09:29 - 03/08/2017
Dữ liệu lớn đầy hứa hẹn trong ngành y
Máy tính đã mát tay hơn bác sĩ trong một số việc, mặc dầu sự ân cần của bác sĩ vẫn rất cần thiết.
Khi phải xử trí một số trường hợp bên làn ranh tử sinh, máy tính đã vượt qua khả năng của bác sĩ. Chúng ta đang nhận thấy sự hứa hẹn đó không khác gì công nghệ xe không người lái, theo Zak Kohane, một bác sĩ đồng thời là nhà nghiên cứu tại khoa Y đại học Harvard. Trong giao thông, việc thay thế tài xế bằng máy tính có thể cứu sống hàng ngàn sinh mệnh do sơ suất của con người gây ra. Trong y tế, thay thế trực giác bằng trí thông minh nhân tạo có thể cứu các bệnh nhân khỏi các tác dụng phụ chết người của thuốc hoặc các bệnh ung thư nan y.
Y học chính xác ngoài ra còn tính đến cả việc “may đo” thuốc điều trị cho từng bệnh nhân. Và để thấu đáo được sự hứa hẹn đó, hãy chứng kiến trường hợp của Shirley Pepke, một nhà vật lý học đang bước vào lĩnh vực sinh học dựa trên máy tính. Khi bà phát hiện một căn bệnh ung thư chết người, bà phản ứng như một nhà khoa học qua sử dụng dữ liệu lớn để chống bệnh. Và bà đang chiến thắng. Bà chia sẻ câu chuyện của bà tại một hội nghị do Kohane mới vừa tổ chức.
Năm 2013, Pepke được chẩn đoán mắc bệnh ung thư buồng trứng. Bà năm đó 46 tuổi, và hai đứa con mới lên chín và ba. Chỉ mới hai tháng sau kỳ khám phụ khoa thường niên. Bà có những triệu chứng bị các bác sĩ bỏ qua, cho tới khi bị trương phù nặng bà đòi phải siêu âm cho bằng được. Bà phải mang 6 lít chất lỏng do ung thư lan rộng.
Bà đã tuân thủ điều mà hầu như ai trong trường hợp bà cũng phải theo. Bà chấp nhận hoá trị để kéo dài cuộc sống, trong khi bác sĩ cho rằng việc chữa trị khỏi khá là mong manh. Một hợp chất nghiệt ngã được bơm trực tiếp vào bụng bà.
Nhưng bà cũng làm một số điều mà hầu hết bệnh nhân không biết làm – bà bắt đầu tìm kiếm dữ liệu hữu ích. Thế rồi các khối u đầy ắp dữ liệu. Chúng mang các DNA với những bất thường khác nhau, một số DNA làm cho khối u biến thành ác tính hoặc kháng một số thuốc. Nếu được trang bị những thông tin đó, các bác sĩ có thể lập các phác đồ điều trị hữu hiệu, cá thể hoá hơn. Hiện nay, các loại ung thư vú đã được xử trí khác nhau tuỳ thuộc vào ung thư có đột biến hay không về một loại gen có tên là HER2. Tới nay, các nhà khoa học vẫn chưa phát hiện những loại gen khác nhau trong ung thư buồng trứng.
Nhưng đã có một số dữ liệu. Nhiều năm trước, các nhà khoa học đã xây dựng một ngân hàng dữ liệu có tên là Cancer Genome Atlas (Bản đồ bộ gen ung thư). Có cả một bộ gen về khoảng 400 khối u buồng trứng. Để thuận lợi trích xuất thông tin hữu ích, bà nhờ đến Greg ver Steeg, một giáo sư ở đại học Nam California; ông này đang nghiên cứu một kỹ thuật nhận dạng tự động gọi là giải thích hỗ tương – CorEx. Nó chưa từng được dùng để đánh giá ung thư, nhưng bà và ver Steeg cho rằng nó có thể làm được. Bà cũng lập được trình tự gen của khối u của bà.
Khi đó, bà thấy rằng bà không phải là một trong những bệnh nhân may mắn được hoá trị. Ung thư tái phát sau một thời gian ngắn. Một bác sĩ phán rằng bà ngày càng bệnh nặng hơn trong những ngày còn lại ngắn ngủi cuối đời.
Nhưng CorEx đã cho ra một kiến giải. Khối u của bà có một số điểm chung với những khối u của các phụ nữ may mắn hơn khi thích ứng với hoá trị – một tín hiệu ngoài biểu đồ đối với một sản phẩm hệ miễn dịch có tên là cytokines. Bà lập luận rằng đối với các bệnh nhân may mắn hơn, hệ miễn dịch giúp tiêu diệt ung thư, nhưng trong trường hợp của bà, có một điều gì đó gây cản ngại.
Cuối cùng bà kết luận rằng khối u của bà cần phải dùng một loại thuốc gọi là ức chế điểm kiểm soát, có tác dụng tiêu diệt các tế bào ung thư chống lại hệ miễn dịch.
Thuốc ức chế điểm kiểm soát tới lúc đó chỉ được kê cho khối u ác tính. Các bác sĩ vẫn có thể chỉ định các loại thuốc đó cho các tác dụng khác, mặc dù các công ty bảo hiểm không bị buộc phải thanh toán. Bà phải móc tiền túi trả hàng ngàn đôla. Đồng thời trải qua một đợt hoá trị nữa. Thuốc ức chế điểm kiểm soát phá huỷ tuyến giáp của bà, bà cho biết, và hoá trị làm tổn thương thận của bà. Bà ngưng điều trị, vẫn không biết bệnh ung thư của bà còn đó hay không. Trước sự ngạc nhiên của các bác sĩ, bà bắt đầu thấy khoẻ khoắn hơn. Ung thư của bà không còn phát hiện nữa. Còn khoẻ cho đến nay, bà đang nghiên cứu các phương thức giúp cho các bệnh nhân khác hưởng lợi từ dữ liệu lớn giống như bà.
Kohane, nhà nghiên cứu ở Harvard, cho rằng những nỗ lực theo định hướng dữ liệu có thể giúp phát hiện các tác dụng phụ đối với các loại thuốc được kê. Các thử nghiệm lâm sàng thường không đủ lớn hoặc không được tiến hành dài hơi để phát hiện các tác dụng phụ chết người khi thuốc được đưa ra cho hàng triệu người. Hàng ngàn người chết do các cơn đau tim có liên quan với thuốc trấn thống Vioxx trước khi thuốc bị thu hồi…
Khởi Thức
Theo TGTT
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này