16:30 - 21/06/2017
Lý do thuỷ – chính trị định hình thế kỷ 21
“Dầu của thì tương lai”. Trong những thập kỷ tới, nguồn cung nước có khả năng ảnh hưởng đến địa chính trị, ngoại giao và thậm chí xung đột.
Trong bộ phim Quantum of Solace, điệp viên 007 chống một băng tội ác muốn thống trị thế giới. Nhưng chúng không dùng laser hay hoả tiễn để huỷ diệt. Không, tổ chức Quantum có một kế hoạch nhỏ độc đáo: chiếm quyền kiểm soát nguồn nước của Bolivia. Trong khi vai trò của tổ chức gian ác hoàn toàn không thực, bộ phim hư cấu lại đưa ra một kịch bản đáng để xem xét nghiêm túc: điều gì xảy ra nếu nguồn nước của một nước bị cắt đứt? điều gì sẽ là sự sụp đổ toàn cầu? Hãy suy nghĩ điều này: chắc chắn là chúng ta cần nước để tồn tại. Nhưng nước cũng thúc đẩy thương mại, giao dịch, đổi mới và thành công kinh tế. Từ ngàn xưa đến giờ, từ sông Nile ở Ai Cập cổ đại đến Amazon trong rừng nhiệt đới Brazil. Mặc dầu các nguồn nước thường giúp tạo ra đường biên giới tự nhiên giữa các quốc gia, nhiều nước có xu hướng chia sẻ việc tiếp cận các sông ngòi hoặc hồ – sông Nile chảy qua hàng chục quốc gia, chẳng hạn. Con người vốn thường xung đột, và sẽ xung đột nhiều hơn về bản chất của “thuỷ – chính trị”.
Các chuyên gia nhất trí rằng: nếu không tiếp cận được nước, sẽ không còn hoà bình thế giới. Đó là lý do một trong những thách thức lớn trong vài thập kỷ tới duy trì tình trạng cân bằng cực kỳ nhạy cảm về quản lý nước. Trong thế kỷ 21, các nguồn cung nước ngọt sẽ cạn kiệt, biến đổi khí hậu làm mực nước biển dâng cao và làm thay đổi các đường biên giới, sự bùng nổ dân số đang gây căng thẳng các nguồn lực trên thế giới, và chủ nghĩa siêu cường quốc gia toàn cầu đang thử thách các quan hệ đối ngoại. Trong khi đó nhu cầu nước dự kiến sẽ tăng 55% giữa năm 2000 và 2050. Trong thế kỷ tới, giá trị của nước như là một nguồn tài nguyên toàn cầu, được mô tả là “dầu của thời tương lai”. Vậy chúng ta có thể làm gì để bảo đảm sự tiếp cận nước toàn cầu – và qua đó bảo đảm hoà bình thế giới.
Hoà bình thế giới phụ thuộc vào thuỷ – chính trị
Vai trò của nước trong định hình chính trị đã quay lại vài thế kỷ. “Trong thế giới cổ đại, những dòng nước lớn tạo thành các đường biên giới tự nhiên cho các dân tộc và các quốc gia”, Zenia Tata, giám đốc điều hành việc phát triển toàn cầu và bành trướng quốc tế của Xprize, một tổ chức đang cạnh tranh trên thế giới về các giải pháp đổi mới quản trị nước, cho biết. “Nhưng hiện nay cảnh quan địa chính trị trông rất khác”, và tiếp cận nước vẫn là điều tối quan trọng. Trong nhiều khu vực của thế giới, các dòng nước chảy qua nhiều quốc gia hoặc quét qua biên giới nhiều quốc gia. Đó là nơi mà cái gọi là “quyền nước ven sông” có hiệu lực. Trong trường hợp một con sông, những quốc gia thượng nguồn, nơi con sông xuất phát – có quyền lực đương nhiên và tác động lên các nước hạ nguồn. Các loại điểm nóng ven sông rất nhiều. Và chúng thường ở những nơi đầy căng thẳng.
