được nhiều người vào xem, bản tin càng được nhiều lượt chia sẻ, cơ hội kiếm tiền càng nhiều. Vì thế, tin giả mới lên ngôi.
Kiểu sản xuất tin như thế không khác gì các trang báo lá cải vẫn làm. Năm qua ban biên tập của trang bách khoa toàn thư tự do nổi tiếng Wikipedia đã loại bỏ tờ báo lá cải The Daily Mail (Anh quốc) khỏi các trích dẫn, vì xem đây là “nguồn tin không đáng tin cậy”, “nổi tiếng vì giật gân, câu khách, nhưng thiếu thông tin xác thực”.
Tuần qua Thanh tra bộ Y tế đã ra quyết định thu hồi sản phẩm Khang Mỹ Đơn của công ty TNHH VN Pharco sản xuất, do chưa được cơ quan có thẩm quyền cấp phép lưu hành. Sản phẩm này được quảng cáo trên mạng bởi các nghệ sĩ nổi tiếng với nhiều chức năng như trị chứng đau bụng kinh, làm sạch âm đạo, kích thích hoóc môn sinh dục, làm chậm mãn kinh, thậm chí có tác dụng bổ sung các nội tiết tố, chống lão hoá, tăng tính đàn hồi vùng kín, ngăn chặn sự phát triển các mầm bệnh trong vùng kín, và được bán với giá thành hơn… 1 triệu đồng/hộp.
Châu Giang (theo TGTT)
Có thể bạn quan tâm
Nghiên cứu tại Anh chứng minh vắc xin Covid-19 hiệu quả ngay ở mũi đầu
Chữa hết viêm gan B, nguy cơ ung thư vẫn còn
WHO cảnh báo thế giới có thể sẽ ghi nhận thêm nhiều ca nhiễm Covid-19
TPHCM sẽ giám sát dịch bệnh bằng GIS
AI qua mặt thầy thuốc về chẩn đoán ung thư vú?
Tags:tin giảtin giả y tế
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này