08:31 - 01/06/2016
Những dự án nghìn tỷ phơi nắng mưa (P.2): ‘Đại công trường’ sắt gỉ
Tisco đã chi cho “đống sắt gỉ” này hơn 4.565 tỷ đồng, mỗi tháng dự án “ngốn” thêm khoảng 30 tỷ đồng lãi vay và các khoản chi phí khác chưa lường hết được.
Như một trào lưu, chừng mười năm trước, nhiều địa phương tỏ ra hết sức hăm hở, sốt sắng trong việc đầu tư nhà máy thép.
Hàng loạt dự án thép với quy mô lớn ồ ạt được triển khai, tuy nhiên, hầu hết đều sử dụng công nghệ lạc hậu, cũ nát của Trung Quốc, sản phẩm chỉ đơn thuần là thép xây dựng, vốn đã thừa mứa trong nước, lại bị thép xây dựng giá rẻ nước ngoài cạnh tranh gay gắt.
Vì thế, các dự án quặt quẹo, yểu mệnh ngay khi mới triển khai, trở thành những “đại công trường” sắt gỉ…
‘Chim đầu đàn’ gãy cánh
Công ty cổ phần Gang thép Thái Nguyên (Tisco), được thành lập từ năm 1959, được coi là “con chim đầu đàn” của ngành công nghiệp luyện kim Việt Nam.
Để đáp ứng nhu cầu xây dựng, phát triển đất nước, sau khi hoàn thành dự án cải tạo kỹ thuật giai đoạn I (năm 2002), Tisco được Chính phủ cho phép đầu tư dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 để nâng công suất sản xuất phôi thép đạt hơn một triệu tấn/năm, sử dụng nguồn nguyên liệu trong nước.
Tổng Giám đốc Tisco Hoàng Ngọc Diệp cho biết, giai đoạn 2 có tầm quan trọng đặc biệt đối với sự tồn tại của Tisco, với tổng mức đầu tư được phê duyệt 3.843 tỷ đồng.
Tuy nhiên, dự án thực hiện bị chậm tiến độ, dẫn đến tổng mức đầu tư tăng gấp hai lần, lên gần 8.000 tỷ đồng.
Năm 2007, dự án được khởi công, nhà thầu Tập đoàn Xây lắp luyện kim Trung Quốc (MCC) trúng thầu gói thầu EPC số 1 dây chuyền công nghệ luyện kim.
Trong quá trình triển khai, do gặp khó khăn cả chủ quan và khách quan, dự án nhiều lần bị dừng thi công.
Từ cuối năm 2012 trở về đây, do Tisco chưa thu xếp đủ vốn cho dự án, các nhà thầu đã rút hết công nhân và máy móc khỏi công trường, dự án bị ngừng trệ.
Để tháo gỡ khó khăn, chủ đầu tư Tisco đã kiến nghị lên Chính phủ, các bộ, ngành xem xét, có cơ chế ưu đãi cho dự án tiếp tục.
Theo đó, đối với Ngân hàng Vietinbank, miễn tối thiểu 50% các khoản lãi vay trong thời gian dự án dừng thi công (từ tháng 7 năm 2012 đến khi dự án khởi động lại trong năm nay); áp dụng lãi suất 8,5% cho các khoản vay nhận nợ bằng đồng Việt Nam, mức 3,5% bằng USD.
Đồng thời, cho phép điều chỉnh thời gian vay, thời gian trả nợ, cụ thể: thời gian vay vốn 20 năm (không tính thời gian dừng thi công), trong đó thời gian trả nợ 15 năm, bắt đầu từ năm 2019, kết thúc vào năm 2034.
Đối với Ngân hàng Phát triển Việt Nam, Tisco cũng đề xuất tương tự, với mức ưu đãi cao hơn. Ngoài ra, Tisco còn đề nghị một số cơ chế như miễn thuế nhập khẩu đối với các vật tư, thiết bị; thuế VAT, cơ chế chỉ định thầu,…
Vừa qua, Bộ Công Thương cũng đã báo cáo Thủ tướng xem xét, giải quyết một số nội dung nêu trên, để làm cơ sở pháp lý tái khởi động dự án.
UBND tỉnh Thái Nguyên cũng có văn bản đề nghị Chính phủ chấp thuận cho Tisco được điều chỉnh lần thứ hai tổng mức đầu tư.
Cũng theo Tổng Giám đốc Tisco Hoàng Ngọc Diệp, theo đúng lộ trình, đến ngày 1/4 vừa qua, dự án giai đoạn 2 của Tisco sẽ được tái khởi động, dự kiến hoàn thành đầu năm 2018.
Tuy nhiên, đến thời điểm này, dự án vẫn chưa thể triển khai, vì trong khi Bộ Công thương ủng hộ các đề xuất của Tisco và kiến nghị cho phép dự án được hưởng ưu đãi về miễn giảm thuế, thì Bộ Tài chính lại bác bỏ và cho rằng, những ưu đãi này vượt khung quy định hiện hành.
