08:12 - 08/08/2019
Chiến tướng, chiến bại ở thế hệ thứ hai
Có một thời, để phát triển, giới chủ doanh nghiệp “trải thảm đỏ” mời gọi các nhân tài bên ngoài vào gia đình. Có rất nhiều đụng độ ở đây, và nếu không có sự quyết tâm của người đứng đầu, CEO khó mà có thể trụ được.
Công thần, cộng sự, khách hàng và một ma trận những mối quan hệ chằng chịt, phức tạp trong công ty gia đình, khiến cho những làn gió quản trị mới mẻ bên ngoài thổi vào bị đụng độ quan điểm, không ăn thua. Nhiều người lắc đầu vì có cả một “nền chính trị” ở trong vương quốc doanh nghiệp gia đình đó.
Chuyển giao quyền lực cho người bên ngoài đã phát sinh lắm phức tạp. Doanh nghiệp gia đình chằng chịt những mối quan hệ chồng chéo, người làm riêng rẽ, kẻ kiếm thêm riêng, kiểu gia đình trong gia đình, công ty trong công ty. Một CEO bên ngoài vào nhìn thấy các vấn đề của công ty, nhưng để xoay chuyển thì đụng đến các lợi ích đó. Các CEO đến như một làn sóng, rồi cũng tháo chạy như một làn sóng.
Làn sóng đến muộn hơn là thế hệ kế nghiệp, hay còn gọi F1. Những nhà khởi nghiệp thế hệ P (bố mẹ) đã xây dựng cơ đồ, và hầu hết đều chuẩn bị cho tương lai sau này “rửa tay gác kiếm”, nên đã gửi con cái đi học ở nước ngoài.
Thế hệ đầu tiên khởi nghiệp với tư duy thị trường, quản trị vẫn theo kiểu “tuỳ tiện”, chủ yếu bằng kinh nghiệm. Nhưng ở thế hệ con cái thì khác. Họ được học hỏi các mô hình quản trị khoa học, tiên tiến…
Cuộc va chạm giữa hai nền văn hoá kinh doanh Tây phương và Việt Nam, giữa một bên chú trọng vào kỹ năng, lành nghề (know how), với một bên là đề cao các mối quan hệ (know who).
M., ái nữ một doanh nhân “có số má” trong giới doanh nghiệp Việt Nam, đi học ở Mỹ về. Không nhảy lên quyền cao chức trọng ngay mà bắt đầu từ một nhân viên quèn, rồi kinh qua các phòng ban khác như tài chính, marketing, và đặc biệt là mảng kinh doanh, để có thể tiếp quản cơ nghiệp.
Nhưng những gì là sở học ở trường Tây thật khó vận dụng ở Việt Nam, bởi những cú sốc văn hoá kinh doanh. Bàn việc, “chốt deal”, thương thảo hợp đồng… lắm lúc phải lên bàn nhậu, thậm chí qua các mối quan hệ lằng nhằng mới xong. Mấu chốt của vấn đề, theo cô, không phải là ở chất lượng hàng hoá, dịch vụ, giá cả, mà ở “tỷ lệ phết phẩy”, tức là hoa hồng.
Có nhiều lúc chào thua.Mà thua thì có ảnh hưởng gì đến doanh nghiệp? Nhà máy không sản xuất hàng, công nhân không có lương, thưởng? “Vậy ông già có ý kiến gì không?”
“Được cái ba tôi ủng hộ, không ép. Cứ cái gì đúng là làm”.M. kể, nhưng lắm lúc căng quá. Không thể vượt lằn ranh đạo đức mình thụ đắc từ thời đi học được, nên chấp nhận mất khách để giữ lòng. “Nhiều lúc tức đến phát khóc. Chỉ đến tối về ôm con ngủ là bình yên nhất thôi”.
Tin cẩn nhất của các ông chủ là con cái của mình.Nhưng cũng không ít chuyện cười ra nước mắt. Có gia đình đưa con đi học nước ngoài, nhưng con không chịu về, thuyết phục gia đình bán công ty, cùng ra nước ngoài sống. Lại phải chiều con, đi tìm hiểu, nhưng cuối cùng lại lắc đầu: cơ nghiệp mình xây nên, tuổi đã lớn, ra nước ngoài ở không làm sao chịu được, làm lại từ đầu thì khó. Vậy là phải thuyết phục con trở về.
Lại có trường hợp người cha chẳng may lâm bệnh, không trông coi công việc được nữa. May là người con lớn đã trưởng thành, học ở Mỹ về, điều hành. Các anh em rất đoàn kết, cùng nhau bàn cách phát triển thị trường. Con mắt của một nhà quản trị khoa học từ nước ngoài về nhìn thấy rất nhiều vấn đề. Vậy là, vị CEO mới toanh bèn xây lại hệ thống phân phối hiện đại, thay cho việc bán đứt đoạn cho các chành, các mối mua sỉ từ trước đến nay. Nhưng đó lại là vấn đề. Các mối làm ăn trước đây đột ngột cắt đứt quan hệ với cậu chủ, vì họ nghĩ mình sẽ bị “đá” ra ngoài. Hệ thống mới chưa kịp xây, các bạn hàng, mối cũ lại tẩy chay, doanh nghiệp đành phải tả xung hữu đột.
Vẫn còn quá sớm để có thể đánh giá sự chuyển giao thế hệ của giới doanh nghiệp Việt Nam, vì đội ngũ kế nghiệp vẫn còn chưa nhiều.
Cân Nhơn Hoà có bà Ly Lacy Trang, con gái ông Lý Siêng, làm tổng giám đốc. CEO của Biti’s “nâng niu bàn chân Việt” cũng được trao về cho cô con gái lớn Vưu Lệ Quyên. Ái nữ của ông Đỗ Duy Thái, tổng giám đốc Thép Việt, là Đỗ Duy Hiếu, cũng đã đảm đương trọng trách điều hành công việc của công ty khá suôn sẻ. Nhà gốm sứ Minh Long đã trao “lệnh bài” cho các chiến tướng như Lý Huy Sáng và các anh em trong gia đình…
Nhưng vẫn còn đó những cuộc “vật lộn” trên con đường tìm người kế nghiệp của không ít doanh nhân thế hệ đầu. Hình ảnh các thiếu gia, ái nữ… vẫn nhiều khi trái ngược nhau: người giản dị, hay lam hay làm, người siêu xe, hội hè đình đám. Làn sóng đầu tư bất động sản càn quét qua không ít công ty gia đình, đưa không ít công ty lên đỉnh cao, nhưng rồi lại mắc kẹt trong nhiều dự án khi cơn suy thoái đến và kéo dài. Không ít nhà dựng nghiệp đã không giữ được cơ nghiệp, nhường “thế hệ kế thừa” cho một công ty khác.
Hoàng Duy (theo TGHN)
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này