10:58 - 12/08/2017
Chỉnh sửa gien có vượt qua lằn ranh đạo đức?
Tuần qua, một nhóm nhà khoa học Mỹ và Hàn Quốc cho biết họ đã chỉnh sửa gien thành công để điều trị bệnh cơ tim phì đại, một bệnh di truyền nguy hiểm. Niềm vui mở ra, nhưng cũng có nỗi lo người ta sử dụng cách này để “sản xuất” em bé theo đơn đặt hàng.
Bệnh cơ tim phì đại là một bệnh di truyền khiến thành cơ tim bị dày lên làm cho tim không hoạt động được như bình thường. Đây là một trong hơn 10.000 bệnh di truyền gây ra bởi sai lầm trên một gien đơn độc và ai mang gien bệnh này có 50:50 khả năng truyền lại cho con cháu. Bệnh cơ tim phì đại chỉ thể hiện ở người lớn, với tỷ lệ mắc bệnh là 1/500 người. Nó có thể khiến bệnh nhân suy tim và chết đột ngột cho dù nhìn bên ngoài họ hoàn toàn khoẻ mạnh.
Nỗi lo về khoa học vô đạo đức
Để có thể chỉnh sửa gien, các nhà khoa học đã sử dụng một công cụ có tên CRISPR/Cas9, gồm hai thành phần là enzyme endonuclease Cas 9 và phân tử RNA dẫn đường. Trong khi phân tử RNA dẫn đường có vai trò nhận diện DNA mục tiêu, thì enzyme Cas 9 có vai trò phân cắt DNA mục tiêu.
Bằng công cụ này, nhóm khoa học gia Mỹ – Hàn đã can thiệp 58 phôi có bệnh cơ tim phì đại và loại bỏ được gien gây bệnh trên 42 phôi, tỷ lệ thành công 72%. TS Shoukhrat Mitalipov, một thành viên chủ chốt của nhóm nghiên cứu, nói: “Bằng cách này, người ta có thể giảm gánh nặng mang bệnh di truyền cho gia đình và cộng đồng”. Bất chấp những hứa hẹn tuyệt vời về trị bệnh, nghiên cứu gặp phải sự phản ứng của nhiều người. TS David King, thành viên của nhóm vận động Human Genetics Alert, gọi nghiên cứu là “vô trách nhiệm” và là “cuộc chạy đua sửa chữa di truyền đầu tiên ở trẻ em”. Trong khi đó, Marcy Darnovsky, giám đốc điều hành trung tâm Di truyền và xã hội (Center for Genetics and Society – Mỹ) đã ra thông báo: “Giờ đây quá dễ dàng khi tìm thấy trong thế giới chúng ta sống có những đứa trẻ được tạo ra với đặc tính sinh học ưu việt”.
Thật ra tranh cãi về tính đạo đức của chỉnh sửa gien không phải từ nghiên cứu này, mà nó bắt đầu vào tháng 4/2015, khi tại Trung Quốc người ta dùng công cụ CRISPR để chỉnh sửa bộ gien phôi thai người nhằm chữa trị một dạng rối loạn máu hiếm gặp. Năm qua, một nhóm khoa học của bệnh viện Tây Trung Quốc, đại học Sichuan, cũng đã sử dụng CRISPR để chữa một bệnh nhân có bệnh ung thư phổi. Tiềm năng chữa bệnh không ai phủ nhận, nhưng cảnh giác lớn nhất về CRISPR là sự lạm dụng nó để thiết kế những em bé theo yêu cầu.
Nhưng không dễ thiết kế em bé
Liệu có thể dùng CRISPR để làm ra một cá thể có tốc độ nhanh như vận động viên người Jamaica Usain Bolt, hay có óc tưởng tượng và tài năng như diễn viên nhạc kịch nổi tiếng người Mỹ Lin-Manuel Miranda?
Một số nhà khoa học cho rằng làm ra em bé theo đơn đặt hàng là không dễ, thậm chí nếu không muốn nói là chuyện khoa học viễn tưởng.
Robin Lovell-Badge, giáo sư di truyền học và phôi thai học của viện Francis Crick (Anh quốc) nói: “Bạn có thể làm điều gì đó với màu mắt, còn nếu thiết kế em bé thì đó là một chuyện khác, một điều rất đặc biệt”.
Thật vậy, không có tài năng nào của con người được lập trình bằng một gien duy nhất, hay thậm chí một số gien dễ nhận diện. Nói đơn giản, đặc tính thể chất như chiều cao con người, theo một số nhà khoa học, chịu ảnh hưởng bởi 93.000 biến thể di truyền nhưng đến nay người ta chỉ mới nhận diện được 697.
Nghiên cứu của nhóm khoa học gia công bố tuần qua trên tạp chí Nature chỉ vài tháng sau khi uỷ ban Khoa học quốc gia Hoa Kỳ có những hướng dẫn mới về việc sửa chữa bào thai người, đề nghị kỹ thuật chỉ được áp dụng vì mục đích trị bệnh.
Hiện nay một số quốc gia, trong đó có Hoa Kỳ, áp dụng chính sách siết chặt hoặc cấm thực hiện các kỹ thuật tác động di truyền lên bào thai người. Điều này cần thiết, vì những “đột phá y học” luôn tạo ra sự phấn khích, khiến con người mất cảnh giác với những nguy hiểm mà “đột phá y học” mang lại. Việc áp dụng những liệu pháp tế bào gốc chưa được chứng minh đã tạo ra những hậu quả ghê gớm cho một số bệnh nhân ở Mỹ thời gian qua là ví dụ.
Thế nhưng, với những hứa hẹn tích cực từ nghiên cứu của nhóm khoa học gia Mỹ – Hàn, một số khoa học gia cũng có cái nhìn bớt dè dặt hơn. TS Richard Hynes, một chuyên gia nghiên cứu ung thư tại viện Công nghệ Massachusetts, nói: “Trong quá khứ chúng ta luôn nói cần cấm chỉnh sửa gien, bởi vì nó không được tiến hành một cách an toàn. Điều này vẫn đúng, nhưng từ nghiên cứu mới này có vẻ mọi chuyện đang tốt dần lên”.
Nếu kiểm soát được chỉnh sửa gien chỉ khu trú trong trị bệnh cho người, thì đây quả là một hy vọng rất lớn. Bởi có hơn 10.000 đột biến di truyền đặc hiệu có thể gây bệnh, như bệnh ung thư vú gắn liền với đột biến BRCA, các bệnh di truyền như Huntington’s, Tay-Sachs, bệnh tan máu bẩm sinh beta (thalassemia), thiếu máu hồng cầu hình lưỡi liềm, thậm chí là bệnh Alzheimer’s khởi phát sớm.
GS Robin Lovell-Badge đặt câu hỏi: “Nếu bạn có một giải pháp giúp những gia đình không có một đứa trẻ bệnh thì sẽ là vô đạo đức khi bạn không làm điều đó”.
Châu Giang
Theo TGTT
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này