09:17 - 03/07/2019
Pháp lý nhượng quyền nhìn từ Nhật Bản
Theo công ty tư vấn nhượng quyền VF Franchise Consulting (Mỹ), thị trường nhượng quyền thương mại tại Việt Nam đang tăng trưởng với tốc độ 25%/năm, là một trong những thị trường phát triển nóng nhất khu vực Đông Nam Á, trong mảng thương mại chuỗi và nhượng quyền.
Trong điều kiện ngày càng nhiều doanh nghiệp Nhật Bản quan tâm và tham gia nhượng quyền tại Việt Nam, Thế Giới Hội Nhập trao đổi với ông Trương Trọng Hiểu, nghiên cứu sinh tiến sĩ luật – ĐH Yokohama về một số kinh nghiệm liên quan đến pháp lý nhượng quyền – kinh nghiệm từ Nhật Bản.
Ông Trương Trọng Hiểu cho biết: Hoạt động nhượng quyền kinh doanh ở Nhật phát triển khá sớm. Kết quả cụ thể nhất chính là sự ra đời của hiệp hội Nhượng quyền Nhật Bản – JFA vào năm 1972. Tiếp theo là luật Thúc đẩy hoạt động kinh doanh bán lẻ vừa và nhỏ vào năm 1973. Văn bản này đề cập đến chuỗi kinh doanh (business chain) và là văn bản chính yếu đầu tiên điều chỉnh nhượng quyền.Sau này thì có luật chống độc quyền, chống cạnh tranh không lành mạnh và nhiều văn bản khác, nhưng Nhật Bản không có một văn bản trực diện cho hoạt động thương mại này.
Ngoài ra, cũng cần phải lưu ý thị trường nhượng quyền của Nhật Bản khá mở và họ sẵn sàng đón nhận các thương hiệu mạnh từ bên ngoài. Trong những năm gần đây, một xu hướng ngược lại đang diễn ra: các thương hiệu Nhật đẩy mạnh tìm kiếm và đầu tư ra bên ngoài, và thị trường Đông Nam Á đang là điểm đến rất thu hút họ từ vài năm nay. Điều quan trọng là tư pháp quốc tế Nhật Bản cho phép các bên được tự do chọn luật áp dụng cho hợp đồng nhượng quyền quốc tế này.
– Người Nhật có thường “đưa nhau ra toà” khi phát sinh các tranh chấp giữa bên nhượng quyền (franchisor) và bên nhận quyền (franchisee) không?
– Nhật Bản có nền tư pháp phát triển và hiện đại.Nhưng điều đó không hẳn là người Nhật có văn hoá đưa nhau ra toà. Ở Nhật, các phương thức giải quyết thay thế – ADR – được sử dụng phổ biến và thịnh hành, kể cả cho các tranh chấp trong kinh doanh – thương mại.
Đương nhiên, trong nhượng quyền và hoạt động kinh doanh thời hiện đại, các bên luôn đặt lưu tâm và sử dụng các dịch vụ pháp lý, tư vấn luật sư để giảm thiểu rủi ro, và cũng mạnh dạn đối diện để giải quyết các xung đột. Nhưng thực tế, xu hướng lựa chọn trọng tài trong giải quyết tranh chấp từ nhượng quyền ngày càng phổ biến.
– Giả định như ở Nhật có một tranh chấp về nhượng quyền phát sinh, nhưng vấn đề lại nằm ngoài các điều khoản hợp đồng.Khi đó hai bên thường sẽ giải quyết như thế nào?
– Đây là tình huống hoàn toàn có thể xảy ra. Một trong những đóng góp mang lại giải Nobel Kinh tế năm 2016 cho Oliver Hart là lý thuyết về Hợp đồng không đầy đủ (incomplete contracts). Lý thuyết này cho biết con người vốn dĩ khó lòng viết hết mọi dự liệu vào hợp đồng, và việc cố gắng tạo ra các bản hợp đồng dài quá mức đôi khi trở nên không cần thiết. Về nguyên tắc, khi nội dung hợp đồng không bao quát hết các vấn đề, thì việc một bên cáo buộc bên kia vi phạm hợp đồng về một vấn đề ngoài hợp đồng là không thể. Khi đó, các quy định của luật pháp sẽ được viện dẫn để giải quyết. Thực tiễn giải quyết tranh chấp nhượng quyền tại Nhật cho thấy, cơ quan tài phán tuỳ trường hợp có thể viện dẫn luật dân sự, luật lao động, luật cạnh tranh… để xử lý các tình huống phát sinh.
– Nhượng quyền thương mại đang là một hoạt động phát triển mạnh tại Việt Nam, nhất là trong mảng bán lẻ và ẩm thực. Theo ông, các nhà lập pháp nước ta có thể tham khảo được gì từ các quy phạm pháp luật của người Nhật?
– Tôi thấy rằng pháp luật Việt Nam không có cách biệt quá lớn trong điều chỉnh hoạt động nhượng quyền. Điều này có thể xuất phát từ quá trình làm luật ở nước ta. Cụ thể, việc tìm hiểu và tìm kiếm kinh nghiệm hay từ các nền pháp luật khác, là công đoạn và là nội dung giải trình quan trọng.Chỉ có điều, pháp luật Việt Nam về nhượng quyền còn thiếu nhiều quy định chi tiết, để dự liệu và xử lý các vấn đề phát sinh. Ngoài ra, quá trình thực thi pháp luật thường khá lúng túng, vì các cơ quan quản lý hầu như đều thiếu kinh nghiệm và đôi khi thiếu góc nhìn về bản chất kinh doanh đặc thù của mô hình.
Theo thống kê của bộ Công Thương, tính từ năm 2007 đến đầu năm 2019, đã có 206 doanh nghiệp với hàng trăm nhãn hiệu được cấp phép nhượng quyền tại Việt Nam, với nhiều mô hình kinh doanh, từ sản xuất dược phẩm, đến cửa hàng cho thuê xe, hay đào tạo bán hàng, cửa hàng tiện lợi, mô hình giáo dục trẻ em, kinh doanh quần áo, giày dép thời trang… Tuy nhiên, nhiều nhất chính là các chuỗi nhà hàng ăn uống.
Anh Tú thực hiện (theo TGHN)
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này