07:55 - 18/01/2016
Kim Quyên: Tát đìa ăn Tết
“Vườn nhà tôi lúc đó cũng có mấy cái đìa, năm nào ra tết, khoảng tháng 2 tháng 3 thì ba má tôi thường tổ chức tát đìa”.
Khi mùa vụ đông xuân vừa xong, đồng áng còn trơ gốc rạ, đây đó thoang thoảng mùi hương của rơm từ những gốc rơm vừa mới chất sau sân nhà.
Chang chang trên những cánh đồng nắng, đìa ao sông rạch dần cạn nước thì người nông dân trong lúc tạm rảnh tay rảnh chân, chuyển sang công việc tát ao tát đìa bắt cá để cải thiện bữa ăn và nếu có dư thì làm mắm để dành dự trữ cho mùa mưa sắp đến.
Cái thời tóc tôi vừa chấm vai, vô tư mặc quần ngắn, ở trần, tóc tai vàng cháy cột túm sau gáy, lóc cóc theo đám bạn, bên hông mang cái đụt, tay cầm cái rổ nhỏ ngồi trên bờ coi người lớn tát đìa, chờ khi nước cạn người lớn bắt qua một lượt cá, cả bọn nhảy xuống bắt hôi.
Ngày đó, đồng ruộng ao đìa chưa bị săn lùng ráo riết, thuốc sâu rầy chưa được phun xịt tối đa như bây giờ, con cá con tôm thoả sức vẫy vùng, sống bình yên lưu cữu nhiều năm mà không bị con người lùng bắt nên còn có nhiều con cá lóc, cá trê được đặt tên là “cá sư tổ” vì nó nặng tới ba, bốn ký. Thịt cá chắc ngọt chớ không bủng beo như cá nuôi.
Vườn nhà tôi lúc đó cũng có mấy cái đìa, năm nào ra tết, khoảng tháng 2 tháng 3 thì ba má tôi thường tổ chức tát đìa. Khỏi phải nói quang cảnh rộn rịp của ngày tát cá như thế nào. Trước ngày tát cá, má tôi đã chuẩn bị lu, hũ, thạp da bò để rộng cá, ba tôi thì sửa sang lại cái máy Kohler chạy tàu cũ kỹ cho nó chạy “ngọt nước”, rồi ông đi gọi mấy đứa cháu chít và mấy cậu thanh niên trong xóm tới phụ việc.
Ai nấy đã thành thạo việc bắt cá hàng năm nên khỏi cần chỉ dẫn, công việc vẫn tiến triển tốt đẹp. Lũ trẻ chúng tôi ngồi chực sẵn trên bờ chờ tới phần việc của mình. Khi cái máy Kohler bơm gần cạn nước thì mấy chàng thanh niên chuyển qua tát gàu vai, nước càng cạn cá nổi lên càng nhiều, nhảy rồ rồ, tép bạc đất nổi lềnh khênh bắt không kịp.
Những người có tay “sát cá” nhảy xuống trước, họ chộp mấy con cá lóc bự lên rộng nước cho nó tỉnh táo sạch sẽ để mấy bà nội trợ làm món ăn, mấy con tôm cũng được tiếp tục “hốt” lên rộng nước. Các loài cá trê, cá rô, lươn, chình, cá chạch thường chui sâu, luồn kỹ nên phải chờ nước thật cạn mới “nắm đầu” chúng được.
Bọn trẻ con chúng tôi có nhiệm vụ chuyển cá từ đìa vào lu hũ trong nhà, công việc tuy giản đơn nhưng cũng đòi hỏi phải có “tay nghề”. Chúng tôi phải chạy cho nhanh để cá không ngộp, giữ chặt không cho nó rớt xuống đất để tránh tình trạng “tróc vi lòi vảy”, con cá sẽ không sống được lâu.
Má tôi thì lo chuẩn bị bữa cơm cho tươm tất: rượu đế để mấy ông “đưa cay”, nấu nướng mấy món ăn ngon để bồi dưỡng cho nhóm tát đìa. Món ăn được mọi người ưa thích nhất là món cá lóc nướng trui mà năm nào tát mương bà cũng làm đãi mọi người.
Những con cá được xiên từ miệng đến đuôi bằng cái que tre còn tươi, những cái que cá được cắm xuống đất, rơm tủ chung quanh với lượng vừa đủ, cái khéo của má là biết chất rơm tới mức nào là đủ, làm thế nào rơm vừa tàn thì cá cũng vừa chín. Cá nướng chín quá thì mất ngọt, chưa đủ “đô” thì thịt nhão, tanh.
