16:47 - 01/06/2018
Ăn một miếng, nguy biến tính mạng
Tuần qua, bệnh viện Chợ Rẫy TP.HCM cấp cứu thành công một công nhân bị sốc phản vệ (SPV) nghiêm trọng, đe doạ tính mạng sau khi ăn cá ngừ. Thế nhưng trước đó, cũng do SPV thức ăn, một phụ nữ ở quận 9, TP.HCM lại không qua khỏi.
Một lần nhớ đời
T., 36 tuổi, nữ biên tập viên truyền hình, không bao giờ quên lần suýt chết vì SPV cách đây vài năm. T. nhớ lại: “Sau khi làm việc tại một bệnh viện, nhân viên mời tôi dùng bún bò, nhưng ngay sau khi nếm thử một miếng tôi bỗng khó thở rồi hôn mê”. Nửa ngày sau khi tỉnh dậy, T. mới biết mình bị SPV cực nặng do thức ăn. Bác sĩ phải dùng đến adrenaline (thuốc chống sốc hàng đầu – NV), sốc tim và truyền nhiều loại thuốc chị mới qua khỏi. T. nói: “May cho tôi là bị trong bệnh viện, chứ ở bên ngoài có lẽ chết chắc. Tôi có cơ địa dị ứng từ nhỏ, ăn uống thường nổi mề đay, nhưng không ngờ lần đó lại bị quá nặng”.
Theo tài liệu y khoa uy tín UpToDate, SPV là một dạng phản ứng dị ứng nghiêm trọng.Khó nghiên cứu SPV tử vong ở người vì nó hiếm gặp, không thể tiên đoán và thường không ai chứng kiến. Thế nhưng người ta ước tính tỷ lệ tử vong do SPV trên thế giới là dưới 1 phần triệu. Ở Mỹ mỗi năm có khoảng 0,21 – 0,76 phần triệu ca SPV không qua khỏi, còn ở Anh, Pháp con số này là 0,33 phần triệu. Dù số ca tử vong ít ỏi, nhưng đáng quan tâm bởi diễn tiến rất nhanh, khó chữa và nhất là nguyên nhân gây tử vong lại “không đáng”, chỉ do ăn uống.
Lý giải với truyền thông sau sự việc phụ nữ 30 tuổi tử vong do SPV sau khi ăn thức ăn hồi tháng qua, PGS.TS Nguyễn Văn Đoàn, nguyên giám đốc trung tâm Dị ứng – miễn dịch lâm sàng bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội), cho biết các phản ứng dị ứng, đặc biệt là SPV, không phụ thuộc lượng ăn vào nhiều hay ít mà phụ thuộc vào độ mẫn cảm của từng cá thể. Ông nói: “Có người ăn một lượng rất ít, thậm chí chỉ một miếng cũng bị phản ứng rất nặng”.
Những triệu chứng của SPV là sưng môi hay lưỡi, khó thở, nổi mề đay, phù họng, nôn, buồn nôn, tiêu chảy, đau bụng, chóng mặt, ngất xỉu, tim đập nhanh, tụt da tái lạnh, mạch nhanh nhỏ, nổi vân tím trên người, tụt huyết áp…
Theo giới chuyên môn, dị ứng thức ăn thường hay gặp sau ăn nhóm hải sản (cua, tôm, mực, sò, cá, ốc…), trứng, sữa, đậu phộng. Tại phòng khám dị ứng trung tâm Y khoa Medic, các bác sĩ còn ghi nhận trường hợp dị ứng với bạch tuộc nướng.Thậm chí có người chưa ăn, chỉ ngửi mùi cá hộp hoặc hải sản nấu cũng đã thấy khó chịu, ngạt thở, nổi mề đay, ngứa ngáy.
Cứu chữa người bị SPV đôi khi rất khó khăn và tốn kém.Chẳng hạn trường hợp SPV tuần qua ở bệnh viện Chợ Rẫy, bệnh nhân còn kèm thêm tổn thương phổi và phải cần đến máy ECMO trợ thở, tuần hoàn mới qua khỏi.Nhưng ngay cả với các ca dị ứng bình thường, tưởng chừng chi phí không đáng kể, nếu gộp lại số nhiều, số tiền bỏ ra để điều trị là cực lớn. Một nghiên cứu công bố trên tạp chí JAMA Pediatrics năm 2013 cho thấy chỉ tính riêng chi phí điều trị dị ứng thức ăn ở trẻ em, mỗi năm nước Mỹ phải tốn đến 25 tỷ USD, thật sự là một gánh nặng cho gia đình và xã hội.
Phòng ngừa quan trọng nhất
Do SPV diễn tiến nhanh và đe doạ tính mạng, nên người có tiền sử dị ứng và có nguy cơ SPV được khuyên mang theo bút adrenaline tự tiêm bên mình. Bác sĩ điều trị sẽ giúp người này nhận biết các triệu chứng của phản ứng dị ứng và làm thế nào sử dụng bút đúng cách. Bạn bè, người thân hoặc người cùng làm việc cũng có thể được hướng dẫn dùng bút để phòng hờ người bị nạn không tự mình làm được.
Đó là cách tự xử trí khi bị SPV, thực tế theo giới chuyên môn, quan trọng nhất vẫn là nhận biết một người có khả năng bị dị ứng, vì đây là đối tượng dễ bị SPV nhất. Để làm điều này, trước nay bác sĩ thực hiện test lẩy da (prick test) qua đó nhận diện các dị nguyên có thể gây dị ứng cho bệnh nhân.Tuy nhiên, test này có nhược điểm cho nhiều kết quả dương tính giả.
Nhằm khắc phục bất lợi trên, ngay trong tháng 5/2018, các nhà khoa học Anh quốc đã phát triển một loại xét nghiệm máu để chẩn đoán dị ứng thức ăn, trước nhất là dị ứng với đậu phộng. Tại phương Tây, đậu phộng là nguyên nhân thường gặp nhất gây SPV chết người.Ở Anh ước tính có 1/55 trẻ dị ứng đậu phộng.Trong một nghiên cứu trên 174 trẻ em công bố trên tạp chí Journal of Allergy and Clinical Immunology, các tác giả xác nhận test này cho kết quả với độ chính xác lên đến 98%. Dự tính người ta sẽ phát triển thêm test với các loại thực phẩm khác như trứng, sữa, thịt, hải sản…
Nhưng trên hết vẫn là phòng ngừa SPV. Theo BSCK1 Huỳnh Quang Đại, khoa hồi sức cấp cứu bệnh viện Chợ Rẫy TP.HCM, người có cơ địa dị ứng hoặc từng dị ứng loại thức ăn nào thì nên tránh thức ăn đó, bởi chúng có thể tạo ra tình trạng dị ứng nặng, thậm chí SPV và gây tử vong. Ông nói: “Sau khi ăn nếu có biểu hiện dị ứng nên vào ngay bệnh viện để được theo dõi và điều trị. Không nên chủ quan hay chậm trễ”.
Không thể xem thường dị ứng, vì từ sự cố nhỏ nó có thể chuyển thành sự cố nghiêm trọng như SPV và dẫn đến nguy cơ chết người hoặc điều trị tốn kém. Nhằm nâng cao nhận thức, hiểu biết của con người và tầm quan trọng của việc phòng ngừa dị ứng, hàng năm tổ chức Dị ứng thế giới (World Allergy Organization) chọn tuần lễ cuối cùng của tháng 4 là Tuần lễ dị ứng thế giới (World Allergy Week).
Tâm An (theo TGTT)
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này