14:40 - 31/05/2016
Những dự án nghìn tỷ phơi nắng mưa (P.1): Quả đắng ngành hóa chất
Theo tính toán sơ bộ, chỉ tính riêng 13 dự án nêu trong loạt bài này, tổng mức đầu tư đã lên tới khoảng 62.000 tỷ đồng.
Hàng loạt dự án quy mô lớn có tổng vốn đầu tư lên tới hàng trăm tỷ đồng, thậm chí hàng nghìn tỷ đồng, được kỳ vọng mở ra hướng đi mới, phát triển kinh tế – xã hội các địa phương, sau nhiều năm triển khai ì ạch đã rơi vào cảnh hoang tàn, dang dở, nằm phơi mưa, phơi nắng, gây lãng phí lớn cho nền kinh tế.
Theo tính toán sơ bộ, chỉ tính riêng 13 dự án nêu trong loạt bài này, tổng mức đầu tư đã lên tới khoảng 62 nghìn tỷ đồng.
Nhiều “đại dự án” bị ngập trong cảnh nợ nần, thua lỗ triền miên, không tìm ra lối thoát, khiến dư luận hết sức xót xa, bức xúc.
Quả đắng ngành hóa chất
Đi vào hoạt động từ năm 2012, Nhà máy Đạm Ninh Bình (thuộc Tập đoàn Hóa chất Việt Nam – Vinachem) có tổng vốn đầu tư 667 triệu USD, công suất 560 nghìn tấn u-rê/năm, được kỳ vọng cung cấp phân urê cho sản xuất nông nghiệp các tỉnh phía bắc, thay thế nhập khẩu, tạo sự ổn định về giá cả và nguồn cung dài hạn cho ngành nông nghiệp.
Mặc dù được “gắn mác” công nghệ châu Âu, G7, nhưng từ khi đi vào vận hành đến nay, Đạm Ninh Bình lỗ đầm đìa, buộc Vinachem phải đưa vào diện giám sát tài chính đặc biệt.
Công nghệ châu Âu, tổng thầu Trung Quốc
Dự án Nhà máy Đạm Ninh Bình có quy mô “khủng” cả về công suất và tổng vốn đầu tư, sử dụng than cám làm nguyên liệu chính, được khởi công xây dựng tháng 5/2008, trên diện tích 53 ha.
Trong tổng mức đầu tư 667 triệu USD của nhà máy, chỉ có 100 triệu USD của Vinachem, số còn lại vay các nguồn từ Ngân hàng Phát triển Việt Nam và các ngân hàng thương mại khác (312,6 triệu USD), Ngân hàng Eximbank Trung Quốc (250 triệu USD), vốn hỗ trợ của tỉnh Ninh Bình (4,4 triệu USD).
Năm công đoạn chính của nhà máy đều sử dụng công nghệ bản quyền châu Âu tiên tiến, gồm: khí hóa than Shell của Hà Lan, tinh chế khí Linder (CHLB Đức), tổng hợp amôniắc Topsoe (Đan Mạch), tổng hợp urê Snamprogetti (Italy) và phân ly không khí của Air Liquyd (Pháp).
Vinachem đã chọn Tập đoàn Hoàn Cầu Trung Quốc (China Huanqiu Contracting & Engineer Corp – HQCEC) làm Tổng thầu EPC, trị giá hợp đồng EPC gần 88,9 triệu USD, cùng hơn 17,5 triệu Euro, hơn 2,5 triệu nhân dân tệ và hơn 752 tỷ đồng (giá trị quy đổi gần 498,9 triệu USD).
Theo kế hoạch, nhà máy được hoàn thành giữa năm 2011, đạt sản lượng hơn 1.700 tấn urê/ngày.
Tuy nhiên, đến cuối tháng 3/2012, nhà máy mới cho ra tấn sản phẩm đầu tiên và vận hành thương mại giữa tháng 10/2012.
Một lãnh đạo Vinachem thừa nhận, nhà máy là công trình sản xuất hóa chất quy mô lớn, nhưng dây chuyền thiết bị chủ yếu được nhập khẩu từ Trung Quốc, chất lượng ở mức trung bình.
Việc mua vật tư, thiết bị dự phòng khó khăn do phụ thuộc vào nhà thầu Trung Quốc, dây chuyền thường gặp sự cố và tiêu hao định mức chưa đạt thiết kế.
Mỗi năm, nhà máy phải bỏ thêm hơn 40 tỷ đồng để sử dụng than cám 3c thay cho loại than cám 4a đang sử dụng.
Theo kết luận của Tổng cục Hải quan, Nhà máy Đạm Ninh Bình nhập rất nhiều thiết bị từ Trung Quốc, kể cả một số vật tư xây dựng trong nước đã sản xuất được như dây cáp điện, sơn, keo dán, các kết cấu thép (nhà xưởng, bệ đỡ máy), các vật tư tiêu hao, dụng cụ bảo hộ,…
Kể từ khi đi vào vận hành thương mại, Nhà máy Đạm Ninh Bình đối mặt với rất nhiều khó khăn do nguồn cung u-rê tăng, trong khi giá liên tục giảm.