Thêm nữa, tại phiên họp tháng 4 vừa qua của Chính phủ, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cũng khẳng định, Nhà nước sẽ không bỏ tiền ưu đãi cho các dự án kém hiệu quả.
Như vậy, sau nhiều năm tạm dừng, dự án mở rộng nhà máy gang thép Thái Nguyên đang có nguy cơ trở thành “đống sắt gỉ” nếu không được hưởng ưu đãi để tiếp tục.
Tuy nhiên, nếu tiếp tục “giải cứu”, Nhà nước sẽ phải chi thêm hàng nghìn tỷ đồng nữa, mà hiệu quả vẫn rất xa vời.
Hiện nay, Tisco đã chi cho “đống sắt gỉ” này hơn 4.565 tỷ đồng, mỗi tháng dự án “ngốn” thêm khoảng 30 tỷ đồng lãi vay và các khoản chi phí khác chưa lường hết được.
“Con chim đầu đàn” của ngành thép đang đứng trước nguy cơ “gãy cánh”!
Lạnh lẽo lò luyện thép
Nhà máy thép tấm cán nóng Cái Lân Vinashin được triển khai xây dựng tại Khu công nghiệp Cái Lân (Quảng Ninh) trên diện tích 15 ha, tổng mức đầu tư khoảng 2.900 tỷ đồng.
Theo thiết kế, nhà máy khi đi vào hoạt động sẽ có công suất một triệu tấn/năm, sản phẩm là thép tấm dày 5 – 50 mm, rộng 1,6 – 3 m, dài 6 – 18m, dành cho công nghiệp đóng tàu.
Đây từng được xem như “át chủ bài” của ngành công nghiệp đóng tàu Việt Nam. Được khởi công xây dựng từ năm 2003, Nhà máy thép tấm cán nóng Cái Lân với khoảng 16 nghìn tấn thiết bị được nhập từ nước ngoài.
Nhà máy áp dụng công nghệ xử lý nước thải, khí thải theo dạng tuần hoàn, khí nóng từ lò nung sử dụng để vận hành nhà máy nhiệt điện, nước thải được xử lý, lọc, sau đó quay trở lại làm mát thiết bị, máy móc.
Tuy nhiên, sau sáu năm kể từ khi được vận hành chạy thử, cho ra mẻ sản phẩm đầu tiên vào tháng 1/2010, nhà máy thép tấm cán nóng khổ rộng đầu tiên và lớn nhất ở Việt Nam đã ngừng hoạt động và bị bỏ mặc trong cảnh hoang tàn, xuống cấp nghiêm trọng.
Nhiều năm trôi qua, giải pháp hồi phục Nhà máy thép tấm cán nóng Cái Lân Vinashin vẫn rơi vào bế tắc.
Đã có một số ý kiến nêu ra, chỉ cần bỏ ra hơn 100 tỷ đồng để bảo dưỡng, nhà máy này có thể “hồi sinh” trở lại và cung cấp nguyên liệu thép tấm khổ rộng cho các đơn vị đóng tàu trong nước.
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia ngành thép nhận định, công nghệ, thiết bị của nhà máy rất lạc hậu, càng đổ tiền ra sửa chữa, bảo trì, càng thiệt hại, trong khi gánh nặng về tài chính sau sự đổ vỡ của Vinashin vẫn để lại hậu quả nghiêm trọng cho Tổng công ty Công nghiệp tàu thủy (SBIC).
Tại nhà máy, chỉ còn trơ trọi những tấm thép han gỉ, máy móc, thiết bị nằm ngổn ngang, phủ đầy bụi. Không ai ngờ, niềm hy vọng lớn nhất của ngành đóng tàu một thời đã trở thành nỗi tuyệt vọng.
Sau khi nhanh chóng được cấp phép đầu tư, ngày 16/6/2007, Công ty cổ phần Gang thép Hà Tĩnh khởi công dự án nhà máy liên hợp gang thép tại Khu kinh tế Vũng Áng (huyện Kỳ Anh, Hà Tĩnh), công suất 250 nghìn tấn (giai đoạn I) và mở rộng lên 500 nghìn tấn (giai đoạn II), do Công ty thép Vạn Lợi là cổ đông chính.
Cuối năm 2009, chủ đầu tư xin điều chỉnh tăng vốn lên 2.115 tỷ đồng, cam kết đến tháng 8-2010, lắp đặt xong toàn bộ dự án, cuối năm 2010 sản xuất thử phôi thép thương phẩm.
Vào thời điểm đó, ở vùng đất khó Kỳ Anh, việc thu hút được dự án “nghìn tỷ” này là một thành công lớn của tỉnh Hà Tĩnh, cho nên nhận được quan tâm đặc biệt, từ lãnh đạo đến người dân.