Rơm nhiều cá khét, rơm ít chất rơm thêm thì khúc đầu sống, khúc đuôi khô nước, coi giản đơn vậy mà khó. Cá nướng đất sét thì má đắp loại đất sét dẽ (không phải bùn non) quanh mình con cá rồi chất củi đốt, đốt đến khi nào đất khô là được. Khi ăn, gỡ đất ra, lớp thịt bên trong trắng phau, bùi ngậy (vị bùi không biết phải do tinh chất của đất tiết ra hay không?).
Trong khi than còn đượm, chúng tôi tranh thủ nướng thêm tôm càng hoặc những con tép bạc mà chúng tôi chúng tôi bắt hôi được. Nướng con nào “giải quyết” ngay con nấy cho nó “nóng hổi vừa thổi vừa ăn”, vừa ăn vừa nướng, “tay làm hàm nhai” ngon đến nỗi nuốt không kịp thở.
Bây giờ kể lại còn thòm thèm cái hương vị đặc trưng của món ăn đồng quê. Má tôi ngồi bên đống rơm, nướng những con cá mập ú vàng ngậy, thơm phưng phức, cái mùi thơm của rơm, của thịt con cá lóc đồng vừa mới bắt lên hoà quyện vào nhau thành một mùi thơm hết sức đặc trưng.
Bữa ăn chính với cá lóc nướng trui má tôi chuẩn bị chu đáo lắm. Món nước mắm bắt buộc là nước mắm me với vị chua ngọt, cay nồng của trái ớt hiểm vừa mới hái trên cây. Rau sống thì có đủ họ tộc của các loại rau đồng và rau thường như: dấp cá, húng cây, húng lủi, tía tô, đọt dừng, đọt sộp, đọt cóc, đọt xoài, rau ngổ, giá, hẹ, dưa leo, khế chua, chuối chát, nếu có xoài non thì bằm nhuyễn cho thêm hương thêm vị.
Đâu đó xong xuôi rồi, cá tôm bắt đầy lu đầy hũ rồi, mọi người tắm táp cho sạch bùn rồi bắt đầu quây quần bên mâm cơm ngoài trời. Rau xanh sắp có lớp có lang trên miếng bánh tráng dẻo, đặt miếng cá trắng phau còn nóng hôi hổi vào giữa, gắp mấy cọng bún bỏ lên trên, thêm mấy hột đậu phộng rang vàng rồi cuộn chặt lại chấm vào chén nước mắm me trắng tỏi, đỏ ớt. Tôi cũng bắt chước làm theo nhưng không được đẹp bằng cuộn bánh của người lớn, tôi nhai ngấu nghiến.
Người lớn vừa ăn vừa chuyện trò rôm rả, còn tôi sau khi bụng dạ no kềnh, nằm lăn bên gốc rơm đánh một giấc cho tới xế chiều mới trở dậy, rủ lũ bạn nhảy xuống ao lần nữa để mót lại những chú cá rô, cá chạch trốn sâu dưới sình non, tưởng mọi việc đã bình yên vừa mới trồi lên. Bắt mót vậy chớ có khi cũng được một đụt cá đầy, thêm được một bữa ăn cho gia đình.
Má tôi nói cá lóc đồng là con cá ngon, bổ dưỡng nhất trong loài cá, vì vậy bà thường chế biến món ăn từ con cá lóc đồng, canh chua cá lóc bông điên điển, cá lóc chưng tương, cá lóc um dừa (cách nấu giống món lươn um), cá chiên giòn, cháo cá lóc rau đắng đất…
Món cháo cá rau đắng cũng là món được cả nhà ưa thích, nhất là ba tôi. Ông thích hương vị ngòn ngọt đăng đắng của rau đắng, thích nồi cháo nóng bốc khói bay nghi ngút. Những khi ông bị cảm lạnh thế nào má tôi cũng nấu cho ông nồi cháo cá, ăn xong tô cháo nóng, người vã mồ hôi, khỏi cần thuốc thang gì cả mà cũng hết bệnh.
Mỗi lần về quê vào độ tháng giêng, hai, nhìn khói đốt đồng tôi lại thèm món cá lóc nướng trui của ngày thơ dại, nhớ bàn tay của má tôi tỉ mẩn, trở trăn cho con cá lóc chín thơm, nhớ chén nước mắm me chua ngọt mà ước ao có ngày nào đó mình sẽ ở lại với quê dài ngày, tìm mua cho được con cá lóc đồng rồi tấp rơm lên mình cá mà nướng như ngày xưa má đã chắt chiu từng món ăn dân dã để nuôi bọn tôi khôn lớn như ngày nay.
Kim Quyên
Thế Giới Tiếp Thị
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này