09:39 - 12/10/2016
Toà có quyền trả đơn kiện vì thiếu chứng cứ?
Quyền khởi kiện là một trong những quyền thiêng liêng của công dân đã được pháp luật thừa nhận và bảo vệ.
Tuy nhiên, có trường hợp toà án đã trả lại đơn khởi kiện với lý do thiếu hoặc không có chứng cứ theo quy định tại K5Đ189 BLTTDS 2015. Điều này là hoàn toàn trái luật và sẽ tạo ra một tiền lệ nguy hiểm trong hoạt động xét xử.
Quyền khởi kiện
Trong thời kỳ xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, bộ luật Tố tụng dân sự (BLTTDS) 2004 và mới đây là bộ luật Dân sự, BLTTDS được thông qua vào tháng 11.2015 đều khẳng định quyền khởi kiện là một trong những nguyên tắc cơ bản trong hoạt động xét xử.
Cụ thể: “Cơ quan, tổ chức, cá nhân do bộ luật này quy định có quyền khởi kiện vụ án dân sự, yêu cầu giải quyết việc dân sự tại toà án có thẩm quyền để yêu cầu toà án bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của mình hoặc của người khác”. (khoản – K1 điều – Đ4 BLTTDS 2015).
Đặc biệt, sau nhiều nỗ lực của Quốc hội BLTTDS đã ghi nhận một điều khoản tiến bộ là toà án không được viện cớ chưa có điều luật áp dụng để từ chối giải quyết vụ việc dân sự (K2Đ4 BLTTDS 2015).
Trái luật
Quay trở lại vụ việc trả lại đơn khởi kiện nêu trên với lý do thiếu hoặc chưa xuất trình được chứng cứ, chúng tôi cho rằng toà án đã áp dụng hoàn toàn không đúng tinh thần pháp luật. Bởi lẽ:
1. Đ192 BLTTDS 2015 quy định về bảy trường hợp trả lại đơn khởi kiện hoàn toàn không có trường hợp nào trả lại do không có hoặc thiếu chứng cứ kèm theo.
2. Toà hiểu sai về K5Đ189 BLTTDS 2015. Đúng là điều luật này quy định khi khởi kiện người khởi kiện phải cung cấp tài liệu, chứng cứ chứng minh quyền và lợi ích hợp pháp của người khởi kiện bị xâm phạm.
Tuy nhiên, cần lưu ý việc cung cấp chứng cứ không chỉ là nghĩa vụ mà còn là quyền của đương sự. Do đó, BLTTDS 2015 quy định: “Trong quá trình toà án giải quyết vụ việc dân sự, đương sự có quyền và nghĩa vụ giao nộp tài liệu, chứng cứ cho toà án” (K1Đ96 BLTTDS 2015), “Đương sự có nghĩa vụ đưa ra chứng cứ để chứng minh mà không đưa ra được chứng cứ hoặc không đưa ra đủ chứng cứ thì toà án giải quyết vụ việc dân sự theo những chứng cứ đã thu thập được có trong hồ sơ vụ việc” (K4Đ91 BLTTDS 2015).
Mặt khác, để có chứng cứ, ngoài việc đương sự tự cung cấp thì trong trường hợp cần thiết, BLTTDS 2015 còn cho phép đương sự được quyền yêu cầu toà án thu thập chứng cứ hoặc yêu cầu các cơ quan liên quan khác cung cấp chứng cứ.
Như vậy, chứng cứ không có hoặc thiếu, không thể là lý do để toà án viện cớ trả lại đơn kiện. Có chăng, hậu quả của việc này là thiệt thòi cho bản thân đương sự, vì nếu chứng cứ yếu rất có thể họ sẽ bị xử thua trong vụ án.
Tuy nhiên, cho dù thắng hay thua, vụ việc cũng cần phải được xét xử bởi một phiên toà công khai, đúng pháp luật.
Khi vụ việc chưa được thụ lý, phiên toà chưa mở, các bên chưa tham gia vào tố tụng và chưa tranh luận thì toà án mà ở đây chỉ là một thẩm phán không có quyền và không thể có khả năng tự đánh giá chứng cứ để đưa ra phán quyết “trả lại đơn” cho đương sự.
3. Việc áp dụng K5Đ189 BLTTDS 2015 để trả lại đơn kiện, theo chúng tôi là hết sức máy móc, phiến diện và chưa xem xét một cách tổng thể dựa trên những nguyên tắc cơ bản của BLTTDS 2015. Đây là một hình thức tước bỏ quyền khởi kiện đã được pháp luật quy định theo Đ4 BLTTDS 2015 như đã viện dẫn. Mặt khác, bằng cách đó toà án đã không thực hiện đúng chức năng bảo vệ công lý của mình.
Chức năng này đã được quy định rõ tại Đ1 BLTTDS 2015 là: “BLTTDS quy định những nguyên tắc cơ bản trong tố tụng dân sự; trình tự, thủ tục khởi kiện để toà án nhân dân (sau đây gọi là toà án) giải quyết các vụ án về tranh chấp dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động… nhằm bảo đảm cho việc giải quyết vụ việc dân sự được nhanh chóng, chính xác, công minh và đúng pháp luật. BLTTDS góp phần bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân…”
Trả lại đơn kiện như trên thì làm sao có thể bảo vệ công lý, bảo đảm cho việc giải quyết vụ việc dân sự được nhanh chóng, chính xác, công minh và đúng pháp luật?
Cách đây không lâu, khi tranh luận góp ý về dự thảo sửa đổi BLTTDS 2015, có đại biểu quốc hội từng băn khoăn: “Nếu toà từ chối giải quyết thì dân biết đi đâu?”
Chúng tôi muốn nói thêm rằng nếu toà án từ chối có nghĩa tranh chấp không được giải quyết. Điều đó có nghĩa là mâu thuẫn xã hội theo đó sẽ gia tăng. Đây thực sự mới là điều nguy hại.
LS Nguyễn Tiến Tài
Theo TGTT
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này