Không chỉ thông thoáng thủ tục hành chính, tỉnh còn kết nối doanh nghiệp với các ngân hàng; tạo điều kiện cho đơn vị này được khai thác các mỏ sắt nhỏ ở Vũ Quang để làm nguyên liệu đầu vào; mua cổ phần mỏ sắt Thạch Khê,…
Dự án do doanh nghiệp Trung Quốc làm tổng thầu xây lắp. Thời gian đầu, tiến độ xây lắp công trình khá nhanh, nhưng từ tháng 5/2009 thi công cầm chừng; từ tháng 10/2010 đến nay thì dừng hẳn.
Theo báo cáo của Công ty, trước khi dừng thi công, giá trị thực hiện đạt hơn 1.200 tỷ đồng, bằng khoảng 60% giá trị khối lượng dự án; vốn giải ngân hơn 1.000 tỷ đồng, trong đó vốn vay ngân hàng hơn 707 tỷ đồng (Ngân hàng Phát triển Việt Nam chiếm khoảng 80%).
Nguyên nhân dự án ngừng trệ đầu tư là do thiếu hụt vốn nghiêm trọng, nhất là vốn tự có (các cổ đông không góp đủ vốn như cam kết), vốn vay dài hạn cũng thiếu do tổng mức đầu tư nhà máy tăng liên tục,…
Đã thiếu hụt vốn tự có, nhưng công ty mẹ lại đầu tư một số nhà máy không hiệu quả ở Hà Tĩnh như nhà máy sắt Vũ Quang, luyện kim Hồng Lĩnh, mua cổ phần sắt Thạch Khê với tổng số vốn đầu tư hơn 66 tỷ đồng,…
Từ cuối năm 2010 đến nay, dự án gang thép này vẫn “án binh bất động”. Không khỏi xót xa khi nhìn thấy cảnh hoang phế của nhà máy ngay trên khu đất vàng rộng đến 25 ha tại một khu kinh tế đang hết sức sôi động.
Từ ngã ba cảng Vũng Áng, đã nhìn thấy mầu xám xịt, hoen gỉ của các hạng mục dở dang, im lìm như nhà máy “ma”, nhiều thùng thiết bị, máy móc nằm phơi mưa nắng. Gần 10 năm trôi qua, dự án vẫn là đại công trường sắt gỉ “trơ gan cùng tuế nguyệt”.
Một người dân sống gần đó cho biết: Vạn Lợi đâu chẳng thấy, chỉ thấy “vạn hại”. Cứ tưởng nhà máy mọc lên, người dân có công ăn việc làm, ngờ đâu cả chục năm nay đâu vẫn hoàn đấy.
Từ đầu năm 2010, khi dự án có dấu hiệu chậm tiến độ, UBND tỉnh Hà Tĩnh cùng Khu kinh tế Vũng Áng, các sở, ban, ngành và các ngân hàng đã đồng hành với chủ đầu tư tập trung tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc nhằm đưa dự án khởi động trở lại.
Tuy nhiên, mọi cố gắng đều trở nên bất lực. Sau nhiều lần ra “tối hậu thư”, ngày 29/7/2015, ở thế chẳng đặng đừng, Ban quản lý Khu kinh tế Vũng Áng phải quyết định chấm dứt hoạt động, thu hồi giấy chứng nhận đầu tư dự án.
Các dự án thép với quy mô vốn “khủng”, lên tới hàng nghìn tỷ đồng này đều có một điểm chung là sử dụng công nghệ lạc hậu, cũ nát từ Trung Quốc.
Chủ đầu tư, các bộ, ngành và địa phương bị rơi vào cảnh “đâm lao phải theo lao” nên đều muốn xin cơ chế cho các dự án tiếp tục triển khai, song các chuyên gia đã cảnh báo, với công nghệ cũ nát, tương lai của các dự án sẽ chỉ có mầu xám, vì càng triển khai càng lún sâu vào khó khăn.
Việc đầu tư nhầm vào các dự án bị “khai tử” trước lúc khai sinh này chắc chắn sẽ là vấn đề đau đầu đối với các ngân hàng và để lại hệ lụy không nhỏ cho các địa phương cũng như nền kinh tế đất nước sau này.
Đánh giá toàn diện dự án Tisco giai đoạn 2
Ngày 26/4/2016, tại cuộc họp Thường trực Chính phủ về dự án đầu tư mở rộng sản xuất giai đoạn 2 của Công ty cổ phần Gang thép Thái Nguyên (Tisco), Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã giao Bộ trưởng Công Thương thành lập tổ công tác; thuê tư vấn độc lập; đánh giá toàn diện dự án này.
Thủ tướng yêu cầu phải đưa ra được các giải pháp, gồm phương án bán dự án, phương án bán Công ty Tisco và phương án kêu gọi doanh nghiệp góp vốn đầu tư dự án; trong đó, làm rõ khả năng đàm phán với đối tác Trung Quốc để có thể hoàn thiện nhà máy, vận hành và ra sản phẩm.
Trên cơ sở đó, Bộ Công Thương đề xuất phương án xử lý đối với dự án, báo cáo Thủ tướng trước ngày 1/7 tới.
Theo Nhân Dân
Ý kiến của bạn về bài viết
Không có chức năng bình luận cho bài viết này