Năm đầu tiên đi vào hoạt động (2012), Đạm Ninh Bình lỗ 75 tỷ đồng; năm 2013, số lỗ vọt lên 759 tỷ đồng; năm 2014, lỗ 500 tỷ đồng; năm 2015 lỗ hơn 370 tỷ đồng.
Lỗ lũy kế đến thời điểm 31/12/2015 ở mức 2.042 tỷ đồng, lớn hơn lỗ kế hoạch 966 tỷ đồng. Khoản lỗ lũy kế và lỗ chênh lệch tỷ giá 210 tỷ đồng đã “ngoạm” gần hết vốn đầu tư của chủ sở hữu.
Ngày 3/9-/015, Vinachem phải ra quyết định về việc giám sát tài chính đặc biệt đối với Công ty Đạm Ninh Bình, thời hạn giám sát trong hai năm.
Để hỗ trợ về vốn cho nhà máy, Vinachem đã chuyển tiền thay công ty cho ngân hàng, trả nợ gốc và lãi vay các kỳ 3, 4, 5 nguồn Eximbank Trung Quốc tổng số 88 tỷ đồng và nhiều lần hỗ trợ vốn ngắn hạn cho công ty, số dư hiện tại 150 tỷ đồng.
Tuy nhiên, trong hai tháng đầu năm nay, Đạm Ninh Bình tiếp tục phát sinh lỗ khoảng 63 tỷ đồng, mục tiêu trả nợ đầu tư và vốn lưu động duy trì sản xuất, kinh doanh càng xa vời. Việc trả lương cho người lao động vì thế cũng thấp, khó giữ chân người có trình độ cao.
Trước tình trạng “lỗ dài dài”, theo kế hoạch, nhà máy sẽ tạm dừng hoạt động vào tháng 7/2016, nhưng trong tháng 3 vừa qua, nhà máy gặp sự cố hỏng đường ống cửa vào máy nén kích lạnh, nên đóng cửa luôn từ đó đến nay.
Khoảng một nửa số công nhân của nhà máy (gần 500 người) buộc phải nghỉ việc, nhận mức lương tối thiểu. Theo tính toán, nếu máy móc ngừng hoạt động, mỗi khi vận hành lò lại, nhà máy sẽ tốn từ 2 đến 10 tỷ đồng tùy thuộc từng trạng thái.
Mỗi năm, Đạm Ninh Bình đang phải trả lãi vay khoảng 800 tỷ đồng, khấu hao khoảng 680 tỷ đồng. Hàng tồn kho của nhà máy hiện còn hơn 50 nghìn tấn và rất khó tiêu thụ.
Chất lượng kém, ô nhiễm môi trường
Từ khi đi vào hoạt động, Đạm Ninh Bình thường xuyên để xảy ra tình trạng tràn nước, xả thải trộm ra môi trường, khiến đời sống, sinh hoạt của người dân trong vùng bị ảnh hưởng nặng nề.
Giữa tháng 10/2012, cơ quan chức năng tỉnh Ninh Bình bắt quả tang nhà máy sử dụng năm vòi bơm (mỗi vòi công suất 1.000 m3/giờ) xả trộm nước thải ra sông Đáy.
Xét nghiệm mẫu nước chung quanh nhà máy, có nhiều chất độc hại vượt giới hạn cho phép nhiều lần, chất amôni có lúc vượt từ 26 đến hơn 1.000 lần mức cho phép.
Một dự án trọng điểm khác của ngành hóa chất là Nhà máy DAP – Vinachem đặt tại Khu kinh tế Đình Vũ (Hải Phòng).
Nhà máy có tổng mức đầu tư hơn 172 triệu USD, diện tích 68 ha, gồm bốn nhà máy: DAP (công suất 330 nghìn tấn/năm); máy điện lò hơi; hai nhà máy sản xuất axít sunfuric và axít phốtphoric.
Trong quá trình sản xuất, các nhà máy này phát sinh nhiều loại khí thải độc hại, 210 m3 nước thải/ngày đêm; 13 nghìn tấn tro, than xỉ/năm và khoảng 50 nghìn tấn bã thạch cao (gyps)/tháng,…
Bất cứ ai đi ngang qua Khu kinh tế Đình Vũ, đều dễ dàng nhận thấy đống bã thải gyps rộng khoảng 13 ha, khối lượng hơn 2,3 triệu tấn không được che chắn, phủ bạt, chất cao như núi án ngữ cửa ngõ phía biển của thành phố cảng.
