10:30 - 12/02/2018
Những giấc mơ của ‘nhà tiêu chuẩn’ trẻ
“Thỉnh thoảng tôi được mời thuyết trình trong các hội nghị về an toàn thực phẩm và tôi luôn chuẩn bị bài thật kỹ, cập nhật thông tin mới nhất, thiết thực nhất mà luôn biết chắc là dù mình cố gắng đến đâu, bài viết cũng sẽ toàn số liệu… chán ngắt.”
Dù rằng làm xuất khẩu, ai cũng biết, khi những chữ và số khô khốc lạnh lùng của tiêu chuẩn, mà bị FDA hay cơ quan thẩm định tiêu chuẩn một quốc gia nào đó “phết” cho hai chữ “không đạt” thì thảm hoạ ập tới có khi khó lường: hàng bị trả về, hợp đồng bị xé, công nhân thất nghiệp và doanh nghiệp… tan hàng.
Quyền năng của nhà bán lẻ và nhu cầu hợp tác công tư
Hồi tháng 8 năm ngoái (2017) tôi đã trình bày một dạng bài “thuốc ngủ” như vậy tại hội nghị về an toàn thực phẩm ở tỉnh An Giang: “Vai trò khối tư nhân trong quản lý an toàn chuỗi cung ứng thực phẩm”. Tôi cố nói cho mọi người hiểu hoàn cảnh ra đời các tiêu chuẩn thương mại quốc tế do khối tư nhân xây dựng và ban hành, chẳng hạn như BRC của hiệp hội Bán lẻ Anh quốc, IFS của hiệp hội Thực phẩm Đức và Pháp, GMP+ của hiệp hội Các nhà sản xuất thức ăn chăn nuôi Hà Lan hay GlobalGAP của Các nhà bán lẻ châu Âu (do tổ chức Food Plus sở hữu và quản lý), để họ biết ai là “thẩm phán” quyết định số phận các lô hàng xuất khẩu của họ. Vì sao những “ám số” này ra đời? Chính là vì người ta cần tìm ra những giải pháp ngăn chặn những vụ bê bối liên quan đến mất an toàn thực phẩm ở châu Âu thập niên 1950 và 1990. Tình hình này đã dẫn đến việc thay đổi chính sách an toàn thực phẩm tại EU là: chuyển trách nhiệm đảm bảo an toàn thực phẩm cho người tiêu dùng sang cho các nhà phân phối và bán lẻ. Hiện nay, tôi ở trọ tại một gia đình Hà Lan. Anh chủ nhà rất thích đi siêu thị giá rẻ và tôi chưa từng thấy anh đọc thông tin sản phẩm trên nhãn. Tôi hỏi sao anh không cẩn trọng, anh tròn xoe mắt, ủa, đó là chuyện của nhà bán lẻ chứ?
Quá trình này khiến tôi liên tưởng đến những gì đã diễn ra tương tự, đối với việc xây dựng Bộ tiêu chí Hàng Việt Nam chất lượng cao – Chuẩn hội nhập mới được khởi động tháng 9/2016, đúng vào thời điểm mà sự khủng hoảng lòng tin của người tiêu dùng đối với an toàn thực phẩm bị đẩy đến cực đại. Bạn còn nhớ không, chỉ sau thời điểm này không lâu, Ngân hàng Thế giới công bố báo cáo Quản lý Rủi ro an toàn thực phẩm tại Việt Nam – Thách thức và Cơ hội. Trong thời gian nghiên cứu ở đây, tôi biết thêm một câu chuyện nữa, mới năm ngoái thôi, cơ quan An toàn thực phẩm và hàng tiêu dùng (cơ quan chính phủ) của Hà Lan (viết tắt là NVWA), đã chính thức công nhận tiêu chuẩn Thực phẩm IFS của tổ chức tư nhân là hiệp hội Bán lẻ Đức và Pháp, theo đó, những công ty được chứng nhận tiêu chuẩn này sẽ được hưởng lợi từ việc cải thiện xếp hạng phân tích rủi ro. Đây là lần đầu tiên một cơ quan quản lý nhà nước thừa nhận một tiêu chuẩn thuộc khối tư nhân. Sự việc này một lần nữa làm tôi liên tưởng đến thoả thuận được ký kết giữa hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam chất lượng cao với ban Quản lý an toàn thực phẩm TP.HCM vào tháng 10 vừa qua.
Chứng kiến những tiện ích “thần kỳ” mà sự hợp tác công tư mang lại, tôi vẫn thường mơ về sự hợp tác công tư trong chia sẻ gánh nặng quản lý an toàn thực phẩm. Điều này tốt cho mọi người, nhưng đặc biệt tốt với nhóm người phải ăn cơm tập thể, không thể biết thực phẩm mình ăn mỗi ngày có an toàn không. Cũng như những bữa cơm bán trú của con gái tôi, tôi thường lo là liệu có an toàn?