Ở Trung Đông, lưu vực sông Jordan là nguồn nước chính cho nhiều vùng, trong đó có Jordan, Palestine, và Israel, các vùng căng thẳng chính trị kéo dài. Trong khi đó ở Syria, đợt nắng hạn tồi tệ nhất trong gần một thiên niên kỷ bị đổ lỗi một phần cho cuộc nội chiến định hình thế hệ của đất nước và sự quá khích, dẫn đến hình thành cái gọi là Nhà nước Hồi giáo.
Ai Cập và Ethiopia động can qua về sự phát triển nước từ con sông Nile qua nhiều thế kỷ: con sông biểu tượng bắt nguồn ở Ethiopia và kết thúc ở Ai Cập dẫn đến mối quan hệ thù hận. Năm 2015, Ai Cập và Ethopia gạt bỏ mâu thuẫn để xây dựng đập Grand Ethiopian Renaissance trên con sông – hình thành con đập lớn nhất và sẽ đi vào hoạt động vào tháng 7. Hai nước cũng đã ký một thoả thuận cố gắng bảo đảm việc tiếp cận con sông công bằng.
Tata chỉ ra nhiều thị trường phát triển hoặc đang nổi lên có nhiều thách thức tương tự: “Lấy ví dụ về thoả thuận 99 năm của Malaysia với Singapore, cho phép họ trả tiền để tiếp cận nước ngọt từ con sông Johor”, Tata nói. “Singapore được cho là một trong những quốc gia tiến bộ nhất hành tinh, nhưng không có đủ tài nguyên nước ngọt bên trong biên giới, tất cả các ngành công nghiệp, thương mại giao dịch và văn hoá đều tê liệt”.
Theo viện Thái Bình Dương, một tổ chức phi lợi nhuận về thông tin tài nguyên nước ở California, có hàng chục cuộc xung đột liên quan đến nước trên khắp thế giới từ năm 2000 TCN cho đến nay. Vậy làm thế nào chúng ta bảo đảm cho mọi người có đủ nước – và nhờ đó giữ được quan hệ hoà bình thế giới trong thế kỷ 21? Câu trả lời thực sự không nằm ở những nước kiểm soát nguồn cung cấp nước của những nước khác trong cái gọi là “các cuộc chiến tranh nước”, thay vào đó câu trả lời có thể nằm ở chỗ làm thế nào các nước có nhiều lương thực và nước xuất khẩu các mặt hàng này cho các nước khác.
Phân chia nguồn nước
Trong khi có nhiều xung đột liên quan đến nước qua nhiều thiên niên kỷ, nhưng thực sự có rất ít việc xuất khẩu nước ra ngoài biên cương. Có ba vấn đề chính yếu khi nói đến nước trong thế kỷ 21, Aaron Wolf nói. Ông là một giáo sư địa lý của đại học bang Oregon, chuyên về chính sách quản trị tài nguyên nước và môi trường. Vấn đề thứ nhất là hiển nhiên nhất: khan hiếm nước. Việc thiếu nước an toàn và đáng tin cậy làm nhiều người chết không thua gì sốt rét và HIV/AIDS, ông nói. Vấn đề thứ hai là ý nghĩa chính trị của sự khan hiếm đó. Chẳng hạn, ở Syria, tình trạng hạn hán suốt trong lịch sử đã làm nhiều người kéo về các đô thị, khiến giá thực phẩm tăng, và làm trầm trọng thêm những căng thẳng vốn đã có trong nước. Và kết thúc bằng “những người tị nạn khí hậu” tìm đến những nước khác để tìm những nơi có lượng nước tốt hơn, rồi làm bùng lên những căng thẳng chính trị. Vấn đề thứ ba – và có lẽ là vấn đề ít được thông tin nhất, theo các chuyên gia là dòng nước chảy xuyên biên giới. Nói cách khác: nước chảy giữa các nước. Và chính là nơi mà quyền ven sông bắt đầu phát sinh.
Khởi Thức
Theo TGTT
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này