Trên thực tế, đã có nhiều sự cố xảy ra gây ảnh hưởng đến môi trường. Đó là việc rò rỉ bảy tấn axít sunphuric tại bồn chứa ngày 26/7/2009; rò rỉ khí amôniắc ngày 25/2/2011 khi đang nhập nguyên liệu tại cầu cảng.
Sự cố tràn nước đê bao hồ điều hòa ngày 23/6/2013 khiến các hộ dân nuôi trồng thủy sản bị thiệt hại nặng; sự cố trượt đê ngăn bã gyps ngày 4/9/2015 do mưa lớn làm bã gyps tràn ra ngoài,…
Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường Hải Phòng Phạm Quốc Ka cho biết, hoạt động sản xuất của Nhà máy DAP-Vinachem luôn tiềm ẩn nguy cơ cao xảy ra sự cố về hóa chất, môi trường.
Vị trí nhà máy đặt ở đầu hướng gió chủ đạo đối với TP Hải Phòng, cho nên phạm vi và mức độ ảnh hưởng đến môi trường chung quanh sẽ cao hơn.
Vì thế, vấn đề bảo đảm an toàn vận hành của Nhà máy DAP – Vinachem đang là mối quan tâm của đông đảo người dân Hải Phòng.
Đặc biệt là bãi chứa gyps, đến nay đã tồn dư hơn 2,3 triệu tấn và có xu thế ngày càng tăng thêm.
Nhà máy DAP Đình Vũ cũng được chủ đầu tư Vinachem giao cho nhà thầu Trung Quốc thực hiện theo phương thức EPC.
Dự án được khởi công từ năm 2003, nhưng mãi đến năm 2009 mới cơ bản hoàn thành, tiến độ rất chậm so với yêu cầu.
Sản phẩm của nhà máy này cũng không đạt tiêu chuẩn chất lượng như thiết kế ban đầu, chỉ ra được phân bón DAP có hàm lượng hơn 61%.
Nhà thầu Trung Quốc không tìm được biện pháp khắc phục nhược điểm về kỹ thuật công nghệ, đành chấp nhận chịu phạt để rút lui. Sau hai năm bàn giao, DAP Đình Vũ bắt đầu “nếm” vị thua lỗ vì tồn đọng sản phẩm.
Thời điểm hiện nay, theo báo cáo của Vinachem, các đơn vị sản xuất urê và DAP của tập đoàn đang gặp rất nhiều khó khăn do tiêu thụ giảm, tồn kho tăng cao (u-rê 60%, DAP 253% so cùng kỳ).
Hầu hết các dự án trọng điểm của ngành hóa chất đều được hưởng rất nhiều cơ chế ưu đãi của Nhà nước cũng như địa phương.
Tuy nhiên, trong các báo cáo gửi Chính phủ và bộ, ngành chức năng, âm hưởng chủ đạo của Vinachem vẫn là xin thêm các cơ chế ưu đãi đặc biệt nhằm cứu vãn khó khăn trong sản xuất, kinh doanh.
Đơn cử, kiến nghị Thủ tướng cho phép Vinachem được bổ sung đủ vốn điều lệ (2.500 tỷ đồng); trình Quốc hội thông qua việc đưa phân bón vào đối tượng chịu thuế giá trị gia tăng với mức 5%.
Chỉ đạo Tập đoàn Than – Khoáng sản Việt Nam giảm 20% giá bán than cho sản xuất phân bón của Vinachem; cho phép Đạm Hà Bắc được giãn khấu hao như đối với Đạm Ninh Bình,…
Chẳng hiểu, đến khi nào Vinachem mới chấm dứt được cảnh “xin – cho” này, để cạnh tranh một cách ngang bằng, sổ thẳng với các doanh nghiệp khác?
Năm 2016, Công ty Đạm Hà Bắc dự kiến lỗ 793 tỷ đồng
Trong bối cảnh khó khăn chung của ngành phân bón, Công ty Đạm Hà Bắc còn gặp nhiều khó khăn, ảnh hưởng kết quả sản xuất, kinh doanh và cân đối nguồn tài chính do dự án cải tạo nhà máy mới đi vào khai thác dây chuyền sản xuất, chi phí lãi vay và khấu hao cao, làm cho giá thành sản xuất tăng, trong khi giá bán giảm.
Đến thời điểm 31/12/2015, công ty lỗ 670 tỷ đồng, dự kiến năm 2016 lỗ 793 tỷ đồng (trong đó, lỗ lũy kế hai tháng đầu năm là 128 tỷ đồng).
Vinachem kiến nghị Bộ Tài chính cho phép công ty được giãn khấu hao như áp dụng đối với Công ty Đạm Ninh Bình, trích khấu hao tài sản cố định hai năm đầu bằng 50% và năm tiếp theo bằng 70% mức trích khấu hao trong năm.
Theo Nhân Dân
(Còn tiếp)
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này