Bước chuyển để hội nhập bền vững: từ giá sang tiêu chuẩn
Quá trình nghiên cứu ở Hà Lan, tôi thường đi thăm các trại gà, heo nuôi sinh học, thấy nông dân họ siêng ghi chép quá, hoá đơn mua bán ở đâu, của ai, bao nhiêu, hồi nào không bỏ sót thứ gì. Hỏi sao thích chữ vậy mới biết, không làm vậy đừng hòng mà dán nhãn, được vào các chuỗi bán lẻ, vì tiêu chuẩn buộc vậy!
Báo cáo Sự phù hợp với các tiêu chuẩn thương mại (TSCR) do UNIDO, Norad và IDS phối hợp thực hiện, công bố vào năm 2015, ở chương Mậu dịch giữa các nước đang phát triển (South-South Trade) chỉ ra rằng, trong mười năm từ 2000 – 2010, tăng trưởng mậu dịch giữa các nước đang phát triển là 320%, trong khi đó tỷ lệ giữa các nước đang phát triển tới các nước phát triển chỉ đạt 132%, và giá trị mậu dịch thì thấp hơn 25%. Tôi lưu ý điểm này. Cũng trong chương này, báo cáo đưa ra trường hợp xuất khẩu thanh long của Việt Nam vào các nước phát triển và đang phát triển. Theo báo cáo, chứng nhận GlobalGAP là một yêu cầu tiên quyết để thanh long Việt Nam có thể vào hệ thống bán lẻ của châu Âu. So với châu Âu, Trung Quốc là thị trường khá dễ tính, nhà nhập khẩu chỉ quan tâm đến các tiêu chí ngoại quan, giá cả. Về luật định, họ chỉ cần phía xuất hàng cung cấp chứng thư Kiểm dịch thực vật. Dù vậy, Chính phủ Malaysia đã hành xử khôn ngoan: đàm phán các thoả ước song phương về quy định và thủ tục xuất trái cây vào Trung Quốc, để giảm thiểu rủi ro trục trặc liên quan luật an toàn thực phẩm, nhờ vậy việc giao thương với Trung Quốc luôn suôn sẻ.
Tôi tự nghĩ, sẽ càng thuận lợi hơn biết bao nếu Bộ tiêu chí Hàng Việt Nam chất lượng cao – Chuẩn hội nhập có được sự thừa nhận của GlobalGAP, hoặc là đối chuẩn với một hệ thống được thừa nhận trong mậu dịch quốc tế? Tôi có đọc tin tức ở nhà và được biết trong năm 2017, hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam chất lượng cao đã ký Biên bản ghi nhớ với tổ chức GMP+ International. Tổ chức này đã được thừa nhận bởi GlobalGAP cho tiêu chuẩn an toàn thức ăn chăn nuôi. Như vậy, điều tôi nghĩ là hoàn toàn có thể. Đối tác thành công với GlobalGAP, Bộ tiêu chí Chuẩn hội nhập sẽ là nền tảng để doanh nghiệp xâm nhập và xây dựng lòng tin với nhà bán lẻ, nhà nhập khẩu, đồng thời có thể hỗ trợ chính phủ trong các thoả thuận về các tiêu chuẩn mậu dịch song – đa phương.
Ngoài những vấn đề trên, tôi cũng mơ ước là nhờ Bộ tiêu chí, Việt Nam sẽ chuyển mối quan tâm dần, từ chỗ chủ yếu cạnh tranh bằng giá cả, sang cạnh tranh bằng sự minh bạch về tiêu chuẩn tương thích với các chuẩn mực mậu dịch quốc tế hiện hành. Báo cáo của UNIDO cũng cho thấy, liên quan đến hạ tầng chất lượng, Việt Nam đạt điểm mạnh tối đa (5/5) cho khả năng sản xuất thực phẩm an toàn và năng lực công nhận (tương thích với chuẩn mực quốc tế), vậy “giấc mơ” của tôi rõ ràng đâu chỉ là mơ, chúng ta có đầy đủ yếu tố nền tảng để hiện thực hoá, tôi tự ý đặt mục tiêu cho Bộ tiêu chí trong năm 2018 như thế, tại sao không?
Kim Thanh
Theo TGTT
Có thể bạn quan tâm
Gia tăng căng thẳng thương mại Mỹ – Trung Quốc
GDP Việt Nam có thể giảm 6.000 tỷ đồng mỗi năm vì cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung
Mỹ ‘giáng đòn’ mới vào Trung Quốc
Việt Nam áp thuế chống bán phá giá với thép hợp kim của Trung Quốc
Kinh tế Mỹ vẫn tăng trưởng dù có quan ngại về xung đột thương mại
Tags:bộ tiêu chí HVNCLC chuẩn hội nhậpcdbaotet2018chuẩn hội nhậpchuyên gia kinh thanhHVNCLCnguyễn kim thanh
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này